Dịch Thuật: Nguồn Gốc Họ Dư (Bách Gia Tính) - Huỳnh Chương Hưng

NGUỒN GỐC HỌ DƯ

Về nguồn gốc họ (tính) Dư 余chủ yếu có 3 thuyết.

1- Thời Xuân Thu, nước Tần có Do Dư 由余, tổ tiên của người này là người Tấn, tránh loạn ở Tây Nhung. Do Dư vốn làm quan tại Tây nhung, về sau phụng mệnh đi sứ nước Tần, thấy Tần Mục Công 秦穆公 hiền đức đại độ, bèn lưu lại làm bề tôi nước Tần. Ông mưu hoạch chinh phạt Tây nhung cho Tần Mục Công, khiến nước Tần trở thành bá chủ phương tây. Con cháu đời sau của ông lấy tên của ông làm họ (tính), có người họ Do 由, có người họ Dư 余, cùng xuất từ một tông.

2- Xuất xứ từ tộc Xích Địch 赤狄, là đời sau của họ Ngỗi 隗. Theo ghi chép trong Quốc ngữ 国语: “Năm họ Lộ 潞, Lạc 洛, Tuyền 泉, Dư 余, Mãn 满đều từ họ Ngỗi 隗của Xích Địch 赤狄”.

3- Từ phức tính Thiết Mục 铁穆đổi sang, là đời sau của Nguyên Thái Tổ Thành Cát Tư Hàn (Hãn) 成吉思汗, xuất xứ từ nhà của Tể tướng họ Thiết Mục 铁穆.

Tương truyền Tể tướng Thiết Mục là trung thần, Thái Tổ nghe theo lời gièm, muốn bắt 5 người con của Thiết Mục. Năm người con của ông trong đêm tối rời khỏi thành, đào thoát đến Quý Châu 贵州, gặp Thái Tổ đích thân dẫn quân dến, bèn núp dưới cầu Phụng Cẩm 凤锦. Khi truy binh đuổi đến, có người thấy sóng nước dưới cầu dao động cho rằng đáng ngờ, Thái Tổ chưa ra lệnh tra xét, đã nhanh miệng nói:

Trong sông có nước, trong nước có cá, hà tất phải quá kinh ngạc, nên mau tiếp thục đuổi theo.

Năm anh em họThiết Mục sau khi thoát được, nguyên muốn đổi họ Thiết Mục 铁穆 sang họ Kim 金, cuối cùng quyết định đổi sang họ Dư 余. Chữ 余 (dư) so với chữ 金 (kim) thiếu một nét ngang, lại hài âm với chữ 鱼 (ngư) (1) là cá trong câu “thuỷ trung hữu ngư” 水中有鱼, có thể nói là “nhất tự song quan”.

Họ Dư 余 ước khoảng 0.41% nhân khẩu của dân tộc Hán trong cả nước, chiếm vị thứ 51.

Danh nhân các đời

Dư Tĩnh 余靖, người Khúc Giang 曲江 (nay thuộc Quảng Đông 广东), làm quan đến chức Công bộ Thượng thư, nổi tiếng trực ngôn. Vào thời Tống Nhân Tông niên hiệu Thiên Thánh 天圣, cùng với Âu Dương Tu 欧阳修, Vương Tố 王素, Thái Tương 蔡襄được xưng là “tứ gián” 四四谏. Đời Tống còn có Tứ Xuyên An phủ sứ trí sử Dư Giới 余蚧. Dư Tượng Đẩu 余象斗, người Kiến An 建安 Phúc Kiến 福建, nổi tiếng là nhà viết tiểu thuyết thông tục và là nhà san khắc đời Minh, tiểu thuyết trải qua sự biên soạn và san khắc lưu hành của ông có Tây du kí 西游记 Liệt quốc chí truyện 列国志传.

Chú của người dịch

1- Chữ余 (dư) bính âm là yú; chữ 鱼 (ngư) bính âm cũng làyú.

Huỳnh Chương Hưng

Quy Nhơn 20/4/2022

Nguyên tác Trung văn

DƯ TÍNH UYÊN NGUYÊN

余姓渊源

Trong quyển

BÁCH GIA TÍNH

百家姓

Biên soạn: Triệu Dương 赵阳

Cát Lâm Đại học xuất bản xã, 2005