Gián – Wikipedia Tiếng Việt

Bước tới nội dung

Nội dung

chuyển sang thanh bên ẩn

• Đầu
• 1 Lịch sử tiến hóa và quan hệ họ hàng
• 2 Phân loài
• 3 Sinh sản
• 4 Hình ảnh
• 5 Chú thích
• 6 Tham khảo

• Bài viết
• Thảo luận

Tiếng Việt

• Đọc
• Sửa đổi
• Sửa mã nguồn
• Xem lịch sử

Công cụ Công cụ chuyển sang thanh bên ẩn Tác vụ

• Đọc
• Sửa đổi
• Sửa mã nguồn
• Xem lịch sử

Chung

• Các liên kết đến đây
• Thay đổi liên quan
• Trang đặc biệt
• Liên kết thường trực
• Thông tin trang
• Trích dẫn trang này
• Lấy URL ngắn gọn
• Tải mã QR

In và xuất

• Tạo một quyển sách
• Tải dưới dạng PDF
• Bản để in ra

Tại dự án khác

• Wikimedia Commons
• Khoản mục Wikidata

Giao diện chuyển sang thanh bên ẩn Bách khoa toàn thư mở Wikipedia

Gián
Gián Mỹ
Phân loại khoa học
Vực (domain)	Eukaryota
Giới (regnum)	Animalia
Phân giới (subregnum)	Eumetazoa
Liên ngành (superphylum)	Ecdysozoa
Ngành (phylum)	Arthropoda
Phân ngành (subphylum)	Hexapoda
Lớp (class)	Insecta
Phân lớp (subclass)	Pterygota
Phân thứ lớp (infraclass)	Neoptera
Liên bộ (superordo)	Dictyoptera
Bộ (ordo)	Blattodea
Các họ
Danh sách Blaberidae Blattellidae Blattidae Cryptocercidae Polyphagidae Nocticolidae Tryonicidae Lamproblattidae

Gián là một số loài côn trùng thuộc bộ Blattodea mà có thể mang mầm bệnh cho con người. Phổ biến nhất là loài gián Mĩ (Periplaneta americana), có chiều dài khoảng 30 mm (1.2 inch), gián Đức (Blattella germanica), dài khoảng 15 mm (0.59 inch), gián châu Á, Blattella asahinai, cũng khoảng 15 mm (0.59 inch), gián phương Đông (Blatta orientalis), khoảng 25 mm (.98 inch), gián vành nâu, Supella longipalpis (serville) dưới 1.2 cm, và gián xám Periplaneta fuliginosa (serville), khoảng 2.5 cm. Gián nhiệt đới thường lớn hơn nhiều, và ngược lại với quan điểm phổ biến, các loài gián đã tuyệt chủng và các loài 'roachoids' như Cacbon Archimylacris và Permi Apthoroblattina không lớn như các loài gián hiện đại.[1]

Trong số 4600 loài gián có khoảng 30 loài sống trong môi trường gần con người.[2] Khoảng bốn loài gián được biết đến là loài gây hại.[3][4]

Lịch sử tiến hóa và quan hệ họ hàng

[sửa | sửa mã nguồn]

Những hóa thạch giống loài gián sớm nhất có từ kỷ Than Đá, vào khoảng 354–295 triệu năm trước đây.[1][5][6] Tuy nhiên, những hóa thạch này khác so với những loài gián hiện đại ở chỗ chúng có cơ quan đẻ trứng dài và là tổ tiên của cả bọ ngựa lẫn gián hiện đại. Những hóa thạch đầu tiên của các loài gián hiện đại với cơ quan đẻ trứng nằm trong cơ thể xuất hiện vào đầu kỷ Creta.

Phân loài

[sửa | sửa mã nguồn] Dictyoptera Siêu bộ Cánh lưới

• Blattodea Bộ Gián:
  • Siêu họ Blaberoidea
    • Họ Blaberidae
      • Phân họ: Blaberinae - Diplopterinae - Epilamprinae - Gyninae - Oxyhaloinae - Panchlorinae - Panesthiinae - Perisphaeriinae - Pycnoscelinae - Zetoborinae - Blaberidae incertae sedis
  • Siêu họ Blattoidea
    • Họ Blattellidae:
      • Phân họ: Anaplectinae - Blattellinae - Ectobiinae - Nyctiborinae - Pseudophyllodromiinae
    • Họ Blattidae
      • Phân họ: Archiblattinae - Blattinae - Lamproblattinae - Macrocercinae - Polyzosteriinae - Tryonicinae
  • Siêu họ Polyphagoidea
    • Họ Polyphagidae

Sinh sản

[sửa | sửa mã nguồn]

• Gián non 3 millimet
• Periplaneta fuliginosa cái với bọc trứng
• Con trưởng thành và các con non xung quanh bọc trứng
• Bọc trứng rỗng
• Bọc trứng gián Mỹ

Hình ảnh

[sửa | sửa mã nguồn]

• 
• 
• 
• 

Chú thích

[sửa | sửa mã nguồn]

1. ^ a b Garwood, Russell J.; Sutton, Mark D. (2010). “X-ray micro-tomography of Carboniferous stem-Dictyoptera: New insights into early insects”. Biology Letters. 6: 699–702. doi:10.1098/rsbl.2010.0199. Truy cập ngày 9 tháng 6 năm 2015.
2. ^ Beccaloni, G. W. 2014. Cockroach Species File Online. Version 5.0/5.0. World Wide Web electronic publication.<http://Cockroach.SpeciesFile.org>
3. ^ Valles, SM; Koehler, PG; Brenner, RJ. (1999). “Comparative insecticide susceptibility and detoxification enzyme activities among pestiferous blattodea” (PDF). Comp Infibous Biochem Physiol C Pharmacol Toxicol Endocrinol. 124 (3): 227–232. doi:10.1016/S0742-8413(99)00076-6. PMID 10661713.
4. ^ Schal, C; Hamilton, R. L. (1990). “Integrated suppression of synanthropic cockroaches” (PDF). Annu. Rev. Entomol. 35: 521–551. doi:10.1146/annurev.en.35.010190.002513. PMID 2405773.
5. ^ Grimaldi, David; Engel, Michael S. (2005). Evolution of the Insects. Cambridge University Press. tr. 1. ISBN 978-0-521-82149-0.
6. ^ Garwood, R.; Ross, A.; Sotty, D.; Chabard, D.; Charbonnier, S.; Sutton, M.; Withers, P.J.; Butler, R.J. (2012). “Tomographic Reconstruction of Neopterous Carboniferous Insect Nymphs”. PLoS ONE. 7 (9): e45779. Bibcode:2012PLoSO...745779G. doi:10.1371/journal.pone.0045779. PMC 3458060. PMID 23049858.

Tham khảo

[sửa | sửa mã nguồn] Wikimedia Commons có thêm hình ảnh và phương tiện truyền tải về Gián. Wikispecies có thông tin sinh học về Gián

• Jumping cockroaches (Blattaria, Skokidae fam. n.) from the Late Jurassic of Karatau in Kazakhstan Lưu trữ 2014-01-04 tại Wayback Machine
• Cockroach Fact Sheets on American, Brown-banded and Oriental species
• Orthopteroid Internet Resources Lưu trữ 2014-04-10 tại Wayback Machine links to online cockroach resources
• Cockroach Species File Online world catalogue of cockroaches.
• Online book about cockroaches Lưu trữ 2010-06-09 tại Wayback Machine
• Allpet Roaches Photos and information about pet relevant species.
• Order Blattodea (Cockroaches), Exploring California Insects Lưu trữ 2007-09-18 tại Wayback Machine photos of a few California species
• Cockroach Health Threats Lưu trữ 2012-06-24 tại Wayback Machine
• UC Davis on cockroaches
• The cockroach FAQ
• Cockroach Pest Control Information – National Pesticide Information Center
• Cosmic cockroaches faster developers, Russian scientists say Lưu trữ 2011-06-05 tại Wayback Machine
• Cockroaches: Household Pests [liên kết hỏng]
• Cockroaches chapter in United States Environmental Protection Agency and UF/IFAS National Public Health Pesticide Applicator Training Manual
• A phylogenetic analysis of Dictyoptera (Insecta) based on morphological characters Lưu trữ 2008-12-21 tại Wayback Machine

x t s Các Bộ côn trùng
Giới: Animalia Ngành: Arthropoda (không phân hạng): Pancrustacea Phân ngành: Hexapoda
Tồn tại Monocondylia Archaeognatha (jumping bristletails) Dicondylia Apterygota * Thysanura (Zygentoma) (silverfish, firebrats) Pterygota Palaeoptera Ephemeropteroidea Ephemeroptera (Phù du) Odonatoptera Odonata (dragonflies, damselflies) Neoptera Polyneoptera Plecoptera (stoneflies) Dermaptera (earwigs) Embioptera (webspinners) Phasmatodea (stick and leaf insects) Notoptera (ice-crawlers, gladiators) Orthoptera (crickets, wetas, grasshoppers, locusts) Zoraptera (angel insects) Dictyoptera Blattodea (cockroaches, termites) Mantodea (mantises) Eumetabola Paraneoptera * Psocodea (barklice, lice) Thysanoptera Hemiptera (cicadas, aphids, true bugs) Endopterygota basal Hymenoptera (sawflies, wasps, ants, bees) Neuropteroidea Coleopterida Strepsiptera (twisted-winged parasites) Coleoptera (beetles) Neuropterida Raphidioptera Megaloptera (alderflies, dobsonflies, fishflies) Neuroptera (net-winged insects: lacewings, mantidflies, antlions) Panorpida(Mecopterida) Antliophora Mecoptera (scorpionflies) + Siphonaptera (fleas) Diptera (gnats, mosquitoes, flies) Amphiesmenoptera Trichoptera (caddisflies) Lepidoptera (moths, butterflies) Four most speciose orders are marked in bold Italic are paraphyletic groups Based on Sasaki et al. (2013)
Tuyệt chủng Aethiocarenodea Alienoptera Archodonata Blattoptera Caloneurodea Campylopteridae Carbotriplurida Coxoplectoptera Diaphanopterodea Eoblattodea Eudiaphanoptera Geroptera Glosselytrodea Heraridea Hypoperlida Lapeyriidae Meganisoptera Megasecoptera Miomoptera Monura Palaeodictyoptera Paoliida Permoplecoptera Protanisoptera Protelytroptera Protephemerida Protodiptera Protorthoptera Protozygoptera Syntonoptera Titanoptera Triadophlebioptera Tuyệt chủng incertae sedis families and genera are marked in italic
Wikispecies

Lấy từ “https://vi.wikipedia.org/w/index.php?title=Gián&oldid=71725882” Thể loại:

• Gián
• Blattodea
• Tên phổ biến côn trùng
• Côn trùng trong văn hóa

Thể loại ẩn:

• Bản mẫu webarchive dùng liên kết wayback
• Bài có liên kết hỏng