Đồng Dao Với Trò Chơi Dân Gian ở Nam Bộ - Báo Cần Thơ Online

Có thể bạn quan tâm

TIẾNG VIỆT

CANTHO NEWS
CẦN THƠ KHMER NGỮ

Thời sự
Chính trị
Kinh tế
Xã hội
An ninh-Pháp luật
Thế giới
Giáo dục
Y tế
Khoa học & Công nghệ
Chuyển đổi số
Văn hóa - Giải trí
Thể thao
Du lịch
Media
Quảng cáo - Đặt báo
Đọc báo giấy Online

Tiếng Việt | English | ភាសាខ្មែរ

Thời sự
- Cần Thơ
- ĐBSCL
- Trong nước
- TP Cần Thơ rộn ràng chào năm mới 2025
- Thủ tướng Phạm Minh Chính đối thoại với nông dân năm 2024
- Điều tra, xử lý dứt điểm các vụ án, vụ việc tham nhũng, lãng phí, tiêu cực nghiêm trọng, dư luận xã hội quan tâm
- Công bố Quyết định của Chủ tịch UBND TP Cần Thơ về công tác cán bộ của quận Thốt Nốt
Chính trị
- Xây dựng Đảng & Hệ thống chính trị
- Làm theo gương Bác
- Bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng
- Diễn đàn & Nhịp cầu dân cử
- NGHỊ QUYẾTQuy định thẩm quyền quyết định việc đầu tư, mua sắm các hoạt động ứng dụng công nghệ thông tin sử dụng kinh phí chi thường xuyên nguồn vốn ngân sách nhà nước thuộc phạm vi quản lý của thành phố Cần Thơ
- NGHỊ QUYẾTQuy định các khoản thu, mức thu dịch vụ phục vụ, hỗ trợ hoạt động giáo dục ngoài học phí của cơ sở giáo dục công lập
- Đề nghị triển khai phòng khám vệ tinh của bệnh viện huyện
- Xây dựng đội ngũ cán bộ đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ
Kinh tế
- Thị trường
- Đầu tư - Tài chính
- Nông nghiệp - Nông thôn
- Đồng hành, tiếp sức để doanh nghiệp nâng cao năng suất, chất lượng sản phẩm hàng hóa
- Năm 2025, dự kiến tăng trưởng tín dụng toàn hệ thống khoảng 16%
- Tín dụng ngân hàng tiếp sức chủ thể OCOP
- ĐBSCL hướng đến nền nông nghiệp Net Zero
Xã hội
- Đời sống
- Gia đình
- Nhịp cầu nhân ái
- Cần hỗ trợ người khuyết tật tiếp cận dịch vụ công
- Làm thêm ngày Tết
- Đẩy mạnh truyền thông về bình đẳng giới
- Hội LHPN quận Bình Thủy thực hiện đạt và vượt tất cả 22 chỉ tiêu
An ninh-Pháp luật
- Quốc phòng
- An ninh
- Biển đảo
- Pháp luật
- An toàn giao thông
- Các cấp Hội LHPN Cờ Đỏ tích cực tham gia đảm bảo an toàn giao thông
- Nỗ lực đấu tranh, phòng ngừa tội phạm
- Chung sức đẩy lùi nạn trộm cắp tài sản
- Bảo đảm an toàn các hoạt động kinh doanh vận tải dịp Tết
Thế giới
- Toàn cảnh
- Đông Tây thế sự
- Chuyện bốn phương
- Bức tranh dân số thế giới ngày đầu Năm mới
- Đức chỉ trích tỉ phú Elon Musk “tác động chính trị”
- Tòa án Hàn Quốc phê chuẩn lệnh bắt giữ Tổng thống Yoon Suk Yeol
- Đẩy mạnh chống tham nhũng, Trung Quốc xây nhiều cơ sở giam giữ mới
Giáo dục
- Học đường
- Tuyển sinh-Hướng nghiệp
- Khuyến học
- Khen thưởng học sinh đạt thành tích xuất sắc trong Cuộc thi Robothon quốc tế năm 2024
- Nhóm sinh viên sáng tạo “Drone hỗ trợ trẻ tự kỷ”
- Ðoàn học sinh Cần Thơ đạt thành tích cao tại Kỳ thi Toán trí tuệ quốc tế PAMA lần thứ 22
- Sáng tạo trong phong trào “Sinh viên 5 tốt”
Y tế
- Sức khỏe
- Dinh dưỡng
- Tư vấn
- An toàn thực phẩm
- Tuyên truyền phòng, chống tác hại thuốc lá cho 3.000 học sinh
- Tập đoàn Y tế Phương Châu - đơn vị đầu tiên tại Đông Nam Á đạt chứng nhận JCI hệ thống
- Đại hội thành lập Chi hội Tim mạch can thiệp Mekong và hội nghị khoa học lần thứ nhất
- Ngăn ngừa bệnh đường tiêu hóa tiến triển thành ung thư
Khoa học & Công nghệ
- Khoa học thường thức
- Sản phẩm mới
- Thủ thuật
- Gạo có chỉ số đường thấp - giải pháp mới cho cuộc khủng hoảng tiểu đường tại châu Á
- Trung Quốc giới thiệu robot hình người phục vụ Đại hội Thể thao thế giới 2025
- AI Chatbot Preny - phần mềm AI chatbot Facebook chuyển đổi cao
- Ong nhà Trọng xuất sắc giành giải Nhất tại cuộc thi Cantho Startup Talent
Chuyển đổi số
Văn hóa - Giải trí
- Văn hóa - Nghệ thuật
- Xem-Nghe-Đọc
- Sáng tác - Biên khảo
- Đến với "Tam Đảo - Đất linh thiêng miền du lịch"
- “Giọng hát thử loa” đưa người nghe vào cõi tình ca
- Nhà nghiên cứu sinh năm 1996 đoạt Giải thưởng Văn nghệ dân gian Việt Nam
- Kỷ niệm 50 năm Trận chiến pháo binh Vịnh Chèo
Thể thao
- Bóng đá
- Môn khác
- Thể thao - Cuộc sống
- Atalanta đứng trước cơ hội làm nên lịch sử
- Atletico sáng cửa vô địch La Liga
- Việt Nam rộng cửa vào chung kết
- Bóng đá châu Á có một năm sôi động
Du lịch
- Khám phá
- Ẩm thực
- Góc lữ hành
- Thêm một dấu ấn quảng bá văn hóa, du lịch Cần Thơ
- Rực rỡ Lễ khai mạc Ngày hội Du lịch - Đêm Hoa đăng Ninh Kiều, Cần Thơ lần thứ VII, năm 2024
- Phát huy giá trị văn hóa sông nước gắn với du lịch
- Ngày hội Du lịch - Đêm hoa đăng Ninh Kiều, Cần Thơ năm 2024 chính thức diễn ra với nhiều hoạt động sôi nổi
Media
- Video
- Longform
- Infographics
- Bất động sản - Đô thị
- Nông dân làm giàu

Dòng sự kiện

70 năm Chiến thắng lịch sử Ðiện Biên Phủ
Cần Thơ năng động và phát triển
Phòng chống HIV/AIDS

Đọc báo giấy Online Bảng giá quảng cáo - Đặt báo VĂN HÓA - GIẢI TRÍ > Sáng tác - Biên khảo 05/07/2009 - 06:56 Chia sẻ Facebook Đồng dao với trò chơi dân gian ở Nam bộ

Chuyền đũa. Ảnh: thethaovanhoa.vn

Là một bộ phận trong kho tàng văn hóa dân gian Việt Nam, đồng dao là thơ ca dân gian truyền miệng của trẻ em Việt Nam. Đồng dao bao gồm những bài hát, câu hát trẻ em, lời hát trong các trò chơi, bài hát ru em... Các bài đồng dao thường gắn liền với các trò chơi. Đa phần đồng dao ở các vùng miền đều khá giống nhau về cấu trúc nhóm từ và vần điệu. Đồng dao cũng có những dị bản do sắc thái riêng của từng địa phương, thể hiện dễ thấy nhất qua hình thức diễn đạt ngôn ngữ (phương ngữ) và nội dung đôi khi được cải biên cho thích nghi, phù hợp với sinh vật, cảnh quan của địa phương đó. Nhưng đồng dao bao giờ cũng nhất quán về bản chất (vui chơi) và đối tượng phục vụ (trẻ em). Đồng dao ở khu vực Nam bộ có xuất xứ từ đồng dao chung của cả nước, chỉ biến tấu chút ít như đã kể trên. Ví dụ bài đồng dao “Kéo cưa”:

Ở miền Nam:

Kéo cưa kéo kít

Làm ít ăn nhiều

Đụng đâu ngủ đó

Nỡ lấy mất cưa

Lấy gì mà kéo

Ở miền Bắc:

Kéo cưa lừa xẻ

Ông thợ nào khỏe

Thì ăn cơm vua

Ông thợ nào thua

Thì về bú mẹ.

Trong đa phần trường hợp, đồng dao với trò chơi dân gian luôn gắn bó với nhau như tay với chân, như bóng với hình, thể hiện qua các trò chơi vận động (dung dăng dung dẻ, giật khăng, đánh đáo), trò chơi học tập (đánh chuyền, đánh ô), trò chơi mô phỏng (đi chợ, làm nhà), trò chơi sáng tạo (xếp thuyền, đánh trận, chơi diều).

Đối với trẻ em, đồng dao dạy cho các em sự quan sát, phù hợp với lứa tuổi cùng sự phát triển tư duy ban đầu của các em. Các trò chơi của đồng dao cung cấp cho trẻ em kiến thức dễ nhớ, dễ phân biệt, kích động trí tuệ của người tham gia. Trong bài “Vè nói ngược” có rất nhiều hình ảnh tương phản, gợi sự tò mò, bao trùm lên nhiều sự việc, kích thích người nghe tuởng tượng với sự thích thú:

“Nghe vẻ nghe ve/ Nghe vè nói ngược/ Ngựa đua dưới nước/ Tàu chạy trên bờ/ Lên núi đặt lờ/ Xuống sông bửa củi / Gà cồ hay ủi/ Heo nái hay bươi/ Nước kém ba mươi / Mùng mười nước dậy /Ghe không thì đẩy/ Ghe khẳm thì chèo/ Mấy chú nhà nghèo /Cho vay bạc nợ/ Mấy chú nhà giàu / Thiếu trước hụt sau/ Đòn sóc bửa cau/ Dao bầu gánh lúa / May áo bằng búa /Giả gạo bằng kim / Đêm rằm trời tối/ Mùng một sáng trăng...”.

Một trong những bài đồng dao nổi tiếng vào thế kỷ trước vẫn còn in đậm trong ký ức của nhiều thế hệ, đó là bài “Tập tầm vông”. Hầu như, đa phần các thiếu nhi, thiếu niên ở các cùng nông thôn và cận thành thị trước và sau Cách mạng Tháng Tám 1945 đều biết:

“ Tập tầm vông / Chị có chồng /Em ở giá/ Chị ăn cá/ Em húp xuơng/ Chị nằm giường / Em nằm đất /Chị húp mật/ Em nếm gai / Chị ăn mày/ Em xách bị...”.

Thao tác của trò chơi nầy là hai người chơi ngồi đối mặt nhau, vừa hát vừa theo nhịp đập lòng bàn tay vào nhau, hoặc đập thẳng hoặc đập chéo, hoặc một cao một thấp, hoặc kết hợp nhiều cách khác nhau.

Các em thiếu nhi thường hát chung đồng dao rất nhịp nhàng trong lúc tổ chức trò chơi. Nhiều khi những bài đồng dao được hát và các trò chơi luôn thay đổi chứ không theo một chủ đề nhất định. Có nghĩa “thích gì chơi nấy”, gặp đâu nói đó, chỉ cốt cho vần vè, có khi nội dung bài rời rạc, lẩn quẩn, câu nầy chỏi câu kia, chuyện kia bắt quàng sang chuyện nọ. Nhưng “vui là chủ yếu” Ví như :

“Ông Nỉnh ông Ninh / Ông ra đầu đình/ Ông gặp ông Nang/ Ông Nảng ông Nang/ Ông ra đầu làng/ Ông gặp ông Ninh/ Ông Nỉnh ông...” (thường gặp ở phía Bắc)

Hay:

“ Kỳ nhông là ông kỳ đà/ Kỳ đà là cha cắc ké/ Cắc ké là mẹ kỳ nhông/ Kỳ nhông là...” (Thường gặp ở Nam bộ).

Trong sinh hoạt dã ngoại, hội hè, trẻ em luôn thích thú với đồng dao và trò chơi dân gian vì nó phù hợp với tuổi của các em, không đòi hỏi các em tư duy như người lớn. Đồng dao và trò chơi dân gian tác động vào tâm lý, tình cảm của trẻ qua ấn tượng sâu sắc về không gian, hình thể, sự vật chứ không phải bằng lý luận và phép quy chiếu của phương pháp truyền đạt cổ điển, áp đặt.

“Thả đỉa ba ba” là một trò chơi thường thấy của trẻ em ở những vùng đồng bằng sông nước. Trò chơi thể hiện việc qua sông, qua bưng, ruộng ngập nước. Ở dưới nước có đỉa. Cả nhóm làm sao xuống nước mà đỉa không bám được.

Trước hết vẽ hai đường song song cách nhau độ 2m (hay qui định khoảng trống nào đó) ước lệ là sông nước. Đầu tiên một em ra giữa vòng vừa hát vừa lấy tay ra đập nhịp vào vai các bạn:

Thả đỉa / ba ba

Chớ bắt / đàn bà

Tha tội / đàn ông

Cơm trắng / gạo trắng

Gạo thuyền như nước

Đổ mắm / đổ muối

Đổ chuối / hạt tiêu

Đổ niêu / nước chè

Đổ phải nhà nào

Nhà ấy.... chịu

Đến chữ “chịu” trúng em nào thì em ấy xuống sông làm “đỉa”. Bọn trẻ đứa chạy đầu này, đứa băng qua sông góc nọ. “Đỉa” rượt để bắt. Bọn trẻ lại hát bài hát ghẹo: Sang sông / về sông / trồng cây / ăn quả / nhả hạt. “Đỉa” rượt bên này thì bên kia xuống sông. “Đỉa” quay lại bên kia thì lũ bên nọ lại réo lên: “ăn quả / nhả hạt” rồi ào xuống. Ai lội qua sông không khéo, chẳng may bị “đỉa” bám phải thì trở thành “đỉa”. Cứ thế trò chơi cứ tiếp diễn đến khi nào mệt, xả hơi rồi chuyển sang trò chơi khác. Có rất nhiều trò chơi vui vẻ và thú vị như: Dung dăng dung dẻ, Rồng rắn lên mây, Chơi chuyền đũa, Nu na nu nống, Thìa la thìa lẩy, Bịt mắt bắt dê, Hỏi tuổi, đánh cù (con quay)...

Các trò chơi thường lặp đi lặp lại. Các em chơi rất say mê, vui vẻ và ít khi bỏ cuộc, khác với người lớn thường hay chán. Qua các trò chơi, các em được dịp rèn luyện thân thể và các giác quan cũng như tăng thêm sự sảng khoái, hưng phấn về tinh thần. Có thể nói, đồng dao và các trò chơi dân gian là chất xúc tác, vun đắp tình bạn ngây thơ, trong sáng giữa các em thiếu nhi với nhau thành những ký ức, kỷ niệm đẹp thời thơ ấu mà sau nầy khó có thể quên được.

Kho tàng văn hóa, văn nghệ dân gian của dân tộc ta rất phong phú và đa dạng. Đồng dao và trò chơi dân gian có tác dụng giáo dục thiếu nhi, nhi đồng một cách tự nhiên, có hiệu quả. Ngày nay, cuộc sống văn minh đã sản sinh ra rất nhiều trò chơi mới, hấp dẫn, hiện đại. Nhưng xét kỹ, cho cùng, có một số trò chơi không để lại dấu ấn gì cho người chơi, nhất là đối với trẻ em. Đáng ngại là có rất nhiều trò chơi mang tính kích động bạo lực, xa lạ với bản chất nhân văn, nhân hậu của người Việt phổ biến tràn lan.

Đồng dao và những trò chơi dân gian của trẻ em cần được gìn giữ phát huy, cần được bảo tồn không chỉ trong giảng dạy ở nhà trường mà nên phổ biến, tổ chức cho các em được tiếp cận, vui chơi, ít nhất là trong các dịp lễ hội, bởi đấy là một phần của bản sắc văn hóa dân tộc, góp phần giáo dục thiếu niên, nhi đồng là đối tượng rất nhạy cảm trong sự hình thành nhân cách ở buổi ban đầu.

VIỄN DU

Chia sẻ bài viết

Chia sẻ Facebook

BÌNH LUẬN Ý kiến của bạn Gửi ý kiến

*Email (không hiển thị trên trang):

*Họ tên (hiển thị trên trang):

Vui lòng nhập mã xác nhận vào ô bên dưới. Nếu bạn không đọc được, hãy Chọn mã xác nhận khác.

Gửi Đọc thêm

Đến với "Tam Đảo - Đất linh thiêng miền du lịch"
“Giọng hát thử loa” đưa người nghe vào cõi tình ca
Nhà nghiên cứu sinh năm 1996 đoạt Giải thưởng Văn nghệ dân gian Việt Nam
Kỷ niệm 50 năm Trận chiến pháo binh Vịnh Chèo
Không ai đi qua đèo một mình
Thủy hình, thủy mạch và phương tiện trên sông nước đặc trưng Nam Bộ
AI phổ biến trong ngành công nghiệp hoạt hình Nhật Bản
“Tân binh” Thể Thiên chào sân âm nhạc đầy ấn tượng
Đêm chung kết Hoa hậu Đồng bằng sông Cửu Long
"Chị dâu" và giá trị của tình thân

Tiêu điểm

Đến với "Tam Đảo - Đất linh thiêng miền du lịch"
“Giọng hát thử loa” đưa người nghe vào cõi tình ca
Nhà nghiên cứu sinh năm 1996 đoạt Giải thưởng Văn nghệ dân gian Việt Nam
Kỷ niệm 50 năm Trận chiến pháo binh Vịnh Chèo
Không ai đi qua đèo một mình
Thủy hình, thủy mạch và phương tiện trên sông nước đặc trưng Nam Bộ
AI phổ biến trong ngành công nghiệp hoạt hình Nhật Bản
“Tân binh” Thể Thiên chào sân âm nhạc đầy ấn tượng
Đêm chung kết Hoa hậu Đồng bằng sông Cửu Long
"Chị dâu" và giá trị của tình thân

Đọc nhiều

Người đẹp xứ Dừa trở thành tân Hoa hậu Đồng bằng Sông Cửu Long 2024
Bảo Tiền - chứng tích của công cuộc giữ đất ở Nam Bộ
Nghe dân ca trên Bến Ninh Kiều
“Vinh quang một chặng đường” - Những giai điệu tự hào
“Bí kíp” thu hút sự chú ý của cộng đồng
Những vần thơ “Nhân nghĩa đất phương Nam”
Chuyện nghề nghiệp trong “Khách hàng là thượng đế”
Mùa lũ đầy chân thực được vũ đoàn Talents Star tái hiện trên sân khấu tại Cần Thơ
Công bố vương miện và trang phục văn hóa dân tộc Hoa hậu ĐBSCL
Khai mạc triển lãm ảnh nghệ thuật “Quê hương Cần Thơ trên đường đổi mới, phát triển và hội nhập”

Văn hóa - Nghệ thuật

“Giọng hát thử loa” đưa người nghe vào cõi tình ca
Nhà nghiên cứu sinh năm 1996 đoạt Giải thưởng Văn nghệ dân gian Việt Nam
Kỷ niệm 50 năm Trận chiến pháo binh Vịnh Chèo
AI phổ biến trong ngành công nghiệp hoạt hình Nhật Bản
“Tân binh” Thể Thiên chào sân âm nhạc đầy ấn tượng

Xem-Nghe-Đọc

Đến với "Tam Đảo - Đất linh thiêng miền du lịch"
Phim ca nhạc hài Tết “Tứ hải phát tài”
Phim Tết “Yêu nhầm bạn thân”
Chuyện nghề nghiệp trong “Khách hàng là thượng đế”
“Bí kíp” thu hút sự chú ý của cộng đồng

ĐỒNG HÀNH CÙNG DOANH NGHIỆP

RAO VẶT NHÀ ĐẤT HỌC HÀNH XE ĐIỆN TỬ VIỆC LÀM KHÁC

Đầu tư định cư Úc: Cập nhật chi phí và chính sách mới
Báo xuân 2025
THÔNG BÁO THI TUYỂN PHƯƠNG ÁN KIẾN TRÚC Trung tâm thương mại, dịch vụ để hoạt động du lịch, kinh doanh văn phòng AEON MALL Cần Thơ
Nhiệt điện Cần Thơ hưởng ứng Tuần lễ Hồng EVN lần X
Cách định cư Canada phù hợp dành cho người Việt
Khám Phá Bộ Sưu Tập Ký Tự Đặc Biệt Độc Đáo Cho Giới Trẻ
Cách thức tham gia "Đường lên đỉnh Saymee" rinh ngay Apple Watch Series 9
THÔNG BÁO Tuyển dụng viên chức làm việc tại Trường THPT Bùi Hữu Nghĩa năm học 2024-2025
THÔNG BÁO TUYỂN DỤNG
MỜI THAM GIA LÀM ĐẠI LÝ THƯƠNG MẠI MOBIFONE
VNP CẦN THƠ - LẮP INTERNET WIFI CÁP QUANG VNPT
Giới thiệu công ty quà Tết doanh nghiệp 2025 uy tín