Dịch Thuật: Cùng Chàng Kết Tóc Xe Tơ Những Ngày (1532) ("Truyện ...

CÙNG CHÀNG KẾT TÓC XE TƠ NHỮNG NGÀY (1532)

Xe tơ: tức kết hôn, cũng nói là “xe dây”, lấy điển “Nguyệt hạ lão nhân” 月下老人. Trong Tục huyền quái lục 续玄怪录của Lí Phúc Ngôn 李复言đời Đường có thuật câu chuyện:

Vi Cố 韦固người Đỗ Lăng 杜陵, lúc nhỏ đã mồ côi. Một hôm đến trọ ở quán phía nam Tông Thành 宋城, gặp một dị nhân đang ngồi trên bậc thềm tựa vào cái túi mà kiểm sách dưới ánh trăng. Vi Cố hỏi, người nọ đáp rằng:

- Đó là sách chép việc hôn nhân trong thiên hạ.

Vi Cố lại hỏi trong túi đựng vật gì? Người nọ đáp:

- Những sợi dây đỏ, dây đỏ này dùng để buộc chân đôi vợ chồng lại, sống gắn kết với nhau. Tuy là cừu thù, hoặc sang hèn cách biệt, hoặc cách xa tận chân trời, người Ngô kẻ Sở, khi đã buộc nhất định không thể tránh được.

(“Thành ngữ đại từ điển”. Bắc Kinh: Thương vụ ấn thư quán Quốc tế hữu hạn công ti, 2004)

Trong truyền thuyết dân gian Trung Quốc, ông lão dưới trăng (tức “nguyệt hạ lão nhân” 月下老人) dùng dây đỏ này buộc chân đôi nam nữ khiến họ trở thành vợ chồng. Thành ngữ “xích thằng hệ túc” 赤绳系足(dây đỏ buộc chân), hoặc “xích thằng”, “dây đỏ”, “dây tơ hồng” “chỉ hồng” ... ý nói việc hôn nhân do nguyệt lão mai mối. Cũng dùng để chỉ duyên chồng vợ.

Duyên Đằng thuận nẻo gió đưa

Cùng chàng kết tóc xe tơ những ngày

(“Truyện Kiều” 1531 – 1532)

Ông tơ thật nhẽ đa đoan

Xe tơ, sao khéo vơ quàng vơ xiên?

(“Truyện Kiều” 2599 – 2600)

Quả mai ba bảy đương vừa

Đào non sớm liệu xe tơ kịp thì

(“Truyện Kiều” 3075 – 3076)

Nói chi kết tóc xe tơ

Đã buồn cả ruột lại dơ cả đời

(“Truyện Kiều” 3111 – 3112)

Kíp toan kiếm chốn xe dây

Không dưng, chưa dễ mà bay đường trời

(“Truyện Kiều” 2099 – 2100)

Xe tơ: Như “xe dây” tức là cho kết hôn, theo điển Nguyệt lão xe chỉ hồng mà buộc chân vợ chồng với nhau.

(Đào Duy Anh: “Từ điển Truyện Kiều”, nxb Khoa học xã hội, Hà Nội – 1989)

Xét: Bản “Kim Vân Kiều” của Bùi Khánh Diễn, câu 2600 là:

Xe tơ, sao khéo vơ CÀN vơ xiên?

Câu 3112:

Đã buồn cả ruột lại NHƠ cả đời

(Sài Gòn: nxb Sống Mới, 1960)

Trong “Tư liệu Truyện Kiều- Bản Duy Minh Thị 1872” do GS Nguyễn Tài Cẩn phiên Nôm, câu 2600 là:

Xe tơ CHỬA khéo: vơ CÀN vơ xiên

Câu 3075 là:

Quả mai ba bảy KHI vừa

Câu 3112 là:

Đã buồn cả BỤNG MÀ NHƠ cả đời

(Nxb Đại học quốc gia Hà Nội, 2002)

Huỳnh Chương Hưng

Quy Nhơn 13/11/2020