Trò Chơi Dân Gian Việt Nam Cho Tre - Tài Liệu Text - 123doc

Tải bản đầy đủ (.docx) (47 trang) trò chơi dân gian Việt Nam cho tre

Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (252.07 KB, 47 trang )

trò chơi dân gian Việt Nam Cướp CờNhững trò chơi dân gian Việt Nam* Dụng cụ:+ Một cái khăn bất kì tượng trưng cho cờ+ Một vịng trịn+ Vạch xuất phát củng là đích của 2 đội* Cách chơi:+ Quản trị chia tập thể chơi thành hai đội, có số lượng bằng nhau mỗi đội có từ 5-6bạn, đứng hàng ngang ở vạp xuất phát của đội mình. Đếm theo số thứ tự1,2,3,4,5… các bạn phải nhớ số của mình.+ Khi quản trị gọi tới số nào thì số đó của hai đội nhanh chóng chạy đến vịng vàcướp cờ.+ Khi quản trị gọi số nào về thì số đó phải về+ Một lúc quản trị có thể gọi hai ba bốn số* Luật chơi:+ Khi đang cằm cờ nếu bị bạn vỗ vào người, thua cuộc+ Khi lấy được cờ chạy về vạch xuất phát của đội mình khơng bị đội bạn vỗ vàongười, thắng cuộc+ Khi có nguy cơ bị vỗ vào người thì được phép bỏ cờ xuống đất để chánh bị thua+ Số nào vỗ số đó khơng được vỗ vào số khác. Nếu bị số khác vỗ vào không thua+ Số nào bị thua rồi (“bị chết”) quản trị khơng gọi số đó chơi nữa+ Người chơi không được ôm, giữ nhau cho bạn cướp cờ+ Người chơi tìm cách lừa đối phương để nhang cờ về, lựa chọn sân bải phù hợpđể chánh nguy cơ, cờ ra khỏi vòng tròn, để cờ lại vòng tròn chỉ được cướp cờ trongvòng tròn+ Khoảng cách cờ đến hai đội bằng nhau trị chơi dân gian Việt Nam Thả chó* Cách chơi:+ Một bạn đóng vai “chú chó”+ một bạn đóng vai “ ơng chủ”+ các bạn cịn lại đống vai “thỏ con”+ các bạn cùng hát: “ve ve chùm chùm, cá bóng nổi lửa, ba con lửa chếp chơi, bacon voi thượng đế, ba con dế đi tìm, ù a ù ịch”+ một bạn làm ông chủ xoè ngữa bàn tay phải, các bạn tập trung thành một vòngtròn bên xung quanh ơng chủ và lấy ngón tay trái của mình đặt vào lịng bàn taycủa ơng chủ khi nghe có có câu “ù a ù ịch” thì các bạn sẽ rút tay ra ông chủ sẽ bốptay lại* Luật chơi:+ khi bạn nào bị ơng chủ nắm ngón tay, sẽ đóng vai chú chó, các bạn cịn lại sẽ làmthỏ+ khi ơng chủ tả một vật nào đó thì lập tức các chú thỏ sẽ chạy tới chạm vào trongmột khoản thời gian nào đó và ơng chủ sẽ thả chó+ khi thấy chú chó xuất hiện thì ngay lập tức thỏ phải chại nhanh đến chổ vật ôngchũ tả chạm vào. và quay về chạm ông chủ. khi thấy chú chó thì các chú thỏ phảiđi về ở tư thế khum, 2 tay chéo nhau đặc lên lổ tay.nêu đi về ở tư thế khum màkhơng chéo tay thì bị chú chó bắt hoặc đứng lên để chạy về mà bị chú chó đụng sẽbị đóng vai chú chó thay cho bạn làm chú chótrị chơi dân gian Dung dăng dung dẻ* Cách chơi:+ Địa điểm :trong nhà ngoài sân+ Số lượng:từ 5-10 em chơi 1 nhớm+ Hướng dẫn:quản trò vẽ sẳn các vòng tròn nhỏ trên đất,số lượng vịng trịn íchhơn số người chơi, chơi.Khi chơi các bạn nắm áo tạo thành một hàng đi quanh các vùng tròn và cùngđộc”dung dăng dung dè dắc trẽ đi chơi,đi đến cổng trời gặp cậu gặp mợ,cho cháuvề quê, cho dê đi học,cho cóc ở nhà cho gà bới bếp,ngồi xệp xuống đây” khi đọchết chử đây các bạn chơi nhanh chóng tìm một vịng trịn và ngồi xệp xuống.sẽ cómột bạn khơng có vịng trịn để ngồi tiếp tục xố vịng trịn và chơi như trên,lại sẽcó 1 bạn khơng có,trị chơi tiếp tục khi chỉ cịn 2 người* Luật chơi+ Trong 1 khoản thời gian bạn nào khống có vịng thì bị thua+ Hai bạn ngồi cùng 1 vịng bạn nào ngồi xng dưới là thắngcách chơi trị chơi dân gian chi chi chành chành* Cách chơi và luật chơi: Người chơi có thể từ 3 người trở lên. Chọn một người đứng ra trước xòe bàn tay racác người khác giơ ngón trỏ ra đặt vào long bàn tay vào. Người xòe bàn tay đọcthật nhanh:Chi chi chành chành.Cái đanh thổi lửa.Con ngựa chết chương.Ba vương ngũ đế.Chấp chế đi tìmÙ à ù ập.Đọc đến chữ “ập” người xịe tay nắm lại, những người khác cố gắng rút tay ra thậtnhanh, ai rút khơng kịp bị nắm trúng thì vào thế chỗ người xòe tay và vừa làm vừađọc bài đồng dao cho các bạn khác chơi.trò chơi dân gian chùm rụm* Cách chơi và luật chơi:Tất cả các bạn chơi phải nắm tay lại và xếp chồng lên nhau. Tay người này xen kẽtay người kia không được để hai tay của mình gần nhau.Người nào để tay đầu tiên chỉ đặt một tay và cũng được xem là người bị đầu tiên ,tay còn lại dùng để chỉ mỗi từ trong bài đồng dao tương ứng với một nắm tay. Tấtcả cùng hát :Chùm nụm chùm nẹoTay tí tay tiênĐồng tiền chiếc đũaHạt lúa ba bơngAn trộm ăn cắpTrứng gà trứng vịtBù xe bù xítCon rắn con rítNó rít tay nàyĐến từ cuối cùng “này” trúng tay ai thì người đó phải rút nắm tay ra hoặc ngườichỉ chặt ngang nắm tay của người đó. Lúc này người bị phải chỉ thay cho ngườiđầu tiên vừa hát vừa chỉ các nắm tay các bạn chơi. Cuộc chơi cứ thế tiếp tục đếnhết các nắm tay thì trì chơi kết thúc.trò chơi dân gian nhảy bao bố* Cách chơi:Người chơi chia làm hai đội trở lên thông thường thì từ hai đến ba đội, mỗi độiphải có số người bằng nhau.Mỗi đội có một ơ hàng dọc để nhảy và có hai lằn mứcmột xuất phát và một mức đích. Mỗi đội sếp thành một hàng dọc.Người đứng đầu bước vào trong bao bố hai tay giữ lấy miệng bao. Sau khi nghe lệnh xuất phát người đứng đầu mỗi đội mới nhảy đến đích rồi lại quay trở lại mứcxuất phát đưa bao cho người thứ 2. Khi nào ngườithứ nhất nhảy về đến đích thìngười thứ 2 tiếp theo mới bắt đầu nhảy. Cứ như vậy lần lượt đến người cuối cùng.Đội nào về trước đội đó thắng* Luật chơi:Ngừơi chơi nào nhảy trước hiệu lệnh xuất phát là phạm luật, người nhảy chưa đếnmức quy định mà quay lại cũng phạm luật. Nhảy chưa đến đích mà bỏ bao ra cũngphạm luật và có thể bị loại khỏi cuộc chơi.7. Trò chơi dân gian Đúc cây dừa – chừa cây mỏngBây giờ tôi nhớ và ôn lại những kỷ niệm hồi cịn nhỏ, tất cả trẽ em xóm tơi cónhững trị chơi dân gian, khơng biết phát xuất từ lúc nào ở Ninh Hòa.Trò chơi sau đây rất vui, khi tụm năm tụm bảy được rồi thì chơi quên ăn, quên làm,chơi say mê như trò chơi “Đúc cây dừa, chừa cây mỏng”.Bắt đầu trị chơi này khơng cần bao nhiêu người, có bao nhiêu người chơi cũngđược.Tất cả người chơi ngồi xếp hàng xuống thềm nhà, hai chân duỗi thằng ra phíatrước, người ở đầu hàng đếm chuyền xuống đến người ở cuối hàng và tiếp tụcngười ở cuối hàng đếm chuyền đến người ở đầu hàng. Vừa đếm vừa đọc bài ca dângian như vầy:Đúc cây dừachừa cây mỏngcây bình đỏng (đóng)cây bí đaocây nào caocây nào thấpchầp chùng mùng tơi chín đỏcon thỏ nhảy quabà già ứ ựchùm rụm chùm rịu (rạ)mà ra chân nàyKhi đọc hết bài ca “mà ra chân này”, ở cuối câu tới chân người nào đó, thì thụtchân vào, người nào thụt hết hai chân thì thắng, cịn lại người sau cùng người nàochưa thụt cân vào thì thua. Khi đó những người thắng cuộc chuẩn bị chạy để ngườithua cuộc rượt bắt, bắt được bất cứ người nào xả bàn làm lại.8. Trị chơi: Tả CÁYNhiều người làng Sán Dìu ở vùng Thanh Lanh (Bình Xun) xưa có trị chơi “Tảcáy” (có nghĩa là “Đánh gà”).Con gà làm bằng gỗ tiện trịn bằng quả bóng bàn. Có thể có từ 5 đến 10 người cùngchơi, mỗi người cầm một cái gậy dài hơn một mét bằng tre hoặc bằng gỗ. Đào mộtcái lỗ bằng cái bát con ở giữa bãi chơi để “Con gà” dưới lỗ. Người đứng cái cầm gậy đẩy `con gà ra khỏi lỗ. Những người khác dùng gậy hối gà vào lỗ. Người đứngcái vừa dùng gậy hối và đi vừa phải để ý đỡ đòn kẽo gậy của người khác đập trượtvào chân mình. Người nào đứng cái giỏi giữ cái lâu nhất khơng có gà lọt xuốngđược coi là thắng cuộc. Khi để “gà” lọt xuống lỗ thì người “cái” phải làm “con” đểngười vừa hối gà xuống lỗ được đứng cái9. trò chơi dân gian thi thổi cơmTrong dịp lễ hội, một số làng ở miền Bắc và miền Trung Việt Nam có tổ chức thổicơm thi. Cuộc thi thổi cơm ở từng nơi có những luật lệ, nét đặc trưng riêng nhưnấu cơm trên thuyền, nấu cơm trông trẽ, vừa đi vừa nấu cơm…Thi nấu cơm ở hội Thị Cấm (Từ Liêm – Hà Nội)Cuộc thi nhằm diễn lại tích của Phan Tây Nhạc, vị tướng thời vua Hùng thứ 18, đãrèn luyện cho quân sĩ thực hành một cách thành thạo, đặc biệt là nấu được cơm ăntrong điều kiện khó khăn.* Thể lệ cuộc thi: nguyên liệu là thóc, sẵn củi, chưa có lửa, chưa có nước. Các độiphải làm gạo, tạo ra lửa, đi lấy nước về nấu cơm. Cuộc thi có ba bước: thi làm gạo;tạo lửa, lấy nước và thổi cơm.Mỗi nhóm 10 người (cả nam và nữ), họ tự xay thóc, giã gạo, dần sàng, lấy lửa, lấynước và nấu cơm.Bước 1, thi làm gạo: sau hồi trống lệnh, các đội đổ thóc vào xay, giã, dần sàng.Giáp nào có được gạo trắng trước nhất là thắng cuộc.Bước 2, thi kéo lửa và lấy nước: Lấy lửa từ hai thanh nứa già cọ vào nhau (khónhất là khâu này), áp bùi nhùi rơm khô vào cho bén lửa. Người lấy nước cách đókhoảng 1km, nước chứa sẵn vào 4 cái be bằng đồng, đợi người đến lấy mang về.Giáp nào lấy được lửa trước và lấy nước về đích trước thì giáp đó thắng cuộc.Bước 3, nấu cơm: giáp nào thổi được cơm chín dẽo, ngon và xong trước thì thắngcuộc. Cơm của giáp đó được dùng để cúng thần.Thi nấu cơm ở hội làng Chuông (Hà Tây)Cuộc thi của nữ: Người dự thi thực hiện trong một vịng trịn đường kính 1,5m.Quy ước là vừa thổi cơm vừa phải giữ một đứa trẽ chừng 7 – 8 tháng tuổi (khôngphải là con đẽ của người dự thi) và canh chừng một con cóc khơng để nó nhảy rakhỏi vịng trịn. Lửa lấy từ bùi nhùi rơm, nhóm củi, đặt bếp, trơng đứa trẽ khơngđược khóc và con cóc. Thời gian là cháy hết một nén hương. Cơm chín trước, dẽongon hơn là người thắng cuộc.Cuộc thi của nam: Bếp đặt sẵn bên bờ một cái ao hay bờ đầm. Mỗi người dự thimột bếp. Sau hồi trống lệnh, các chàng trai bước xuống một cái thuyền nan, bơibằng tay sang bờ bên kia, áp thuyền vào bờ và thực hiện hết thảy các việc trênthuyền bồng bềnh. Tay ướt vẫn phải đánh lửa, thổi nấu và giữ thuyền ổn định. Aithổi được nồi cơm thơm dẽo ngon, xong trước là người thắng cuộc.Thi nấu cơm ở hội Từ Trọng (Hồng Hóa – Thanh Hóa)Người dự thi ngồi trên thuyền thúng tại một đầm rộng, lộng gió. Mỗi người một thuyền, kiềng, rơm ẩm, bã mía tươi và trang bị khác giống nhau. Sau hiệu lệnh, cácthí sinh đưa thuyền rời bờ ra giữa đầm. Thuyền bồng bềnh, gió lộng, củi lửa lại khócháy, thậm trí có lần bị mưa phùn gió bắc. Kết thúc cuộc thi ai có nồi cơm hoặcchõ xơi chín dẽo, ngon là người thắng cuộc.Thi nấu cơm ở hội Hành Thiện (Nam Định)Cuộc thi dành cho nam. Mỗi nhóm hai người, xếp thành hàng ngang. Một nguờibuộc cành tre dài, dẽo dọc theo sống lưng ngọn cao hơn đầu, niêu đất có sẵn gạo vànước để nấu cơm treo trên ngọn cần về phía trước, người kia lo củi lửa và đun nấu.Sau hiệu lệnh, người nấu phải tạo lửa từ hai thanh nứa già, sau đó châm lửa vàocây đuốc hơ dưới đáy niêu cơm. Cả hai người đều cùng phải bước đi quanh sânđình. Hết tuần hương là lúc kết thúc cuộc thi. Nhóm nào có cơm chín dẽo, ngon làngười thắng cuộc.10. Trò chơi: ĐÁNH QUAYĐánh quay là trò chơi dành cho con trai. Chơi thành nhóm từ 2 người trở lên, nếuđơng có thể chia thành nhiều nhóm. Một người cũng có thể chơi quay, nhưng nếuchơi nhiều người và có nhiều người ở ngồi cổ vũ thì sẽ sơi nổi và hấp dẫn hơnnhiều.Đồ chơi là con quay bằng gỗ hay sừng hình nón cụt, có chân bằng sắt. Dùng mộtsợi dây, quấn từ dưới lên trên rồi cầm một đầu dây thả thật mạnh cho quay tít. Conquay của ai quay lâu nhất, người đó được. Có thể dùng một con quay khác bổ vàocon quay đang quay mà nó vẫn quay thì người chủ của con quay đó được nhất.trò chơi dân gian đánh quayTrò chơi dành cho con gái. Số người chơi 2-5 người. Đồ chơi gồm có 10 que nhỏvà một quả trịn nặng (quả cà, quả bòng nhỏ…), ngày nay các em thường chơi bằngquả bóng tennis.Cầm quả ở tay phải tung lên khơng trung và nhặt từng que. Lặp lại cho đến khi quảrơi xuống đất là mất lượt. Chơi từ bàn 1 (lấy một que một lần tung) bàn 2 (lấy haique một lần) cho đến 10, vừa nhặt quả chuyền vừa hát những câu thơ phù hợp vớitừng bàn. Một mốt, một mai, con trai, con hến,… Đôi tôi, đôi chị… Ba lá đa, ba láđề v.v. Hết bàn mười thì chuyền bằng hai tay: chuyền một vòng, hai vòng hoặc bavòng… và hát: “Đầu quạ, quá giang, sang sông, trồng cây, ăn quả, nhả hột…”khoảng 10 lần là hết một bàn chuyền, đi liền mấy ván sau và tính điểm được thuatheo ván.Khi người chơi không nhanh tay hay nhanh mắt để bắt được bóng và que cùng mộtlúc sẽ bị mất lượt, lượt chơi sẽ chuyển sang người bên cạnh.Chơi chuyền làm người ấm lên và rất vui. Thường trong suốt mùa hè hoặc mùa thu,các cô gái nhỏ chơi chuyền ở khắp mọi nơi, dưới bóng cây hay ở sân nhà…12. Trò chơi: THI DIỀU SÁO Diều sáo là một trò chơi phổ biến ở Việt Nam. Hàng năm ở một số vùng có tổ chứccuộc thi diều sáo như trong hội đền Hùng ở thôn Cổ Tích, Lâm Thao, Phú Thọ.Đây là những chiếc diều thật lớn, bề ngang có khi đến một sải rưỡi tay và có mangmột hoặc nhiều chiếc sáo.Khung diều làm bằng cật tre, giấy phất vào diều bằng gậy. Diều thả bằng dây mâyhay dây thép nhỏ. Sáo diều có 3 loại chính phân theo tiếng kêu: sáo cồng, tiếng kêuvang như tiếng cồng thu quân; sáo đẩu, tiếng kêu than như tiếng lời than; sáo còi,tiếng kêu the thé như tiếng cịi.Thi diều sáo, Ban giám khảo có thể chấm theo tiếng sáo, nhưng trước tiên bao giờcũng phải xem diều có lên bổng, dây diều căng hay võng, nhất là lúc ở trên khơngdiều có lắc lư đảo ngang đảo dọc hay khơng.13. Trị chơi: Ơ ĂN QUANVẽ một hình chữ nhật được chia đơi theo chiều dài và ngăn thành 5 hàng dọc cáchkhoảng đều nhau, ta có được 10 ơ vng nhỏ. Hai đầu hình chữ nhật được vẽ thành2 hình vịng cung, đó là 2 ô quan lớn đặc trưng cho mỗi bên, đặt vào đó một viênsỏi lớn có hình thể và màu sắc khác nhau để dễ phân biệt hai bên, mỗi ô vngđược đặt 5 viên sỏi nhỏ, mỗi bên có 5 ô.Hai người hai bên, người thứ nhất đi quan với nắm sỏi trong ô vuông nhỏ tùy vàongười chơi chọn ô, sỏi được rãi đều chung quanh từng viên một trong những ôvuông cả phần của ô quan lớn, khi đến hịn sỏi cuối cùng ta vẫn bắt lấy ơ bên cạnhvà cứ thế tiếp tục đi quan (bỏ những viên sỏi nhỏ vào từng ô liên tục). Cho đến lúcnào viên sỏi cuối cùng được dừng cách khoảng là một ô trống, như thế là ta chặp ôtrống bắt lấy phần sỏi trong ô bên cạnh để nhặt ra ngồi. Vậy là những viên sỏi đóđã thuộc về người chơi, và người đối diện mới được bắt đầu.Đến lượt đối phương đi quan cũng như người đầu tiên, cả hai thay phiên nhau điquan cho đến khi nào nhặt được phần ô quan lớn và lấy được hết phần của đốiphương. Như thế người đối diện đã thua hết quan.Hết quan tàn dân, thu quân kéo về. Hết ván, bày lại như cũ, ai thiếu phải vay củabên kia. Tính thắng thua theo nợ các viên sỏi.Quan ăn 10 viên sỏi.Cách chơi ơ ăn quan được nói lên rất đơn giản nhưng ngườichơi ơ ăn quan đã giỏi thì việc tính tốn rất tài tình mà người đối diện phải thuacuộc vì khơng cịn quan (sỏi) bên phần mình để tiếp tục cuộc chơi…14. Trò chơi: MÈO ĐUỔI CHUỘTTrò chơi gồm từ 7 đến 10 người. Tất cả đứng thành vòng tròn, tay nắm tay, giơ caolên qua đầu. Rồi bắt đầu hát.Mèo đuổi chuộtMời bạn ra đâyTay nắm chặt tayĐứng thành vòng rộng Chuột luồn lỗ hổngMèo chạy đằng sauThế rồi chú chuột lại đóng vai mèoCo cẳng chạy theo, bác mèo hóa chuộtMột người được chọn làm mèo và một người được chọn làm chuột. Hai người nàyđứng vào giữa vòng tròn, quay lưng vào nhau. Khi mọi người hát đến câu cuối thìchuột bắt đầu chạy, mèo phải chạy đằng sau. Tuy nhiên mèo phải chạy đúng chỗchuột đã chạy. Mèo thắng khi mèo bắt được chuột. Rồi hai người đổi vai trò mèochuột cho nhau. Trò chơi lại được tiếp tục.15. Trò chơi: RỒNG RẮN LÊN MÂYMột người đứng ra làm thầy thuốc, những người còn lại sắp hàng một, tay ngườisau nắm vạt áo người trước hoặc đặt trên vai của người phía trước. Sau đó tất cảbắt đầu đi lượn qua lượn lại như con rắn, vừa đi vừa hát:Rồng rắn lên mâyCó cây lúc lắcHỏi thăm thầy thuốcCó nhà hay khơng?Người đóng vai thầy thuốc trả lời:– Thấy thuốc đi chơi ! (hay đi chợ, đi câu cá , đi vắng nhà… tùy ý mà chế ra).Đoàn người lại đi và hát tiếp cho đến khi thầy thuốc trả lời:– Có !Và bắt đầu đối thoại như sau : Thầy thuốc hỏi:– Rồng rắn đi đâu?Người đứng làm đầu của rồng rắn trả lời:– Rồng rắn đi lấy thuốc để chữa bệnh cho con.– Con lên mấy ?– Con lên một– Thuốc chẳng hay-Con lên hai.– Thuốc chẳng hay.………………………………………….. ….Cứ thế cho đến khi:– Con lên mười.– Thuốc hay vậy.Kế đó, thì thầy thuốc địi hỏi:+ Xin khúc đầu.– Những xương cùng xẩu.+ Xin khúc giữa.– Những máu cùng me.+ Xin khúc đuôi. – Tha hồ mà đuổi.Lúc đó thầy thuốc phải tìm cách làm sao mà bắt cho được người cuối cùng tronghàng.Ngược lại thì người đứng đầu phải dang tay chạy, cố ngăn cản không cho ngườithầy thuốc bắt được cái đi của mình, trong lúc đó cái đi phải chạy và tìm cáchné tránh thầy thuốc. Nếu thầy thuốc bắt được người cuối cùng thì người đó phải rathay làm thầy thuốc.Nếu đang chơi dằng co giữa chừng, mà rồng rắn bị đứt ngang thì tạm ngừng để nốilại và tiếp tục trị chơi.16. Trị chơi: NÉM CỊNVới người Việt cổ xưa, trò chơi này thường dành cho giới nữ, con nhà quý phái,xưa kia là các mỵ nương, con gái Lạc hầu, Lạc tướng. Đối với các dân tộc Mường,Tày, Hmơng, Thái… ném cịn là trị tín ngưỡng hấp dẫn nhất của trai gái trong dịphội xn.Quả “cịn” hình cầu to bằng nắm tay trẽ nhỏ, được khâu bằng nhiều múi vải màu,bên trong nhồi thóc và hạt bơng (thóc ni sống con người, bơng cho sợi dệt vải).Quả cịn có các tua vải nhiều màu trang trí và có tác dụng định hướng trong khibay. Sân ném cịn là bãi đất rộng, ở giữa chôn một cây tre (hoặc vầu) cao, trên đỉnhcó “vịng cịn” hình trịn (khung còn), khung còn một mặt dán giấy đỏ (biểu tượngcho mặt trời), mặt kia dán giấy vàng (biểu tượng cho mặt trăng). Cả mặt giấy làbiểu tượng cho sự trinh trắng của người con gái. Người chơi đứng đối mặt vớinhau qua cây còn, ném quả còn lọt qua vòng còn trên đỉnh cột là thắng cuộc.Mở đầu cuộc chơi là phần nghi lễ, thầy mo dâng hai quả còn làm lễ giữa trời đất,cầu cho bản làng yên vui, mùa màng tươi tốt, nhà nhà no ấm. Sau phần nghi lễ,thầy mo cầm hai quả còn đã được “ban phép” tung lên cho mọi người tranh cướp,khai cuộc chơi ném cịn năm đó. Các quả cịn khác của các gia đình lúc này mớiđược tung lên như những con chim én.Trước khi khép hội, thầy mo rạch quả còn thiêng (đã được ban phép) lấy hạt bêntrong, tung lên để mọi người cùng hứng lấy vận may. Người Tày quan niệm hạtgiống này sẽ mang lại mùa màng bội thu và may mắn, vì nó đã được truyền hơi ấmcủa những bàn tay nam nữ (âm – dương).Ném còn làm cho người trong cuộc hào hứng, người đứng ngoài hị reo cổ vũkhiến khơng khí cuộc chơi rất sơi nổi, hấp dẫn. Ném cịn là trị chơi khơng nhữngthu hút nam nữ thanh niên mà nhiều người lớn tuổi cũng rất thích. Trị vui nàymang ý nghĩa phồn thực, cầu mong giao hoà âm – dương, mùa màng tươi tốt.17. Trò chơi: THI THƠHàng năm, ở một số vùng có tổ chức hội thi thơ như ở Hoa Lư (Ninh Bình) và YênĐổ (Hà Nam).Vùng Hoa Lư, Ninh Bình, có phong cảnh nên thơ, hùng vĩ. Hàng năm nhân ngày hội đền vua Đinh, để giữ gìn nếp xưa và khuyến khích dân chúng trên đường vănhọc, dân làng mở hội thi thơ, không những riêng cho dân sở tại mà còn cho tất cảnhững ai văn hay chữ tốt, muốn được giải và muốn được tiếng tăm với mọi người.Đề thơ tuỳ ban tổ chức lựa chọn. Giải thưởng thường chỉ được mấy vng nhiễuđiều, gói chè, mươi quả cau. Những người được giải hãnh diện về thơ hơn vì giải.Hàng năm có 3 giải thưởng cho cuộc thi này, vì ban giám khảo gồm các tay vănhọc nổi tiếng trong vùng. Có khi Ban tổ chức mời cả những bậc đại khoa có danhchấm giải. Ngày xưa, thường vị tuần phủ chủ tỉnh làm Chủ tịch Hội đồng chấmthơ.Hàng năm làng Yên Đổ (Hà Nam) tổ chức cuộc thi thơ vào 24 tháng Chạp, nhânphiên chợ Đồng.Buổi sáng hơm đó, cc thi văn thơ đã được các bơ lão trong làng tổ chức tại ngơiđình cạnh chợ. Văn sĩ khắp nơi đến tụ tập ở Tưởng Đền để dự cuộc thi thơ. Các vịkhoa mục làng Yên Đổ và các làng gần đó làm giám khảo. Thí sinh nào trúng giảithưởng sẽ được hoan hô và được ban thưởng phần thưởng rất hậu. Thật là cuộc thitao nhã và hào hứng với mục đích khuyến khích thí sinh dùi mài kinh sử, tranhngôi đoạt giáp sau này.Sau cuộc thi, những người trúng giải được nếm rượu ở Tưởng Đền với các bơ lãotrong làng.18. Trị chơi: THI DƯA HẤULàng Thổ Tang, Vĩnh Tường, Phú Thọ, có tục thi dưa hấu. Vào khoảng thượngtuần tháng ba âm lịch hàng năm, hội đồng kỳ mục họp với các bô lão để quyết địnhngày hái dưa, gọi là ngày xuống đồng, thường là ngày 25 tháng ba.Từ 5 giờ sáng ngày xuống đồng, trống mõ và tù và báo hiệu khắp làng. Nghe tiếnbáo hiệu, các gia đình mới ra ruộng hái dưa. Nếu ai tự hái trước sẽ bị phạt rất nặng,nếu là chủ ruộng, làng phạt tiền, còn nếu là kẽ trộm, làng sẽ cùm ngay trước sânđình. Dưa hái xong các chủ điền đích thân chọn những quả dưa già, to đen ra trìnhlàng. Tại đây hội đồng giám khảo sẽ xét dưa theo các tiêu chuẩn: giống tốt, đẹpmã, già, đầy đặn, bổ ra đỏ tươi vàng lại nhiều cát. Có hai đợt chấm thi dưa: đợtmột, chọn những quả dưa đẹp, dưa già, đầy đặn, đợt hai đưa lên cân. Dưa được xếpthành hạng nhất và hạng hai.Dưa hạng nhất được rửa sạch cúng thần ở đình, tên chủ dưa được loan truyền chodân làng rõ. Dân làng tin rằng, chủ điền nào có dưa được chọn cúng thần, ngồivinh dự ra, cả năm đó sẽ làm ăn phát đạt.19. Trò chơi: THI THẢ CHIMChim Bồ câu được là biểu tượng cho hồ bình – tự do nên thường được gọi là chimHồ bình. Dựa vào những đặc tính ấy của chim. Từ lâu, ơng cha ta đã sáng tạo mộtlối chơi dân gian tao nhã: thi thả chim bồ câu. Tương truyền, thú chơi này xuấthiện từ thời Lý.Bồ câu là lồi chim có khả năng đinh hướng tốt, dù xa nhà cũng tìm được về tổ ấm trừ khi gặp gió bão, chúng có tính hợp quần cao, sống theo đàn, chung thuỷ vànghĩa tình.Hàng năm có đến hàng chục hội thi thả chim câu thường được tổ chức vào haimùa: mùa hạ (tháng 3-4 âm lịch) và mùa thu (tháng 7-8 âm lịch). Khu vực trungtâm hội thi thuộc Châu thổ sông Hồng kéo dài từ 2 bên bờ sông Đuống đến mộtphần tỉnh Vĩnh Phúc, Bắc Ninh (Đa Phúc, Sóc Sơn, Đơng Anh, Gia Lâm, Tiên Sơn,Yên Phong). Hội thi còn diễn ra ở một số nơi phía Tây Hà Nội như Tây Tựu, ĐanPhượng, Hoài Đức.Từ xưa các cụ đã định ra tiêu chuẩn thi thả chim câu bay rất nghiêm ngặt. Cả đànbay chặt chẽ, cự ly đều, khơng tách rời đàn, vịng lượn hẹp và tròn, bay cao, trụhướng thẳng đứng lên. Khi mắt thường nhìn lên thấy cả đàn thấy cả đàn chụmthành mơt vịng trịn nhỏ khơng thấy vỗ cánh rồi tìm hướng bay về tổ. Lúc đó đànchim được vào “trông thượng” để xét giải.Vậy mà cái thú chơi chim lành mạnh thanh nhã lúc nông nhàn, hội hè đình đám,biểu tượng khát vọng của tự do, ca ngợi đức tính của đồn kết, chung thuỷ vẫncuốn hút nhiều người, nhiều nơi ở mọi lứa tuổi.20. Trò chơi: ĐÁNH ROI MÚA MỌCRoi bằng tre vót nhẵn và dẻo, đầu bịt vải đỏ, còn mộc đan bằng tre sơn đỏ. Các đấuthủ đấu tay đôi với nhau: vừa dùng roi để đánh, dùng mộc để đỡ, ai đánh trúngđịch thủ vào chỗ hiểm và đánh trúng nhiều thì thắng, thường đánh trúng vào vai vàsườn mới được nhiều điểm.Các hội lễ ở miền Bắc thường được tổ chức thi đấu vào những ngày đầu thánggiêng.Trò chơi: NHÚN ĐUTrong các ngày hội, các làng thôn thường trồng một vài cây đu ở giữa thửa ruộnggần đình để trai gái lên đu với nhau.Cây đu được trồng bởi bốn, sáu hay tám cây tre dài vững chắc để chịu đựng đượcsức nặng của hai người cùng với lực đẩy quán tính. Hai cây tre làm cần đu nhỏ vừatay cầm.Lên đu có thể là một hay hai người. Càng nhún mạnh, đu càng lên cao, cần đu đưalên vun vút, bên nọ sang bên kia. Cần đu lên ngang với ngọn đu là hay nhất, nhiềukhi đu bay ngang ngọn đu một vòng.Nhiều nơi treo giải thưởng ở ngang ngọn đu để người đu giật giải. Nhún đu cũng làmột sinh hoạt giao đãi tình cảm của trai gái.22. Trị chơi: KÉO COTục kéo co ở mỗi nơi có những lối chơi khác nhau, nhưng bao giờ số người chơicũng chia làm hai phe, mỗi phe cùng dùng sức mạnh để kéo cho được bên kia ngãvề phía mình. Có khi cả hai bên đều là nam, có khi bên nam, bên nữ. Trong trường hợp bên nambên nữ, dân làng thường chọn những trai gái chưa vợ chưa chồng.Một cột trụ để ở giữa sân chơi, có dây thừng buộc dài hay dây song, dây tre hoặccây tre, thường dài khoảng 20m căng đều ra hai phía, hai bên xúm nhau nắm lấydây thừng để kéo. Một vị chức sắc hay bô lão cầm trịch ra hiệu lệnh. Hai bên rasức kéo, sao cho cột trụ kéo về bên mình là thắng. Bên ngồi dân làng cổ vũ haibên bằng tiếng “dơ ta”, “cố lên”.Có nơi người ta lấy tay người, sức người trực tiếp kéo co. Hai người đứng đầu haibên nắm lấy tay nhau, còn các người sau ôm bụng người trước mà kéo. Đang giữacuộc, một người bên nào bị đứt dây là thua bên kia. Kéo co cũng kéo ba keo, bênnào thắng liền ba keo là bên ấy được.23. Trò chơi: ĐẤU VẬTĐấu vật rất phổ biến ở nhiều hội xuân miền Bắc và miền Trung. Trong hội làngMai Động (Hà Nội) có thi vật ở ngay trước bãi đình làng. Các đơ vật ở các nơi kéovề dự giải rất đông. Làng treo giải vật gồm nhất, nhì, ba và nhiều giải khác.Trong lúc vật, các đô vật cởi trần và chỉ đóng một cái khố cho kín hạ bộ. Cởi trầncốt để đôi bên không thể nắm áo, nắm quần nhau gây lợi thế cho mình được. Khốcác đơ vật phần nhiều bằng lụa, nhiều màu. Trước khi vào vật, hai đơ vật lễ vọngvào trong đình.Cuộc thi bắt đầu, các đô vật lên lễ đài. Sau một hồi khua chân múa tay để rìnhmiếng nhau, họ mới xơng vào ơm lấy nhau. Họ lừa nhau, dùng những miếng để vậtngửa địch thủ. Với miếng võ nằm bị, có tay đơ vật nằm lì mặc cho địch thủ đẩymình, rồi bất thần họ nhỏm đứng dậy để phản cơng.Thường thì giải ba được vật trước, rồi đến giải nhì và sau cùng là giải nhất. Mỗimột giải vật xong, người chúng giải được làng đốt mựng một bánh pháo.24. Trò chơi: VẬT CÙTrị vật cù: trên một khoảng sân, thường có khoảng 14 thanh niên trai tráng chiahai bên cởi trần, đóng khố, tìm cách lừa nhau để ơm cho được quả bóng bằng củchuối gọt nhẵn chạy về bỏ vào chuồng (lỗ nhỏ được đào theo hình vng hoặctrịn, gần như là vừa khít với quả cù) đối phương thì là thắng cuộc.Quả cù được làm từ gốc chuối, đặc biệt thích hợp là gốc chuối hột loại lớn, đào lênlấy củ. Dùng dao sắc đẽo củ chuối thành hình trịn có đường kính cữ 30cm, trọnglượng 5 – 7kg là có quả cù đảm bảo yêu cầu. Quả cù phải sạch nhựa và có độ dẽocần thiết, bởi nó thường xuyên bị giành giật, quăng ném mạnh dễ vỡ trong khichơi. Vì vậy, quả cù sau khi lược đẽo xong, được luộc qua nước sôi, vớt ra phơinắng khá kỹ. Lúc này quả cù có màu sẫm và rất dẽo, không bị nứt vỡ khi chơi. Sânchơi cù thường là những sân cát bên bờ sông hay trong làng, chiều dài độ 50m,ngang độ 25m. Có ba hình thức chơi cù: cù gôn, cù đẩy và củ nước. Cả ba lối chơinày đều có chung hình thức tính điểm và bố trí giống nhau, ở hai đầu sân của mỗi bên là hai chiếc sọt đan bằng nan tre, nứa cao 1,5m, đường kính 50cm (cù gơn, cùnước), hay đào một hố sâu rộng 50 x 50cm (cù đẩy). Bên nào giành và đưa được cùvào sọt (hay vào hố) của đối phương được một điểm. Để đưa được quả cù vào đíchcũng khơng phải dễ dàng gì bởi phải giành giật, tranh cướp quyết liệt, bên nàocũng tìm mọi cách nhằm cản phá đối phương đưa cù vào sọt (hố) của mình. Hộivật cù vì thế rất sơi nổi, hào hứng, cuốn hút mọi người.Mỗi cuộc chơi không qui định cụ thể, số người tham gia mỗi bên cũng khơng hạnchế. Có khi hội vật cù lên đến đỉnh điểm, đàn ông trai tráng trong làng đều hănghái vào cuộc không kể tuổi tác, lúc ấy thường là vào dịp Tết Nguyên đán. Ngườitham gia vật cù đều cởi trần đóng khố. Đề phân biệt người của hai đội, ban tổ chứcqui định rnàu sắc của khố hay dải khăn màu vấn trên đầu. Tuy từ xưa khơng có mộtđiều luật cụ thể, nhưng trong hội vật cù không hề có lối chơi thơ bạo, ác ý. Rấtquyết liệt nhưng cũng rất trong sáng. Kết thúc cuộc chơi, đội nào có số lần đưa cùvào đích của đối phương nhiều hơn là đội thắng. Giải thưởng chỉ mang tính tượngtrưng, danh dự. Ở hội cù, người các làng xem và cổ vũ rất đơng, hị reo, đánh trốngchiêng cuồng nhiệt cổ vũ cho đội nhà và tán thưởng những đường chạy cù ngoạnmục…25. Trò chơi: BỊT MẮT BẮT DÊTrẽ con từ 6 đến 15 tuổi hay chơi trò bịt mắt bắt dê. Một người xung phong để mọingười bịt mắt lại bằng một chiếc khăn để khơng nhìn thấy, những người còn lạiđứng thành vòng tròn quanh người bị bịt mắt.Mọi người chạy xung quanh người bị bịt mắt đến khi nào người đó hơ “bắt đầu”hoặc “đứng lại” thì tất cả mọi người phải đứng lại, khơng được di chuyển nữa. Lúcnày người bị bịt mắt bắt đầu lần đi xung quanh để bắt được ai đó, mọi người thì cốtránh để khơng bị bắt và tạo ra nhiều tiếng động để đánh lạc hướng. Đến khi ai đóbị bắt và người bị bịt mắt đốn đúng tên thì người đó sẽ phải ra “bắt dê”, nếu đốnsai lại bị bịt mắt lại và làm tiếp.Có ai đó muốn ra chơi cùng thì phải vào làm ln, người đang bị bịt mắt lúc nàyđược ra ngoài hoặc là phải oẳn tù tì xem ai thắng.26. Trị chơi: KÉO CƯA LỪA XẼHai người ngồi đối diện nhau, cầm chặt tay nhau. Vừa hát vừa kéo tay và đẩy quađẩy trông như đang cưa một khúc gỗ ở giữa hai người.Mỗi lần hát một từ thì lại đẩy hoặc kéo về một lần. Bài hát có thể là:Kéo cưa lừa xẽÔng thợ nào khỏeVề ăn cơm vuaÔng thợ nào thuaVề bú tí mẹ Hoặc:Kéo cưa lừa xẽLàm ít ăn nhiềuNằm đâu ngủ đấyNó lấy mất củaLấy gì mà kéo27. Trị chơi: CƯỚP CẦUTrị tung cầu, cướp cầu là một trị chơi mang tính nghi lễ (hoặc phong tục) mangtính bắt buộc ở nhiều lễ hội. Tuỳ từng địa phương có quy định, cách chơi hay têngọi khác nhau.Đây cũng là một hoạt động tín ngưỡng trong nghi thức cầu mùa của cư dân nơngnghiệp, tín ngưỡng sùng bái giới tự nhiên.Quả cầu bằng gỗ trịn, có khi là quả bưởi hay quả dừa (đối với những địa phươngcó tục cướp cầu nước). Tuỳ địa phương có cầu to hay nhỏ. Trước khi đưa cầu racướp phải qua nghi lễ trình Thánh.Sau khi thực hiện xong các nghi thức tế lễ, quả cầu được tung ra sân đình. Hainhóm thanh niên đại diện cho hai nhóm cộng đồng, tất cả đều mình trần đóng khốkhác màu. Cuộc tranh cướp diễn ra rất quyết liệt. Bên ngồi trống thúc liên hồi,tiếng hị reo cổ vũ náo nhiệt cả sân đình. Nhiều người bị trượt chân ngã, người thìnhanh nhẹn bật lên đón bắt rồi chuyền ngay cho người khác… cuộc chơi rất sôiđộng.Một bên cuớp cầu để ném vào một cái hố đào sẵn bên hướng đơng, nhóm bên kiacướp cầu để ném vào hố hướng tây. Bên nào cướp được cầu và ném vào hố của bênkia nhiều lần là bên thắng cuộc. Cũng có nơi cầu được ném vào một hố ở giữa sânđình hay ném vào một cái giỏ khơng đáy treo trên cây, bên nào ném vào giỏ củabên kia trước thì bên đó thắng cuộc. Có nơi quy ước bên nào ném vào giỏ của bênmình trước thì bên đó thắng cuộc.28. Trò chơi: KÉO CHỮTrò chơi kéo chữ phát triển ở vùng Hoa Lư, Tam Điệp (Ninh Bình). Một đội kéochữ có 32 con trai dưới 15 tuổi mặc quần xanh, áo trắng có nẹp đỏ, chân quấn xàcạp, tay cầm gậy dài 1,2m cuốn giấy màu và ở trên đầu gậy có gù sặc sỡ.Tất cả được chia làm hai dẫy, mỗi dẫy có một người cầm đầu (tổng cờ tiền) và mộtngười đứng cuối (tổng cờ hậu). Tổng cờ phải chọn những người có mặt mũi khơingơ, mặc quần trắng, áo the đầu đội khăn xếp, thắt lưng ba múi, tay cầm cờ thầnvuông.Vào cuộc kéo chữ, theo tiếng trống của người tiểu cảnh, hai cánh quân dàn ra dướisự hướng dẫn của các tổng cờ để xếp thành các chữ khác nhau. Các tổng cờ vừadẫn qn vừa múa hát, làm cho khơng khí rất sơi nổi và náo nhiệt. Đội quân theotổng cờ chạy theo hình xốy ốc với những động tác phức tạp, lần lượt các chữ được hiện ra (chữ Hán hoặc Nơm) “Thái bình”, “Thiên phúc”, “Xn hồ khả lạc”,“Quốc thái dân an”…29. Trị chơi: ĐUA THUYỀNTừ xa xưa ở Việt Nam đã có đua thuyền. Đua thuyền ở nhiều nơi khơng phải là trịthi tài mà là hành vi thực hiện một nghi lễ với thuỷ thần, xuất phát từ tục cầu nướccủa cư dân nơng nghiệp – tín ngưỡng phồn thực.Có nơi cuộc thi chỉ có hai thuyền (Đào Xá – Phú Thọ), một chải “đực” mang hìnhchim ở mũi thuyền, chải kia là “cái” mang hình cá. Hai biểu tượng đối ứng giaohồ âm – dương (chim trên cao, dương – cá dưới nước, âm); khô – ướt (thuyền vànước); thuyền trôi, mái chèo khuấy nước nhằm “đánh thức thuỷ thần” và cuộc đuaấy chỉ thực hiện vào ban đêm, đến dạng sáng thì kết thúc. Cuộc đua thuyền của cưdân miền biển thì lại mang ý nghĩa cầu ngư. Có địa phương tổ chức đua thuyền đểtưởng niệm các anh hùng giỏi về thủy chiến…Ngày nay, đua thuyền là một nội dung quan trọng trong chương trình của rất nhiềulễ hội từ Bắc chí Nam, nhất là các địa phương có sơng hồ hoặc gần biển. Cuộc đuathuyền hiện nay ở nhiều địa phương khơng đơn thuần là một hoạt động tín ngưỡngnhư bưổi ban đầu mà đã trở thành sự kiện thể thao hấp dẫn có quy mơ lớn, thu hútnhiều đối tượng tham gia. Đua thuyền đã có thêm sứ mệnh của cuộc thi tài và biểudương sức mạnh tập thể.30. Trị chơi: CHƠI HĨPChơi hóp là một trong những trị chơi trong dân gian Ninh Hịa mà tơi xin ghi lạiđể cống hiến quý bạn đồng hương ít nhiều đã có một thời trải qua trong thời niênthiếu tại quê hương mến yêu.Để bắt đầu trò chơi, tùy theo cách chia bắt cặp hoặc chơi lẽ từng người, bao nhiêungười chơi cũng được, ăn thua hoặc bằng tiền, hoặc hình, hoặc bịch thuốc lá…v..v…, tùy theo điều kiện và giao kèo sẵn có.Cách chơi:Vẽ một hình chữ nhật, dài rộng tùy thích khơng cần kích thước. Chúng ta cần mộtcục gạch thẽ nguyên và nửa cục gạch thẽ khác được kê sát và nằm giữa lằn mứccủa cạnh (hay một đầu) của hình chữ nhật. Hai cục gạch này được cấu trúc sao chonửa cục gạch dựng đứng (điểm tựa) và cục gạch nguyên vẹn được gát lên đầu tựacủa nửa cục gạch kia. Như vậy, chúng ta có đuôi của cục gạch nguyên chạm mặtđất, đầu đưa lên trời, chính giữa tựa trên đầu của “nửa cục gạch” kia tạo thành mộtmặt dốc để khởi động vận chuyển trịn của đồng tiền cắc (hịn chì). Đến đây, chúngta có mái xi (mặt dốc) giống hình của một địn bẫy.Tiếp tục thiết bị, chúng ta gạch một đường thẳng kể từ đường giao tuyến của mặtdốc (của cục gạch nguyên) và mặt đất (mái xuôi) dài khoảng 5 tấc và cứ cách 1 tấcgạch 1 lằn mức ngang dành cho những người bị hóp mang đồng tiền cắc (hịn chì)lên đặt ở mức ngang đó: “có thể bị hóp 1,2,3 ..v..v..” Trước khi chơi, người chơi thi tranh đua để đi sau cùng bằng cách dùng đồng bạccắc hoặc viên ngói bể được đập và mài trịn đến khi có diện tích (kích thước) bằng(hay vừa) đồng tiền mà người chơi gọi là hịn chì dùng để thi đua tranh giành phầnthắng. Người chơi cầm hịn chì thẳng đứng khảy (khởi động chạy trịn) mạnh nhẹtùy ý xuống dốc xi của cục gạch, sao cho hịn chì chạy và ngã dừng gần mứccàng tốt, cán mức thì càng tốt hơn. Như vậy, người chơi có thể tranh giành đi saucùng nhưng đừng để hịn chì lăn ra khỏi mức thì thua.Thi xong người chơi đi theo thứ tự, nghĩa là người nào khảy hịn chì chạy ra ngồimức đi trước, xa mức đi kế và gần mức đi sau cùng… Người thua cuộc thì được điđầu tiên, khảy hịn chì xuống viên gạch (mặt xi) để cho nó lăn xuống mức dưới;phiên người kế tiếp cố gắng khảy hịn chì, chạy xa hơn người đi trước thì tốt, cứnhư thế chúng ta thay phiên lần lượt đi, cố gắng đi xa hơn mấy người trước, đừngđể hịn chì chạy ra khỏi mức phía trước gọi là hóp, có khi bị hóp 2,3,4 ..v…v…Khi chơi người chơi bắt bồ và tìm cách cứu bồ. Khi hịn chì của bạn khảy thua phekhác, ta có quyền xê dịch viên gạch xéo qua góc này hoặc góc khác với mục đíchlà để khảy hịn chì khơng theo đường thẳng chính diện (trực chỉ song song với haicạnh bên của hình chữ nhật) mà chạy xéo góc hơn bạn mình, thua người bắt bạnmình, như vậy gọi là “xỉa tiền”.Người thắng cuộc thi đi sau cùng, xem xét kỹ cách bắt những hịn chì của người đitrước, nếu khảy xa hơn để bắt được thì tốt và được đi sau cùng bàn kế tiếp, bằngkhông thì khảy nhẹ hịn chì để bắt những người bị hóp, xong cứ thứ tự người nàogần mức đầu dưới thì chố người thua mình ở phía trên.* Luật chơi:Người thắng cuộc cầm hịn chì lên trên tay rồi gạch lằn mức ngay tâm hịn chì nằm(tức là vị trí của hịn chì năm trước khi được lượm lên tay). Người thắng cuộc cóhai chân đứng ngay lằn mức gạch làm điểm với tay cầm hịn chì cố gắng chố saocho hịn chì của mình trúng hịn chì của người thua. Nếu trúng chố tiếp người kế,nếu chố trật không được quyền chố nữa mà nhường người chơi kế tiếp để chốnhững người thua. Nếu trúng khá nhiều, những người thua chung tiền, hoặc chunghình, hoặc chung bịch thuốc lá…, tùy theo giao kèo trước khi chơi.Xong bàn này chúng ta tiếp tục chơi bàn khác và đi theo thứ tự khỏi cần thi lại,người thắng cuộc đi sau cùng.Trò chơi: ĐÁNH TRỎNGĐánh trỏng là một môn chơi rất là dân gian ở Ninh Hòacủa lứa tuồi trẽ thơ dành riêng cho các cơ cậu có gan bẫm.Trị chơi khơng lệ thuộcvào số người, chia thành hai nhóm, cây trỏng để đánh thường thường chúng tôichọn một trong hai loại cây ở quê nhà chỗ nào cũng có “cây dong hoặc cây gịn”,vì hai loại cây này khi khơ rất nhẹ, chặt làm hai khúc, cây cầm đánh dài khoảng 5hoặc 6 tấc gọi là cây đập đầu mào, cây ngắn 2 tấc gọi là cây đầu mào.Khi có sẵn hai dụng cụ trên, chúng tôi đào một lỗ dài hơn 2 tấc, chiều sâu khơngtính miễn sao để đầu mào nằm gọn vào lỗ là được rồi, gạch phía trước lỗ một đường mức khoảng cách 6 hoặc 7 thước. Sáp vào trận hai nhóm bắt đầu khắc tínhđiểm, bên nào khắc điểm nhiều thì đi trước. Cách chơi bắt đầu, nhóm thua ra đứngphía trước lằn mức, nhóm ăn ở trong và bắt đầu chơi. Trước khi chơi hai bên giaokèo đánh được bao nhiêu điểm thì thắng . Thường thì chơi đánh trên 100 điểm mớithắng.1/ Phần dích đầu trỏng: đặt đầu trỏng ngắn nằm ngang trên miệng lỗ và lấy cây dàidích sao cho đầu trỏng ngắn bay ra khỏi mức, đừng để cho bên đối phương chận lạihay bắt được đầu trỏng là người đó chết, dích đầu trỏng bay cũng là một nghệthuật, mắt nhìn liếc đối phương đứng chỗ nào trống hoặc phải dích xa hay cao đểđầu trỏng bay cao, khi bên đối phương bắt khơng được thì người dích đặt cây trỏngdài nằm ngang trên lỗ, để cho đối phương lượm đầu trỏng ngắn nằm ở đâu thì từchỗ đó chố vào, nếu trúng cây trỏng dài thì người đó chết ” cứ như vậy nếu chếttiếp tục thì thay thế người khác đi”.2/ Phần ne đầu trỏng nhỏ: Đến phần ne đầu trỏng, người ăn thường đứng sát mức,tay cầm trỏng dài để đầu trỏng ngắn nằm ngang dựa vào cùm tay, bắt đầu hất đầutrỏng ngắn tưng lên rồi khắc, liếc mắt nhìn những người thua đứng hàng mức bênngồi đánh đầu trỏng ngắn thật mạnh ra ngoài để bên thua đừng bắt được. Khi đầutrỏng rớt xuống đất, bên thua lượm và chố vào đừng cho người bên trúng đón đánhđược đầu trỏng ngắn bay ra ngồi, thì bắt đầu tính được điểm rồi . Phần tính điểmở đây tính vào phần khắc ở trên, khắc bao nhiều cái tính bao nhiêu điểm.3/ Chặt đầu mào: Đặt đầu mào nằm xuôi xuống lỗ sao để một đầu chỏng lên, khichặt đầu mào đầu trỏng ngắn bay lên, đón đầu trỏng ngắn rơi xuống rồi khắc baonhiêu cái thì tính bao nhiêu điểm, nên đánh ra ngoài mức để sao cho đối phươngđánh bắt khơng được thì mới tính điểm.4/ Phần Âm u: Bên nào đánh thắng trước điểm đã giao kèo thì âm u bên thua, tùytheo chơi để bắt cặp người ăn, người thua âm u, bên ăn bắt đầu khắc bao nhiêu cáithì nhảy bao nhiêu bước khi âm u, người ăn một tay cầm cây trỏng dài dựa vàocùm tay tưng lên rồi ne thật mạnh cho đầu trỏng ngắn bay đi thật xa, rồi rơi xuốngđất người thua lượm đầu trỏng ngắn cầm trên tay, người ăn bắt đầu nhảy bắt đầu từvị trí đầu trỏng ngắn rớt xuống, nhảy bao nhiêu bước, từ điểm khắc bao nhiêu cái ởtrên. Khi nhảy xong rồi đặt cây trỏng dài xuống để cho người thua chố, nếu chốtrúng cây trỏng dài, thì người thua u một hơi dài về lỗ, người ăn chạy theo sau cầmcây trỏng dài đợi khi người thua tắt hơi để đánh người thua, rồi tiếp tục cặp khácâm u. Xong hết rồi hai nhóm chơi khắc lại, tiếp tục chơi tiếp.32. Trò chơi: NHẢY CHỒNG CAONhiều hay ít người chơi cũng được, chia làm hai phe.Người cầm đầu trong toán chơi gọi là mẹ, người làm mẹ chơi hay và cao lớn nhấttrong toán, người mẹ đi trước hoặc nhảy đầu tiên.Bắt đầu chơi, hai bên bao tiếng xùm bên nào thắng đi trước. Cách chơi như sau:Bên thua hai người ngồi đối diện nhau, một người ngay một cẳng ra phía trước,bàn chân thẳng đứng gót chân chạm đất là canh mộtBên ăn nhảy qua canh một, người làm mẹ nhảy qua trước và đọc “đi canh một”, tấtcả tụi con nhảy theo và lập lại câu “đi canh một” và vòng nhảy về cũng vậy, ngườicầm đầu cũng nhảy trước và đọc “về canh một” tụi con cũng nhảy qua sau và làmtheo được hết rồi cứ như thế bên thua chồng cẳng lên canh 2, ngồi đối diện gáccẳng lên hàng tiếp tục lên canh 3 và canh 4, cứ như thế mà nhảy qua nhảy lại tronglúc miệng đọc đi hết canh này đến canh kia. Những canh cao như canh tư, tùy theoluật lệ chơi giao kèo trước, những đứa nhỏ khơng nhảy được cao, thì nhảy qua chỗthấp thì sống, cịn nếu khơng cho nhảy qua chổ thấp nhảy đụng chân thì chết ngồiđó chờ hết bàn chơi tiếp.Một lượt nhảy qua nhảy lại xong rồi canh bốn, thì tới canh búp.Khi làm canh tư, hai đứa ngồi làm chồng những bàn chân lên nhau gót chân chạmđầu ngón chân thành một tháp cao thẳng đứng tới lượt canh búp, canh nở, canh tàn,sau cùng là tới canh gươm, những canh trên chồng lên cao của ngón chân trên hết,giao kèo chơi chỉ được để cổ tay chạm ngón chân cái làm bàn tay búp, nở, tàn,gươm (nhiều bạn cũng ma giáo khi nhảy qua không để ý lú tay lên cho đụng ngườimẹ là chết cả đám). Những người con nhảy qua khơng được, có quyền nhảy quachổ thấp nếu bên kia đồng ý.– Sau cùng, là đi qua sông nhỏ, sông lớn là xong, hai người làm canh qua sông nhỏbốn bàn chân chạm vào nhau bẹt ra hơi nhỏ để người đi bước vào cũng nói “đicanh nhỏ về canh nhỏ”. Vậy là xong canh nhỏ. Canh lớn hai người làm dang chânrộng ra để bên đi bước vào mà đi canh lớn, đi canh lớn là sắp hết trị chơi, tốn đibước qua và đọc “qua sông lớn về sông lớn”. Khi về sông lớn hai người làm đưatay lên cho người mẹ nắm và bắt đầu nói về sơng lớn thì tất cả vụt chạy như rượtbắt, mấy đứa con thì lo chạy trước. Khi bắt được đứa nào thì đứa đó chết, bắt đượchết thì xả bàn làm lại, hai bên tiếp tục bao tiếng xùm, bên nào thua thì làm.Nói tóm lại, đó là trị chơi dân gian vui nhất đối với trẽ thơ.***Canh búp, nở, tàn, gươm: điển hình là một nụ hoa, dùng bàn tay để trên canh tư*Canh búp: dùng bàn tay chụm lại*Canh nở: dùng bàn tay chụm, nhưng để hé miệng*Canh tàn: xòe cả lòng bàn tay*Canh gươm: để một ngón tay thẳng đứng33. Trị chơi: KỂ CHUYỆNSự Tích Bưởi Năm RoiMột buổi trưa hè nắng gay gắt, Ông Năm đang ngon giấc trong giấc ngủ trưa, chợtnghe tiếng chó sủa vang. Ơng cầm ngay cây gậy để bên cạnh chiếc ghế bố ôngthường nằm nghỉ trưa và đi thật nhanh đến nơi có tiếng chó sủa trong khu vườn sau nhà, một vườn cây ăn trái đang được mùa và những cây bưởi nhà ơng có tiếng làngọt lịm.Thằng Được cùng lũ bạn trong xóm leo rào vào và nó đang trèo trên cây bưởi, cònlũ bạn chừng 5 đứa đang trong tư thế chờ chực những quả bưởi rơi xuống từ taythằng Được. Tiếng chó sủa làm cả đám trẽ hú hồn, thống thấy bóng dáng ơngNăm cầm cây gậy lũ trẽ ba hồn chín vía mỗi đứa một hướng tìm đường tẩu thốt,chỉ cịn thằng Được là đang lơ lửng trên cây khơng tuột xuống kịp. Ơng Năm lalớn:– Thằng nhỏ mày xuống đây mau!Thằng Được leo xuống trong gương mặt tái xanh vì bị bắt quả tang, Nó lí nhí:– Dạ, ơng tha cho con-Tại sao hái trộm?-Dạ, tại con thích ăn Bưởi của Ơng-À, vậy là hái trộm, tội này đáng đánh địn.Thằng nhỏ khóc hu hu và xin ông tha tội, nhưng ông không tha, ông quát:-Mày muốn mấy roi?Thằng bé chỉ biết khóc và im lặng với nét mặt sợ sệt, ơng nói lớn:-Tội ăn trộm, vậy ông đánh mày năm roi.Thế là từ đó có tên Bưởi Năm Roi.34. Trị chơi: OẲN TÙ TÌTrong các trị chơi dân gian khi chỉ có 2 người, để biết được một trong hai người ailà người được ưu tiên thì với trị Sình Sầm dễ phân biệt trước sau. Những vật dụngđược thể hiện qua bàn tay :– Cái Búa: nắm các ngón tay lại như quả đấm– Cái Kéo: nắm 3 ngón tay gồm có ngón cái, ngón áp út, và ngón út lại, và xèo 2ngón tay cịn lại (ngón trỏ, ngón giữa) ta có hình cái Kéo– Cái Bao: xịe cả 5 ngón tay ra .Luật chơi: Cái Búa thì đập cái kéo, cái kéo thì cắt cái bao, cái bao thì chùm đượccái búaKhi cả hai cùng đọc: “Uýnh Sình Sầm mày ra cái gì? tao ra cái này”, trong khi bàntay được dấu sau lưng và khi dứt câu thì đưa tay ra cùng một lúc không được trướcsau với dấu hiệu tùy vào mỗi bên, như thế ta biết được bên nào thắng bên nào thuatheo luật định, khi hai bên ra cùng một dấu hiệu thì được sình sầm lại.35. Trị chơi: RỒNG RẮN LÊN MÂYRồng rắn lên mâyCó cây thuốc BắcCó ơng thầy ở nhà khơng? Một số người chơi rồng rắn, nối đuôi nhau bằng cách người đứng sau hai tay ômngang hông người đứng trước, cứ thế xếp thành hàng dài tùy theo số người chơi,hình thù như một con rắn dài có mắt khúc.Người đứng đầu làm đầu rắn, người đứng cuối làm đuôi rắn, giữa là thân rắn vàmột người làm ông thầy thuốc Bắc ngồi đối diện với con rắn. Khi con rắn (đồnngười nối đi nhau) cùng thưa với ơng thầy bài tấu trên, Ơng thầy khơng đồng ýthì con rắn sẽ đi vài vòng rồi quay lại tâu tiếp để xin ông thầy cho thuốc.Sau nhiều lần từ chối, ông thầy đồng ý thì ông sẽ đứng lên để tìm cách bắt lấy đượcđi của con rắn ơng mới cho thuốc. Tình trạng con rắn lúc đó phải cố tránh né đểông thầy không bắt được đuôi nên cố sức che chắn khơng cho ơng thầy tiến về phíasau, và cùng nhau hò hét với bài hát:“mạnh thầy thầy bắt được thầy ăn, mạnh rắn rắn bắt được rắn cắn”.Thế là cả đồn người nối đi nhau phải lượn qua lượn lại (chạy qua, chạy lại) theođầu con rắn. Cả đám người cứ thế cố né tránh, ông thầy một mình nhanh chân hơnvà dễ chạy hơn, nên con rắn một lúc lâu thấm mệt và thật khó giữ được sự ngayhàng như lúc đầu nên cũng sẽ bị đứt ra nhiều đoạn, thế là đầu con rắn không cịnđiều khiển cho phần đi nữa. Vậy là ơng thầy bắt được cái đi rắn dễ dàng.Trị chơi vui khi phải chạy lượn qua lại tránh thầy thuốc Bắc. Chỉ có vậy thơinhưng với đám trẽ nhỏ trong những đêm sáng trăng ở quê nhà, với ánh sáng khôngtỏ tranh sáng tranh tối, thật là một trò chơi vui đùa thú vị.36. Trị chơi: CÚNG THÍ THỰC CƠ HỒNTơi cịn nhớ rõ lắm cách đây trên 30 năm, gia đình tơi sống tại một vùng q nhỏnhưng đầy ấp tình người, người dân quê vẫn luôn giữ được tập tục tốt đẹp: NgàyLễ Vu Lan Rằm tháng 7 âm lịch, tức là ngày cúng Cửu huyền thất tổ, đồng thời làngày cúng “Cô hồn các đảng” không nơi nương tựa. Việc cúng cô hồn không aibảo ai nhà nhà đều lập bàn thờ cúng thí với lịng thành và ý thức rằng những oanhồn sống lây lất phiêu bạc nơi gị đồng, núi rừng, đói rách tả tơi, lang thang đây đó,khơng ai đơm quẩy thì ta nên nghĩ tưởng nhớ đến họ mà tội nghiệp, nếu khôngtrong tâm họ sẽ cảm thấy bức rức trong lòng.Vào mỗi đêm trong tuần tháng 7, bất kể kẽ giàu người nghèo, mọi người đều thiếtlễ cúng cô hồn tùy theo khả năng, hồn cảnh của mình, có gì cúng nấy. Lễ cúngđược bày giữa sân nhà hoặc trước cửa nhà, trên hết là một bàn cúng hương hoaquả, chè xôi bánh trái, nhất là phải có một bát cháo trắng, một đĩa nhỏ gạo muối vàmột nia để bày bánh trái với dụng ý cúng cho cô hồn non trẽ gồm: kẹo, bánh, míacắt khúc, khoai lang, khoai mì, đậu phộng, cốc, ổi…và những đồng tiền cắc.Gia chủ đem cả lòng thành kính dâng cúng, khơng phải để cầu cho gia đình mộtđiều gì, mà chỉ mong cơ hồn các đảng được no đủ. Khi các vật phẩm dâng cúngđược bày đầy đủ, gia chủ đốt hương khấn vái mời thỉnh các vong hồn về dự lễ.Cứ vào đầu xóm, khi các gia chủ đang cúng thí thì xuất hiện từng tốp trẽ con kéo đến từng nhà, ngồi đứng quanh đó. Lúc gia chủ vừa đốt giấy tiền vàng bạc và rãimuối gạo coi như lễ cúng xong. Khơng ai bảo ai, nhóm trẽ ùa vào chụp nia, đượcgì lấy nấy, gây nên tiếng la hét cười cợt vui nhộn. Họ lần lượt từ nhà này đến nhàkhác để “chụp nia”, người ta thường gọi nhóm này là “Cơ hồn sống”. Gia chủ cũngcảm thấy hả hê trong lòng.Qua lễ chúng ta nhận thấy một hình ảnh sống động, mang ý nghĩ “từ bi bố thí”, tạonên một tập tục tốt đẹp, người chết được ấm lòng nương theo phép Phật siêu âmnơi miền lạc quốc, người sống được cởi mở tấm lòng, thực hiện pháp bố thí chohàm linh an lạc. Ngày nay lễ cúng này cũng chỉ cịn một số ít, hình ảnh “chụp nia”cũng khơng cịn nhiều, và truyền thống tốt đẹp ấy đã dần dần đi vào dĩ vãng.Đối với nhà Phật thì lễ cúng thí cơ hồn được thực hiện trong dịp Rằm đến 30 thángbảy âm lịch.37. Trò chơi: ĐÁNH BANH THẼGồm 10 cây đũa tre với 1 trái banh lông nhỏ thường dùng để đánh Tennis, nếukhông có banh có thể thay banh bằng một trái chanh. Dùng banh thì có độ phản hồicủa trái banh dễ đánh hơn dùng quả chanh, chỉ thảy lên và chụp lại ngay. Số ngườiđánh thẽ gồm 2 người, ngồi đối diện nhau trên nền nhà.Thi để lấy quyền đánh trước:Cách thứ nhất: Dùng 3 cây thẽ nắm ngay chính giữa xoay tròn rồi thả nhẹ xuốngnền nhà, để 3 cây thẽ có thể tạo thành một hình tam giác và dùng một cây thẽ khácchấm đầu thẽ vào hình tam giác đó, cố gắng sao cho đầu đũa khơng đụng vào thẽ,thế là người chơi đã ghi được một điểm. Cả hai bên cùng tiếp tục như thế đến 3lần, và nếu bên nào đã tạo ra được 3 hình tam giác thì được quyền đi trước.Cách thứ nhì: Bao tiếng sùm (Oẳn Tù Tì) xem ai được quyền ưu tiên đi trước, xembài đã viết trước.1.Cách đánh thẽ: Người đánh thẽ rải đều 10 cây thẽ xuống nền nhà, cố gắng bằngcách không để thẽ chồng lên nhau cho dễ lấy từng đôi thẽ một, vừa tung trái banhlên thì tay cầm banh phải nhanh tay nhặt từng đơi gồm 2 thẽ, khi trái banh rớtxuống nền nhà và tung lên, tay phải bắt kịp trái banh không để rơi xuống đất lầnnữa, và cứ thế cho hết số thẽ, làm 5 lần như vậy và không được sang tay bên kia.2.Đến canh chụm: Bên đối phương dùng tay chụm 10 cây đũa thẽ vào một nhúm,người chơi thảy banh lên trong cùng một bên tay, lấy số thẽ làm sao để chừa lại sốthẽ còn lại 2 thẽ, thì cuộc chơi tiếp tục dễ dàng hơn vì nếu chừa nhiều thì khi đánhđến các vịng kế tiếp cuộc chơi sẽ tính tùy vào số thẽ chừa lại trong canh chụm.3.Kế tiếp là canh quyét: Cầm bó thẽ trong tay ngay đầu thẽ rồi thảy banh lên trongkhi trái banh đang ở độ cao thì người chơi cầm bó thẽ quét như cầm chổi quét nhàvậy, quét qua, quét lại liền, điều này liên quan đến số thẽ chừa lại ở canh chụm (2thẽ),(các cách chơi còn lại cũng tùy thuộc vào số thẽ còn dư lại trong canh chụm) và chụp ngay trái banh khi banh rơi xuống và đã tung lên mặt đất. Tiếp tục 5 lầnnhư thế để đủ.4.Canh chuyền: Cầm chặt bó thẽ để ngang người thảy banh lên trong khi banhđang ở độ cao thì người chơi xoay trịn 2 vịng bó thẽ và chụp cho kịp trái banhnhư những lần trước khi banh rơi xuống và được tung lên.. Tiếp tục cho hết 5 lần.5.Canh giã: Cầm giữa bó thẽ, trái banh được tung lên cao và kịp dộng đứng bó thẽxuống nền nhà 2 lần, tiếp tục không ngừng và đếm 2,4,6,8,10 cho kịp bắt được tráibanh. Thế là kết thúc cuộc chơi.Hơn thua nhau khi chơi banh thẽ: nếu người chơi không bắt kịp trái banh để banhrơi ra ngoài và khi bắt thẽ không đủ số hoặc dư so với số thẽ còn dư lại trong canhchụm quyết định. Người đánh thẽ giỏi có thể chừa 4 cây thẽ trong canh chụm đểkhi đánh các canh thẽ tiếp tục phải đánh 4 lần thay vì 2 lần trong cách chơi thẽ nóitrên. Chơi khó vì khi vừa thảy banh và vừa nhặt thẽ hay đánh thẽ mà phải điềukhiển cả tay và mắt nhìn. Bên nào hư thì đưa cho bên kia bắt đầu cuôc chơi.6.Cách phạt: Bên thắng sẽ dùng cả bó thẽ nắm trong tay gõ vào chân họăc tay đốiphương với số lượng đánh phạt tùy vào sự giao hẹn trước khi chơi, trong khi đótrái banh cũng được tung lên nhịp nhàng theo mỗi lần đánh phạt.38. Trò chơi: CHẮC MÚA LÚA HẾT BỒVừa đọc được bài viết của chị Văn Thu “Đánh banh chuyền” mà người Ninh Hịamình cịn gọi là “Chơi chắc múa” làm tơi sực nhớ lại câu thơ :“Chơi chắc múa lúa hết bồ”.Tôi cũng không rõ câu thơ này đã bắt nguồn từ đâu, thế nhưng các bà mẹ ở NinhHòa đã dựa vào câu thơ ấy rồi trở thành mê tín dị đoan.Hồi nhỏ tơi mê trị “chơi chắc múa” lắm, có khi khơng rủ được bạn bè, tơi chỉ chơicó một mình thơi. Thường thì tơi và các bạn tơi hay rủ nhau chơi trên thềm ximăng ở mái hiên sau hè; hơm nay thì chơi ở nhà đứa này, ngày mai thì chơi ở nhàđứa kia, vì rất sợ các bà mẹ mỗi lần thấy là mỗi lần chúng tôi bị la rầy. Khi thấy tụinày ngồi tụm năm tụm bảy lại chơi chắc múa thì bà lấy chổi chà lên rượt rồi thétlên:“Tụi mày cứ thi nhau mà múa đi rồi sẽ khơng có gạo để mà nấu cơm”.Bây giờ tôi ngồi ngẫm nghĩ mà “thắc cừ” (mắc cười), làm sao chơi chắc múa màlúa có thể hết bồ được, ấy vậy mà hồi đó tụi này rất sợ bị đánh đòn cho nên thườngđợi cho tới khi mà mẹ của bạn tôi vừa xách giỏ đi chợ là xúm nhau lại chơi liền vàkhi vừa thấy bóng của bà về là chúng tôi lật đật xả bàn.Tôi phải đợi con gái của tôi lớn rồi sẽ cùng chơi chắc múa với nó vì tơi nghĩ đó làmột trò chơi rất vui và thú vị cho cả người ngồi coi.39. Trò chơi: HÚ CHUỘTChi chi chuột chuộtHú chuột răng mới về tao răng cũ về mày Răng tao sao răng mày vậy.Xưa kia khi chúng tôi còn nhỏ sau mỗi lần được mẹ nhổ răng sữa bị lung lay, mẹthường dùng sợi chỉ may gập đôi lại cho chắc và quấn vài vòng quanh chân răngrồi giật mạnh ra, thế là xong.Mẹ thường bắt chúng tôi tự ném cái răng vừa nhổ của mình lên mái nhà ngay lúcđó và hú chuột với những câu ví von như vậy để cho răng mau được mọc lại.40. Trị chơi: CƠM, CAM HAY KEMMỗi địa phương có một cách phát âm riêng thật đặc trưng và dễ thương – NgườiNinh Hịa mình hay nói vần am thành vần em, nên mới có câu chuyện này :Một chị Ninh Hịa đi bn chuyến tận Đà Nẵng. Ngồi trên xe đị khát nước chị kêucơ bán Cam.– Ê! bán cho tôi trái “Kem”Chị bán Cam không trả lời .– Ê! đem “Kem” lại đây bán. Bộ điếc hả?– Nhưng tui đâu có bán Kem .Chị Ninh Hịa bực tức chỉ vào thúng Cam– Chớ cịn cái thúng gì đó mà nói khơng bán “Kem”?Như sực hiểu ra, cơ Đà Nẵng phân trần :– Trời ơi! “Cơm” mà nói là “Kem” thì làm sao tui biết ngõ mà “bón”.Trị chơi: HÁT SINHNgười Cao Lan đến vùng ven chân núi Tam Đảo sinh cơ lậpnghiệp, khai phá nương đồi, lập làng, bản đông vui sầm uất từnhiều thế kỷ trênvùng đất “Sáng trong và bình yên” xã Quang Yên, huyện Lập Thạch.Dân số chỉkhoảng 1.500 người, song người Cao Lan đã đóng góp làm giàu kho tàng văn hốdân gian của tỉnh nhà, trong đó khơng thể khơng nói tới truyền thống hát Sịnh cađậm đà tình yêu cuộc sống.Những bài hát ví của vị chúa thơ Lau – Slam sáng tạo ra, được nam nữ thanh niênCao Lan bao đời nay mến mộ và học thuộc, được tập hợp lại thành sách rồi hát chonhau nghe 36 đêm không hết. Sịnh-ca có nội dung phong phú, tươi sáng ca ngợitình u lứa đơi, ca ngợi tình đồn kết, tình u q hương, nhân sinh quan của conngười trước những hiện tượng thiên nhiên, đấu tranh chống lại cái xấu, cái ác.Người Cao Lan đã hát (tạm dịch):“Quả ớt dù cay cũng ăn cả vỏQuả chuối dù ngọt cũng bỏ vỏ ngoài”.Và họ tự hào:“Thơ ca của vị chúa thơ ca làm raHát ba mươi sáu ngày đêm chưa hết”.“Giọng hát nàng trong như tiếng chimNhớ mãi câu hát của nàng Ngày mưa đội chung nónNgày nắng che chung ơ…”.42. Trị chơi: HÁT SOONGSoọng-cô là dân ca của đồng bào dân tộc Sán Dìu. Hát Soọng-cơ chủ yếu là phầnhát đối đáp giao duyên. Sau đó là phần hát trong đám cưới, Soọng-cơ được hát theosách, có bài bản sẵn. Người đi hát phải thuộc sách hát. Họ dẫn câu hát trong sách rađể hát đố. Người đáp cũng nhờ thuộc sách mà trích ra những câu hợp cảnh hợp tìnhđể hát đáp câu hát hỏi.Mỗi đêm hát đều có các bước: Chập tối hát gọi, mời ngồi xuống chiếu, mời nướcmời trầu. Nửa đêm là hát hỏi: Hỏi về quê qn, gia sự, hát thăm dị tìm hiểu nghềnghiệp, ý nguyện của nhau… canh ba chủ nhà mời ăn lót dạ xơi hoặc chè cháo…Sau đó là hát chào, hát xin về, hát níu giữ nhau. Sáng ra thì họ vừa tiễn nhau racổng vừa hát hẹn hò cuộc hát tới.Khi hát khơng được đùa cợt, khơng vì phục tại, cảm thơng, u mà tách ra đưanhau đi tỏ tình riêng. Nếu ưng nhau, thì tìm gặp nhau sau để rồi lựa tìm ơng maimối (Mu Nhin) mối manh cho mình. Các cặp vợ chồng sau đó coi ơng bà Mu Nhinnhư cha mẹ đẽ, sống tết, chết giỗ. Ông bà Mu Nhin qua đời, cặp vợ chồng phải cómột con lợn đến làm ma.Hát đối đáp hát theo giọng ví, kể lể gọi là hát cộc. Hát đám cưới thường là hát ru.Giọng ru dài ra, nếu một từ hát cộc kể ra rồi bắt ngay sang từ khác nhưng hát ru thìru đi ru lại ngân nga luyến láy điệp khúc kéo dài gấp dăm bảy lần hát cộc. Soọng –cô trong đám cưới thường do các cặp nam giới đối đáp nhau, nhà trai cử hai anhhát, nhà gái cũng cử hai anh. Hát giọng ru thì song ca, hát cộc thì đơn ca. Mở đầucuộc hát cưới là cặp hát nhà trai hát chào ông bà chủ, chào cơ, dì, chú, bác, chào bàcon anh em, trước hết là bàn thờ tổ tiên. Khi tốp nhà trai hát, tốp nhà gái hát đáp lạitừng câu, từng bài. Khi hai họ ăn uống họ vẫn hát, mừng cho khách ăn uống nosay. Hát suốt ngày suốt đêm cho tới khi tan đám cưới.43. Trò chơi: HỘI VẬT LÀNG HÀVùng chân núi Tam Đảo có nhiều hội vật, nhưng hội vật làng Hà, xã Hồ Sơn,huyện Tam Dương là đơng vui nhất vì tất cả các danh đơ các hội trong vùng đềuhẹn hò về đây tranh tài. Ai đạt vô địch ở hội làng Hà mới thật đáng mặt anh tàithiên hạ.Hội vật làng Hà tổ chức vào mồng 7 tháng giêng. Ngay từ sáng sớm các cụ làm lễđình xong, tiếng trống nổi lên mời gọi mọi người khắp nơi về tụ hội. Trên bãi cỏtrước sân đình, bên cây đa cổ thụ lần lượt từng đôi vật ra múa chào các quan kháchvà nhân dân. Theo hiệu trống của trưởng lão từng đôi vật vờn nhau rồi vào cuộctheo lối vật tự do với cách thách đấu để giữ giải và thách đấu trước bàn dân thiênhạ. Cho nên bất cứ ai đều có thể thi đấu và giật giải. Đây là hình thức thể thao quầnchúng, tạo khơng khí vui vẽ với phong cách biểu diễn nghệ thuật từ “Xe đài” hay“Múa hạc” nhằm chiếm cảm tình người xem trước khi vào cuộc tranh hùng. Đặc biệt là người vào đấu vật không nhất thiết phải đóng khố cởi trần. Vì thế đã cónhững bậc nữ nhi giả trai vào đấu tranh giải. Hội vật làng Hà càng trở lên hấp dẫnngười xem.Lễ trao giải thưởng cũng thật độc đáo: Một vị cao niên đi trước cầm bó hương, đisau là cơ gái đẹp nhất làng đội mâm xơi có chân giị lợn lớn, một chùm cau và mộtvị rượu tăm tới ngun qn nhà vơ địch làm lễ gia tiên và kính cáo với dân làngsở tại đã sinh ra 1 người tài làm rạng rỡ truyền thống thượng võ của quê hương.Chỉ những dân tộc có truyền thống thượng võ mới có được ngày hội vui như vậy.44. Trò chơi: KÉO SONG HƯƠNG CANHLàng Hương Canh (Bình Xuyên) tổ chức kéo co ở sân đình Ngọc và sân đìnhHương. Dựng một cột lim chắc khoẽ ở sân đình có đục lỗ luồn một dây song dàikéo qua.Bốn đơn vị thi kéo co là làng Hương, làng Tiên, làng Ngọc và thông Đại Đồng.Khi trong đình tế xong thì nổi tiếng trống chiêng để cuộc kéo co bắt đầu.Mỗi bên cử 25 tráng đinh vào kéo, đầu bịt khăn đỏ, lưng thắt bao đỏ. Bên nào cũngcó một người cầm cờ đi nheo để chỉ huy. Người cầm chịch ấy cịn gọi là “Ơnglấy mực”. Do co kéo nhau nên nhiều sợi dây song cọ vào lỗ cọc lim bị nóng bốckhói làm sợi dây bị cháy, đứt đôi, người 2 bên lại ngã bổ ngửa chồng lên nhau.Mỗi buổi chiều làng thi kéo co 4 hiệp. Cứ sau 30 phút lại nghỉ giải lao. Phần sợisong của mỗi bên tính từ giữa cọc ra 1m có buộc vải màu đánh dấu. Nếu bị đốiphương lơi mạnh chỗ đánh dấu chui vào lỗ cọc thì bị thua. Bên thắng được làngthưởng hậu hĩnh bằng gạo, lợn hoặc bị đủ cho trai đinh giáp mình sửa cỗ bàn ănuống mừng thắng trận.45. Trò chơi: LEO CẦU ÙMTrị này có ở Bình Dương (Vĩnh Tường), Xn Hồ (Lập Thạch), Đạo Đức (BìnhXuyên). Cầu ùm là một cây tre gốc được gác lên bờ ao chôn cọc giữ hai bên chokhỏi lăn, đầu ngọn được đặt trên cọc chéo mà lại leo bằng dây thừng. Khi cóngười lên cầu, cầu đung đưa, lủng liểng làm cho cuộc chơi thêm phần khó khănhơn, nên càng hào hứng sơi động. ở đầu cầu trên ao có cắm cờ hiệu, người chơi leolên cầu tới đầu cầu có cắm cờ, lấy lá cờ về là được cuộc. Phần nhiều những ngườidự chơi thường bị ngã “ùm” xuống ao vì thế gọi trò chơi này là trò leo cầu ùm.46. Trò chơi: TRỐNG QN ĐỨC BÁCLàng Cả, cịn có tên là Kẽ Lép thuộc xã Đức Bác, huyện Lập Thạch nằm bên tảngạn sơng Lơ, có tục hát Trống qn đặc sắc. Hàng năm làng mở tiệc khai xuâncầu đinh vào ngày 1 tháng 2 âm lịch, kéo dài 3 đêm tại đình cơng đồng.Từ chiều mồng 1 tháng Giêng, nam thanh nữ tú cùng dân làng ra đền Đức Ông vàđền Đức Bà rước vật thờ về đình cơng đồng (chày gỗ và mo cau phồn thực) và rabờ sông Lô đón thuyền của họ Xoan bên kia sơng sang hát thờ.

Tài liệu liên quan

• Một số vấn đề hoàn thiện chính sách sản phẩm trong sản xuất hàng Mây Tre đan xuất khẩu của Xí nghiệp Mây Tre đan xuất khẩu của Xí nghiệp Mây Tre đan xuất khẩu Kiêu Kỳ Gia Lâm Hà Nội
  • 35
  • 468
  • 0
• Một số vấn đề hoàn thiện chính sách sản phẩm trong sản xuất hàng mây tre đan xuất khẩu của xí nghiệp mây tre đan xuất khẩu của xí nghiệp mây tre đan xuất khẩu kiêu kỳ gia lâm hà nội
  • 12
  • 497
  • 0
• Cảnh giác với chứng ngạt thở khi ngủ ở trẻ.Nếu mắc phải chứng ngạt thở khi ngủ (OSA) kéo dài tới lúc vị thành niên, trẻ có nguy cơ gặp nhiều vấn đề về hành vi và trong chuyện học hành.Đừng để chứng ngạt thở khi ngủ ở trẻ kéo dài đến lúc trưởng thành – ppt
  • 3
  • 580
  • 0
• Trò chơi dân gian Việt Nam trong tiếng anh pot
  • 6
  • 1
  • 7
• BÁO CÁO "SO SÁNH ĐẶC ĐIỂM HÌNH THÁI CỦA CÁ TRÊ ‘LAI’ PHÚ QUỐC VỚI CÁ TRÊ PHÚ QUỐC (CLARIAS GRACILENTUS) VÀ CÁ TRÊ VÀNG (CLARIAS MACROCEPHALUS) " doc
  • 11
  • 903
  • 0
• Bệnh tiểu đường ở trẻ béo phì.Các chuyên gia Anh cảnh báo do lối sống ít vận động lại ăn nhiều thức ăn nhanh, nhiều trẻ mới bảy tuổi đã được chẩn đoán bị tiểu đường típ 2.Trẻ béo phì có nguy cơ bị tiểu đường – Ảnh: AFP “Chúng ta ngày càng chứng kiến c ppt
  • 3
  • 670
  • 0
• thực trạng và định hướng bảo tồn trò chơi dân gian việt nam
  • 56
  • 5
  • 83
• Trò chơi dân gian Việt Nam trong tiếng Anh pptx
  • 3
  • 1
  • 4
• Giải quyết hưởng trợ cấp thường xuyên cho đối tượng hưởng trợ cấp xã hội tại cộng đồng (đối với trẻ mồ côi, trẻ em bị bỏ rơi, trẻ em nhiễm HIV thuộc hộ nghèo) doc
  • 4
  • 552
  • 1
• Đề nghị hưởng trợ cấp xã hội thường xuyên đối với trẻ mồ côi, trẻ em bị bỏ rơi, trẻ em nhiễm HIV thuộc hộ nghèo ppt
  • 4
  • 630
  • 0

Tài liệu bạn tìm kiếm đã sẵn sàng tải về

(112.84 KB - 47 trang) - trò chơi dân gian Việt Nam cho tre Tải bản đầy đủ ngay ×