Dưa Mèo - Món Ngon Nơi Miền Cao Biên Giới

Em gái tôi sau gần một tuần từ dưới xuôi lên chơi, được dẫn đi "lang thang" thăm chợ, thăm vài nơi ở Lai Châu, được thưởng thức vài món đặc sản của nơi miền cao biên giới như cá suối nướng, thịt trâu sấy và... dưa mèo, đã chia sẻ: "bữa cơm, em chẳng cần rau gì cả, chỉ cần có dưa mèo là đủ"... Quả thực ,dưa mèo ngon đặc trưng, ngay lập tức đã hợp khẩu vị sành ăn của nhiều người.

Dưa mèo là cách gọi thông thường của người dân ở Lai Châu về một loại dưa do người dân tộc Mông ở nơi "cuối trời Tây Bắc" này trồng, thu hái quả, mang ra ven đường, xuống chợ bán với giá 10.000 đồng/kg. Bên ngoài và bên trong quả dưa mèo giống quả dưa chuột. Tuy nhiên quả dưa mèo to, dài hơn quả dưa chuột. Quả dưa mèo to nhất nặng đến hơn 1 kg/quả, quả nhỏ nhất cũng nặng tới chừng gần nửa cân. Vỏ quả trơn bóng, có màu xanh sáng xen lẫn những vệt sọc xanh mờ. Trung bình, quả có độ dài cả gang tay người lớn. Ruột quả dưa mèo màu trắng, cùi dày, nhiều hạt...

Những bà nội trợ sành ẩm thực ở Lai Châu rất ưa dùng dưa mèo để chế biến một số món ăn trong bữa cơm hàng ngày và có chung nhận xét, dưa mèo ăn giòn, ngọt mát, có mùi thơm đặc trưng của dưa chuột. Đặc biệt các bà nội trợ này cho rằng, dưa mèo chỉ mua được trong vòng khoảng hai tháng, từ tháng 6 đến tháng 7 hằng năm. Quả dưa mèo to, nhìn đẹp mắt thế không phải là do chất kích thích mà có, mà là do giống dưa của người Mông từ bao đời nay để lại. Hơn nữa người Mông trồng loại dưa này tận trên nương, không dùng đến bất kỳ loại phân bón hay thuốc bảo vệ thực vật nào để chăm sóc cây. Cây dưa mèo sinh trưởng, phát triển, ra quả chỉ nhờ nước mưa, sương gió núi...

Dưa mèo được người dân tộc Mông trồng xen với cây ngô, cây lạc, lúa trên nương. Đến nay người Mông ở Lai Châu trồng loại dưa này chủ yếu để lấy quả ăn thay rau, còn dư mới đem đi bán. Chẳng thế mà, dù người Mông đi bán dưa này ở ven đường hay ngồi bán mãi cuối chợ, vẫn được các bà nội trợ "săn lùng".

Vào đầu tháng 7 vừa qua, chúng tôi đã có buổi ngược núi theo chân hai mẹ con chị Giàng Thị Sâu và Sùng Thị Nâu ở bản văn hóa Lao Tỷ Phùng, xã vùng cao Nùng Nàng, huyện Tam Đường (Lai Châu) lên nương ngô, nương lạc của gia đình họ để thu hái... dưa mèo. Chúng tôi đã được tận mắt thấy dưa mèo bò ngổn ngang trên mặt đất nương, xen lẫn trong nương ngô, nương lạc. Quả dưa mèo đầy rẫy, ẩn nấp ngay dưới chân đi... Qua trò chuyện với mẹ con chị Giàng Thị Sâu, chúng tôi thấy các thông tin về dưa mèo như các bà nội trợ sành ẩm thực ở Lai Châu nhận định đều đúng cả. Ngoài ra chúng tôi còn thấy, loại dưa này bà con nơi đây trồng không cần làm giàn cho dưa leo mà dưa bò tự do trên trên mặt đất nương, trên các mỏm đá...

Nhiều người sành ẩm thực ở Lai Châu, hay dùng dưa mèo chế biến các món ăn, thậm chí dùng quả dưa thái mỏng để đắp mặt nạ làm đẹp, còn mua cả bao dưa mèo gửi về xuôi làm quà. Thiết nghĩ, cơ quan chuyên môn của tỉnh Lai Châu sớm quan tâm, nghiên cứu, có kế hoạch nhân rộng loại dưa này trên địa bàn toàn tỉnh thì hay biết mấy cho người dân tộc thiểu số nơi đây, có thêm thu nhập, góp phần xóa đói giảm nghèo./.