Giải địa Lí 10 Bài 17: Thổ Nhưỡng Quyển. Các Nhân Tố Hình Thành Thổ ...

[toc:ul]

I. TÓM TẮT LÝ THUYẾT BÀI HỌC

I. Thổ nhưỡng

• Thổ nhưỡng là lớp vật chất tơi xốp ở bề mặt lục địa, được đăch trưng bởi độ phì.
• Độ phì là khả năng cung cấp nước, nhiệt, khí và các chất dinh dưỡng cần thiết cho thực vật sinh trưởng và phát triển
• Thổ nhưỡng quyển là lớp vỏ chứa vật chất tơi xốp này nằm ở bề mặt lục địa – nơi tiếp xúc với khí quyển, thạch quyển, sinh quyển
• Vai trò: Nơi thực vật phát triển, diễn ra các hoạt động canh tác tạo sản phẩm nuôi sống xã hội…

II. Các nhân tố hình thành đất

1. Đá mẹ

• Nguồn cung cấp vật chất vô cơ cho đất.
• Quyết định thành phần khoáng vật, thành phần cơ giới của đất.
• Ảnh hưởng tính chất của đất.

2. Khí hậu

• Ảnh hưởng trực tiếp thông qua các yếu tố nhiệt, ẩm
• Ảnh hưởng gián tiếp thông qua chuỗi tác động khí hậu -> thực vật -> đất.

3. Sinh vật

• Cung cấp vật chất hữu cơ cho đất, góp phần phá hủy đá
• Vi sinh vật phân giải xác sinh vật tổng hợp thành mùn
• Sinh vật sống trong đất góp phần làm biến đổi tính chất đất.

4. Địa hình

• Tác động gián tiếp thông qua sự thay đổi các yếu tố nhiệt, ẩm.
• Độ dốc ảnh hưởng đến khả năng giữ đất khác nhau.
• Ảnh hưởng tới khí hậu -> tạo ra các vành đai đất theo độ cao.

5. Thời gian

• Thời gian hình thành đất là tuổi đất
• Tuổi đất là các nhân tố biểu thị thời gin tác động của các yếu tố hình thành đất, thể hiện cường độ của quá trình tác động.

6. Con người

• Con người tác động mạnh mẽ đến đất, làm biến đổi tính chất của đất. Làm đất tốt lên hoặc xấu đi.

II. HƯỚNG DẪN TRẢ LỜI CÂU HỎI GIỮA BÀI

Câu 1: Từ vị trí lớp phủ thổ nhưỡng, hãy cho biết vai trò của lớp phủ thổ nhưỡng....

Từ vị trí lớp phủ thổ nhưỡng, hãy cho biết vai trò của lớp phủ thổ nhưỡng đối với hoạt động sản xuất và đời sống con người.

Trả lời:

Lớp phủ thổ nhưỡng là nơi con người tiến hành mọi hoạt động sản xuất và cư trú.

Là nơi diễn ra các hoạt động canh tác để tạo ra các sản phẩm nông sản nuôi sống xã hội.

Đất là cơ sở không thể thiếu được của sản xuất nông nghiệp, lâm nghiệp.

Câu 2: Hãy lấy một vài ví dụ về ảnh hưởng của đá mẹ đến đặc điểm....

Hãy lấy một vài ví dụ về ảnh hưởng của đá mẹ đến đặc điểm của đất mà em biết.

Trả lời:

Mỗi loại đá mẹ khác nhau sẽ tạo ra các loại đất khác nhau:

• Từ đá bazan hình thành đất bazan có tầng mùn dày
• Từ đá vôi hình thành đất đỏ đá vôi
• Đất phù sa châu thổ được hình thành từ các vật chất rắn được sông ngòi mang đến lắng đọng lại.

Câu 3: Các kiểu khí hậu khác nhau trên Trái Đất có tham gia vào sự hình thành....

Các kiểu khí hậu khác nhau trên Trái Đất có tham gia vào sự hình thành các loại đất khác nhau không? Hãy lấỵ ví dụ chứng minh.

Trả lời:

Trên Trái đất có nhiều kiểu khí hậu khác nhau. Vì vậy ứng với mỗi kiểu khí hậu khác nhau sẽ có các nhóm đất tương ứng.

Ví dụ:

Khí hậu nhiệt đới ẩm hình thành đất Feralit

Khí hậu ôn đới núi cao hình thành đất mùn alit…

Câu 4: Tác động của sinh vật có gì khác với tác động của đá mẹ và khí hậu....

Tác động của sinh vật có gì khác với tác động của đá mẹ và khí hậu trong sự hình thành đất?

Trả lời:

Ta thấy, nếu như đá mẹ là nguồn cung cấp vật chất vô cơ cho đất, do đó quyết định thành phần khoáng vật, thành phần cơ giới và ảnh hưởng đến nhiều tính chất đất. Khí hậu ảnh hưởng trực tiếp đến sự hình thành đất. Thì sinh vật đóng vai trò chủ đạo trong sự hình thành đất.

Cụ thể là xác sinh vật cung cấp chất hữu cơ cho đất. Vi sinh vật phân hủy và tổng hợp chất hữu cơ cho đất. Và động vật sống trong đất làm biến đổi tính chất đất…

Câu 5: Tác động của con người trong hoạt động sản xuất nông, lâm nghiệp....

Tác động của con người trong hoạt động sản xuất nông, lâm nghiệp có thể làm biến đổi tính chất đất không? Hãy cho ví dụ chứng minh.

Trả lời:

Hoạt động sản xuất nông, lâm nghiệp của con người hằng ngày vẫn làm biến đổi tính chất của đất. Con người có thể làm đất màu mỡ hơn và cũng làm cho đất khô cằn đi.

Trong quá trình sản xuất, con người bón phân, cày xới…sẽ làm tăng độ phì nhiêu cho đất.

Tuy nhiên, khi con người đốt rừng, bón phân vô cơ quá mức, đổ chất độc thải vào đất…sẽ làm cho đất suy thoái và bạc màu.

III. HƯỚNG DẪN TRẢ LỜI CÂU HỎI CUỐI BÀI

Câu 1: Nêu khái niệm và đặc trưng cơ bản của đất?

Trả lời:

Khái niệm: là lớp vật chất tơi xốp ở bề mặt lục địa.

Đặc trưng cơ bản của đất là độ phì.

Độ phì là khả năng cung cấp nước, nhiệt , khí và các chất dinh dưỡng cần thiết cho thực vật sinh trưởng và phát triển.

Câu 2: Căn cứ vào đâu để phân biệt đất với các vật thể tự nhiên khác như:....

Căn cứ vào đâu để phân biệt đất với các vật thể tự nhiên khác như: đá, nước, sinh vật?

Trả lời:

Đất phân biệt với các vật thể tự nhiên, khác ở chỗ nó là vật chất không sống nhưng tơi xốp và có độ phì; còn đá chù yếu tồn tại ở dạng rắn, nước ở dạng lòng, sinh vật là những vật thể sống.

Sự hình thành các vật thể: đá, nước, sinh vật tương đối độc lập; còn sự hình thành đất là sản phẩm tổng hợp của các vật thể tự nhiên trên.

Câu 3: Trình bày tóm tắt vai trò của từng nhân tố trong quá trình hình thành đất.

Trả lời:

Có 6 nhân tố tác động đến sự hình thành của đất, mỗi nhân tố có vai trò khác nhau:

• Đá mẹ: Đóng vai trò cung cấp chất vô cơ cho đất nên quyết định thành phần cơ giới, khoáng vật và ành hường trực tiếp đến tính chất lí - hóa của đất.
• Khí hậu: Trực tiếp là nhiệt và ẩm làm cho đá gốc bị phá hủy thành đá mẹ; ảnh hưởng đến việc hòa tan, rửa trôi hoặc tích tụ vật chất trong đất; tạo môi trường cho sinh vật phát triển.
• Sinh vật: Đóng vai trò chủ đạo, quyết định trong việc hình thành đất: thực vật cung cấp chất hữu cơ cho đất được vi sinh vật phân giải và tổng hợp thành mùn tạo độ phì cho đất. Động vật sống trong đất cũng góp phần làm biến đổi tính chất cùa đất.
• Địa hình: Ảnh hưởng đến tốc độ hình thành đất và bề dày cùa đất. Ngoài ra địa hình góp phần tạo ra các vành đai đất khác nhau theo độ cao.
• Thời gian: Ảnh hưởng tới khả năng và cường độ tác động của các nhân tố hình thành đất, tính chất triệt để trong việc hình thành đất.
• Con người thông qua hoạt động sản xuất cỏ thể làm cho đất biến đổi tính chất so với tính chất ban đầu cùa nó.