Đền Thờ Thủ Lĩnh Nghĩa Quân Chống Pháp Đinh Công Tráng

Năm 2020 Bảo tàng tỉnh Hà Nam đã tham mưu lập hồ sơ xếp hạng 02 di tích cấp Quốc gia, 07 di tích cấp tỉnh. Các di tích đều chứa đựng nhiều giá trị di sản văn hóa vật thể và phi vật thể. Nổi trội hơn về giá trị lịch sử là di tích đền thờ Thủ lĩnh nghĩa quân chống Pháp Đinh Công Tráng (thôn Nham Tràng, xã Thanh Tân, huyện Thanh Liêm, tỉnh Hà Nam).

Đền thờ Thủ lĩnh nghĩa quân chống Pháp Đinh Công Tráng được xây dựng trên mảnh đất vốn trước kia là nơi chiêu tập, tuyển mộ và huấn luyện nghĩa quân của thủ lĩnh trong giai đoạn chống Pháp (1873 - 1887). Đền thờ gắn liền với thân thế và sự nghiệp của ông.

Đinh Công Tráng sinh ngày 14/1/1842 trong một gia đình nông dân thuộc dòng tộc họ Đinh ở thôn Nham Tràng, xã Thanh Tân, huyện Thanh Liêm, tỉnh Hà Nam. Thuở nhỏ, ông theo học cụ Hoàng giáp Phạm Văn Nghị đậu đến Tam Trường, ngán cảnh quan trường ông theo cha làm nghề thầy thuốc, sau đó ông làm chức Lý trưởng, rồi đắc cử Cai tổng, thời gian này ông đã tự bỏ tiền của gia đình để tu tạo đình, chùa, xây dựng văn chỉ, mở chợ Chàng, hiến 8 mẫu ruộng cho làng cày cấy dùng vào việc chung, ông chống lại bọn cường hào ác bá, quan lại, bảo vệ dân làng, ông tự nghiên cứu binh pháp, binh thư, luyện tập võ nghệ cho trai tráng trong và ngoài địa phương. Từ khi quân Pháp đánh ra Bắc Kỳ lần thứ nhất (1873), ông đã kêu gọi văn thân, chiêu mộ nghĩa quân dựng cờ khởi nghĩa và chọn khu đất (xây dựng đền thờ Đinh Công Tráng ngày nay) và khu đất nhà ông (cách đền 200m), cùng khu vực chợ Chàng, rừng Chàng làm căn cứ huấn luyện nghĩa quân, hoạt động chống Pháp trên địa bàn quê hương Hà Nam và các tỉnh Nam Định, Ninh Bình, Hưng Yên, Hà Tây (cũ), Hà Nội trong giai đoạn (1873 - 1885). Đặc biệt ông là một thủ lĩnh giỏi đã cùng với các tướng Phạm Bành, Hoàng Bất Đạt, Hà Văn Mao, Tống Duy Tân, Cao Điền, Trần Xuân Soạn chỉ huy cuộc khởi nghĩa Ba Đình lịch sử (1886 - 1887), cuộc khởi nghĩa đã gây tiếng vang lớn, làm cho quân Pháp thiệt hại nặng nề. Ngày 5/10/1887 tại làng Trung Yên, Đô Lương, tỉnh Nghệ An, thủ lĩnh Đinh Công Tráng đã hy sinh anh dũng, sự hy sinh của ông đã để lại tấm gương sáng cho các thế hệ noi theo.

Ngày nay, vị trí căn cứ chống Pháp xưa của thủ lĩnh Đinh Công Tráng trên quê hương Nham Tràng đã được chọn để xây dựng đền thờ nhằm tưởng nhớ công lao của ông. Đền thờ được xây dựng gồm hai tòa: tiền đường 3 gian 2 chái, hậu cung 2 gian theo phong cách kiến trúc cổ truyền dân tộc. Trong đền lưu giữ nhiều đồ thờ, hiện vật có giá trị như ngai, tượng thờ, bát biểu, cuốn thư, cửa võng... Hàng năm tại đền nhân dân địa phương thường tổ chức 3 ngày lễ chính (tính theo âm lịch) gồm: ngày 14/1 (ngày sinh của thủ lĩnh); ngày 5/10 (ngày mất của thủ lĩnh); ngày 20/10 (ngày hội làng Nham Tràng). Đặc biệt đền thờ ông còn là địa điểm dâng hương của học sinh trường Trung học cơ sở Đinh Công Tráng (huyện Thanh Liêm) trong dịp đầu năm học mới, địa điểm Ban chỉ huy Quân sự huyện Thanh Liêm tổ chức lễ rước lửa truyền thống trong lễ giao nhận quân của huyện, cùng với nhiều sự kiện quan trọng khác của địa phương...

Có thể nói đền thờ Đinh Công Tráng là địa chỉ giáo dục truyền thống uống nước nhớ nguồn không chỉ cho các thế hệ người dân địa phương mà còn lan ra cả nước về sự hy sinh của các thế hệ cha anh trong cuộc chiến đấu bảo vệ đất nước ở mọi thời đại.

Với những giá trị về lịch sử, văn hóa khoa học kể trên, đền thờ Đinh Công Tráng đã được xếp hạng di tích cấp tỉnh theo Quyết định số 173 ngày 22/1/2012 của Ủy ban nhân dân tỉnh Hà Nam, đó cũng là niềm tự hào của nhân dân địa phương nói riêng và của tỉnh Hà Nam nói chung. ​