Giáo án CHUYỆN CHỨC PHÁN SỰ ĐỀN TẢN VIÊN - 123doc

Mức độ cần đạt Giúp học sinh: - Thấy được phẩm chất dũng cảm, kiên cường của nhân vật chính Ngô Tử Văn – đại biểu cho chính nghĩa chống lại những thế lực gian tà; qua đó củng cố lòng yê

Tiết 67, 68

Ngày soạn: 29/01/2018

CHUYỆN CHỨC PHÁN SỰ ĐỀN TẢN VIÊN

(Tản Viên từ phán sự lục – trích Truyền kì mạn lục)

Nguyễn Dữ

-I Mức độ cần đạt

Giúp học sinh:

- Thấy được phẩm chất dũng cảm, kiên cường của nhân vật chính Ngô Tử

Văn – đại biểu cho chính nghĩa chống lại những thế lực gian tà; qua đó củng

cố lòng yêu chính nghĩa và niềm tự hào về người trí thức nước Việt

- Thấy được cái hay của nghệ thuật kể chuyện sinh động, hấp dẫn, giàu kịch

tính của tác giả Truyền kì mạn lục.

II Trọng tâm kiến thức kĩ năng

1 Kiến thức

- Một số đặc trưng cơ bản của thể loại truyền kì

- Vẻ đẹp nhân vật Ngô Tử Văn – đại diện cho người tri thức nước Việt dũng

cảm, kiên cường, yêu chính nghĩa, trọng công lí và có tinh thần dân tộc mạnh mẽ

- Kể chuyện có lớp lang, kết cấu truyện giàu kịch tính, hấp dẫn; tạo dựng thế

giới thực - ảo xen lẫn, hòa quyện

2 Kĩ năng

- Đọc, tóm tắt một tác phẩm tự sự trung đại

- Phân tích nhân vật trong truyện truyền kì.

3 Thái độ Ủng hộ chính nghĩa, đấu tranh chống gian tà và niềm tự hào về trí

thức Việt

III Phương pháp, phương tiện

1 Phương pháp

- Nêu vấn đề.

- Thuyết trình, diễn giảng.

- Thảo luận nhóm.

- Đàm thoại.

2 Phương tiện

- Giáo viên: Sách giáo khoa Ngữ văn lớp 10 (tập 2), sách giáo viên, sách

hướng dẫn chuẩn kiến thức kĩ năng, tài liệu tham khảo, giáo án, bảng phụ, phiếu học tập

- Học sinh: Sách giáo khoa Ngữ văn lớp 10 (tập 2), vở soạn, vở ghi bài.

IV Các bước lên lớp

1 Ổn định lớp (1’): Kiểm tra sĩ số, nề nếp.

2 Kiểm tra bài cũ

+ Câu hỏi: Bài học lịch sử rút ra từ việc khắc bia ghi tên tiến sĩ trong tác

phẩm “Hiền tài là nguyên khí của quốc gia” của Thân Nhân Trung?

3 Bài mới: Ở chương trình Ngữ Văn lớp 9, các em đã được học tác phẩm

Chuyện người con gái Nam Xương - một trong hai mươi truyện thuộc tác

phẩm Truyền kì mạn lục của Nguyễn Dữ Hôm nay, chúng ta lại cùng nhau

tìm hiểu thêm một câu chuyện nữa trong tập truyện đó của ông, đó là

Chuyện chức phán sự đền Tản Viên Câu chuyện phản ánh hiện thực xã hội

phong kiến đương thời với đầy rẫy tệ trạng thông qua các yếu tố hoang đường, kì ảo

Hoạt động của GV – HS Nội dung cần đạt

Hoạt động 1: Hướng dẫn HS tìm

hiểu phần Tiểu dẫn.

Thao tác 1: Tìm hiểu về tác giả.

GV: Mời HS đọc phần Tiểu dẫn

HS: Đọc

GV: Phần Tiểu dẫn nêu lên những nội

dung nào?

HS: Trả lời

GV: Nêu một vài nét chính về tác giả

Nguyễn Dữ? (quê quán, xuất thân, tác

phẩm nổi tiếng)

HS: Trả lời

Thao tác 2: Tìm hiểu tác phẩm

GV: Nêu những hiểu biết của em về

thể loại truyền kì và đặc trưng của nó?

HS: Trả lời

GV bổ sung: Qua truyện truyền kì

chúng ta sẽ thấy được đằng sau những

chi tiết hoang đường kì ảo (phi hiện

I Tìm hiểu chung

1 Tác giả: Nguyễn Dữ

- Sống vào khoảng thế kỉ XVI

- Quê quán: xã Đỗ Tùng – huyện Trường Tân (nay thuộc huyện Thanh Miện tỉnh Hải Dương)

- Ông xuất thân trong một gia đình khoa bảng, từng đi thi và làm quan nhưng không lâu sau thì lui về ở ẩn

- Tác phẩm nổi tiếng: Truyền kì

mạn lục.

2 Tác phẩm: Truyền kì mạn lục

- Thể loại: Truyền kì - là một thể văn xuôi tự sự thời trung đại phản ánh hiện thực lịch sử thông qua các yếu tố kì ảo, hoang đường

- Truyền kì mạn lục – một “thiên cổ

kì bút” viết bằng chữ Hán, gồm 20 truyện, ra đời vào nửa đầu thế kỉ XVI

thực) lại là những vấn đề cốt lõi của

hiện thực, thể hiện rõ quan niệm và

thái độ của tác giả

GV: Giải thích nhan đề tác phẩm

“Truyền kì mạn lục”.

(Truyền kì: những chuyện kì lạ được

lưu truyền trong dân gian

Mạn lục: ghi chép một cách rộng rãi

→ Ghi chép một cách rộng rãi những

chuyện kì lạ được lưu truyền trong

dân gian)

Thao tác 3: Tìm hiểu văn bản

GV: Dựa vào phần đọc và soạn bài ở

nhà, hãy chia bố cục văn bản và nêu

nội dung chính của từng phần?

HS: Trả lời câu hỏi

Hoạt động 2: Hướng dẫn HS đọc –

hiểu văn bản

Thao tác 1: Tìm hiều nhân vật Ngô

Tử Văn

GV: Từ đầu câu chuyện tác giả đã giới

thiệu NTV là một người như thế nào?

Từ đó nhận xét về cách giới thiệu

nhân vật của tác giả?

- Tác phẩm vừa có giá trị hiện thực

và giá trị nhân đạo cao, vừa là tuyệt tác của thể loại truyền kì

3 Văn bản: Chuyện chức phán sự

đền Tản Viên

a Xuất xứ: một trong hai mươi truyện được rút ra từ tập “Truyền kì mạn lục”

b Bố cục: 4 phần

Đoạn 1: từ đầu đến “không cần gì cả”: Giới thiệu nhân vật Tử Văn và hành động đốt đền

Đoạn 2: “Đốt đền xong…khó lòng thoát nạn”: Tử Văn gặp tên Bách hộ

họ Thôi và Thổ thần

Đoạn 3: “Tử Văn vâng lời…không bệnh mà mất”: Tử Văn gặp Diêm Vương, được minh oan và tiến cử làm chức phán sự đền Tản Viên Đoạn 4: phần còn lại: Cuộc gặp gỡ tình cờ giữa quan phán sự với người quen cũ và lời bình của tác giả

II Đọc – hiểu văn bản

1 Nhân vật của Ngô Tử Văn

a Hoàn cảnh xuất thân

- Tên chữ (tự): Ngô Tử Văn, tên (tục): Soạn

- Quê: người huyện Yên Dũng, đất Lạng Giang

- Tính tình: khảng khái, nóng nảy

- Phẩm chất: cương trực, dũng cảm, trọng công lí

→ Giới thiệu nhân vật một cách trực tiếp, ngắn gọn, cụ thể; đặc biệt

là tính tình, phẩm chất bằng những

HS: Trả lời.

GV: Nhận xét và bổ sung

GV: Chia lớp thành 4 nhóm, trả lời

các câu hỏi thảo luận sau:

Nhóm 1: Nguyên nhân nào dẫn đến

hành động đốt đền của NTV? Trước

khi đốt đền chàng đã làm gì?

HS: Suy nghĩ trả lời

GV nhận xét, bổ sung

Nhóm 2: Ý nghĩa hành động đốt đền

của NTV?

HS: Đại diện nhóm trả lời

GV: Nhận xét, bổ sung

Nhóm 3: Sau khi đốt đền, NTV đã

gặp phải hậu quả gì?

HS: Đại diện nhóm trả lời

GV: Nhận xét, bổ sung

Nhóm 4: Phân tích diện mạo, lời nói,

bản chất của tên tướng giặc? Thái độ

của NTV khi gặp tên tướng giặc?

HS: Trả lời

GV: Nhận xét, bổ sung

lời khen ngợi, khẳng định Cách giới thiệu nhân vật (mở truyện) theo kiểu truyền thống

→ Tác dụng: định hướng rõ cho sự tiếp nhận câu chuyện của người đọc

b Ngô Tử Văn – hành động đốt đền

- Lí do đốt đền: Vì tức giận trước việc “hưng yêu tác quái” của tên hung thần → Đốt đền trừ hại cho dân

- Cách thực hiện: Tắm gội sạch sẽ, khấn trời đất, châm lửa đốt đền

→ Cẩn trọng, công khai, quyết liệt, đàng hoàng, tôn trọng thần linh

- Ý nghĩa hành động đốt đền:

+ Thể hiện sự khảng khái, chính trực, dũng cảm, muốn vì dân trừ bạo của kẻ sĩ

+ Thể hiện tinh thần dân tộc mạnh

mẽ qua việc diệt trừ hồn ma tên tướng giặc xâm lược hung bạo

- Hậu quả:

+ Tử Văn bị “sốt nóng sốt rét” + Bị hồn ma tên tướng giặc mắng mỏ

+ Bị hắn đe dọa, quyết kiện Tử Văn

ở âm phủ

c Ngô Tử Văn gặp Bách

hộ họ Thôi

- Hình ảnh hồn ma tên tướng giặc: + Diện mạo: khôi ngô, cao lớn, đầu đội mũ trụ

+ Lời nói: tỏ vẻ hiểu biết

+ Bản chất thực: xảo trá, tham lam, hung ác

- Thái độ của Tử Văn: coi thường, mặc kệ, “vẫn cứ ngồi ngất ngưỡng

Tiết 2:

GV tiếp tục hướng dẫn HS tìm hiểu

nhân vật Tử Văn theo bố cục văn bản

GV: Cuộc gặp gỡ với Thổ thần có tác

dụng gì đến sự phát triển của cốt

truyện và nhân vật chính Tử Văn?

HS: Trà lời

GV: Tại sao lại có vụ kiện ở âm phủ?

Hồn ma tên tướng giặc đã làm những

việc gì?

HS: Trả lời (Vì hồn ma tên tướng giặc

kiện NTV đốt đền/Giả mạo Thổ thần,

làm hại dân, qua mặt Diêm Vương)

GV: Vì sao hồn tên tướng giặc gây tội

ác như vậy mà vẫn tồn tại?

HS: Suy nghĩ trả lời (Vì các thần ở

các đền miếu lân cận ăn của đút lót

nên bao che cho kẻ ác, vì các phán

quan của Diêm Vương chưa làm hết

trách nhiệm, không theo sát thực tế)

GV: Tinh thần, thái độ, lời nói của Tử

Văn trên đường bị quỷ sứ bắt đi, trong

điện và trước Diêm Vương như thế

nào?

HS: Hoàn thành bảng phụ

Lần Hồn ma Diêm

Vương

Tử Văn Thứ 1 Khúm

núm kêu oan, tỏ

vẻ đáng thương,

Quát mắng

TV, bênh vực

Điềm nhiên, không run sợ, cứng

tự nhiên”, tin vào việc làm chính nghĩa của mình

d Ngô Tử Văn gặp Thổ thần

Cuộc gặp gỡ với Thổ thần:

+ Giúp Tử Văn thấy rõ bản chất giả mạo, xảo trá cùng những hành động tác oai tác quái của hồn ma tên tướng giặc

+ Thổ thần mong Tử Văn quyết tâm

và bày cách giúp chàng đối phó với tên tướng giặc

→ Tạo ra sự phát triển lô gích cho câu chuyện

→ Thể hiện mong muốn diệt trừ tận gốc thế lực xâm lược tàn ác, làm sáng tỏ nỗi oan khuất và phục hồi danh vị cho Thổ thần nước Việt của

Tử Văn

e Ngô Tử Văn trong vụ xử kiện của Diêm Vương

- Tinh thần, thái độ của Tử Văn: điềm nhiên, không hề khiếp sợ trước cảnh địa ngục rùng rợn, quỷ

sứ đe dọa Một mực đòi kêu oan, đòi phán xét công khai, minh bạch

- Thái độ, lời lẽ tên tướng giặc: giả hiệu, xảo trá, ra vẻ đáng thương, nhún nhường

→ Nghệ thuật tương phản đặc sắc

* Ý nghĩa của việc Diêm Vương

xử kiện:

- Thể hiện niềm tin của con người thời trung đại: bên cạnh cõi trần còn

có một thế giới khác là âm phủ, nơi con người sau khi chết sẽ đến để nhận sự phán xét và thưởng phạt về những việc làm của mình khi còn sống

- Thể hiện khát vọng công lí chưa

nhún nhường

hồn ma cỏi

minh oan

Thứ 2 Đổi

giọng nhân nghĩa, rộng lượng

Cử người đến đền Tản Viên lấy chứng cớ

Đề nghị Diêm Vương đến đền Tản Viên

để xác minh Thứ 3 Bị nhốt

vào ngục Cửu U

Trừng phạt hồn

ma, ban thưởng cho TV

Được minh oan và ban thưởng

GV: Nêu ý nghĩa của việc Diêm

Vương xử kiện?

HS: Suy nghĩ trả lời

GV: Chức phán sự là chức quan như

thế nào? Tại sao Tử Văn nhận chức

này? Việc nhậm chức của Tử Văn có ý

nghĩa như thế nào?

HS: Suy nghĩ trả lời

Thao tác 2: Tìm hiểu ý nghĩa phê

phán của tác phẩm

GV: Tác giả muốn phê phán điều gì?

HS: Trả lời

GV: Có phải tác giả chỉ đơn thuần phê

phán hung thần và quan lại cõi âm

không?

HS: Suy nghĩa trả lời

thực hiện được trong cuộc sống trần thế của người xưa

- Có ý nghĩa khuyên răn con người sống đúng đắn, hợp lẽ phải, tránh làm điều ác

* Quan phán sự: chức quan trông

coi việc xử án ngày xưa (xem xét các vụ kiện tụng, giúp việc cho người xử án), là chức quan thực thi công lí

- Tử Văn nhận chức phán sự là bởi chàng là người chính trực, dũng cảm, trọng lẽ phải Chàng muốn thực hiện công lí, diệt trừ gian tà, ác bá

- Ý nghĩa việc nhậm chức:

+ Là một phần thưởng xứng đáng + Khích lệ mọi người dũng cảm đấu tranh chống cái ác, bảo vệ công lí

2 Ngụ ý phê phán

+ Hồn ma tên tướng giặc xâm lược với bản chất gian xảo, tham lam hung ác, đáng bị vạch mặt và trừng trị

+ Thánh thần, quan lại ở cõi âm vì tham tiền đã tiếp tay cho kẻ ác, kẻ xấu, gây nên bao nỗi khổ cho người dân lương thiện

→ Đây cũng là hình chiếu cho những bất công trong xã hội đương thời: quan lại tham nhũng, vua xa dân, người tốt chịu bất công, oan trái

3 Nghệ thuật kể chuyện

- Kết cấu truyện giàu kịch tính với những tình tiết lôi cuốn

- Cách dẫn dắt truyện hợp lô gích,

Thao tác 3: Tìm hiểu nghệ thuật kể

chuyện của tác phẩm

GV: Nêu những đặc sắc nghệ thuật

của tác phẩm?

HS: Trả lời

(Cuốn hút với nhiều kịch tính:

- Chi tiết mở đầu truyện: Tử Văn đốt

đền: đã gây sự chú ý và dự báo những

diễn biến tiếp theo sẽ rất khác thường,

thu hút người đọc đi sâu vào tình tiết

câu chuyện

- Câu chuyện được thắt nút dần với

những xung đột ngày càng căng

thẳng

+ Tử Văn thấy trong mình khó chịu

đầu lảo đảo và bụng run run, rồi nổi

lên một cơn sốt nóng, sốt rét Sau đó,

tên hung thần đến trách mắng, đe dọa

+ Thổ thần đến báo cho Tử Văn biết

tên hung thần đã kiện chàng xuống

Minh ti và bày cách đối phó

+ Bệnh Tử Văn nặng thêm rồi bị quỷ

sứ bắt xuống Âm ti

+ Tử Văn bị giải đến trước Diêm

Vương, bị Diêm Vương quát mắng,

nhưng vẫn bình tĩnh kể đầu đuôi sự

việc, lời nói, hành động rất cứng cỏi,

không chịu nhún nhường

- Câu chuyện được mở nút: lời Tử

Văn được minh chứng, sự thực phơi

bày Công lý được thực hiện: kẻ ác bị

đền tội, người lương thiện được đền

khéo léo; cách kể tả sinh động, hấp dẫn

III Tổng kết

- Đề cao tinh thần khảng khái,

cương trực dám đấu tranh chống lại cái ác, trừ hại cho dân của Ngô Tử Văn, đồng thời thể hiện niềm tin công lí, chính nghĩa nhất định chiến thắng gian tà

- Nghệ thuật kể chuyện lôi

cuốn, nhân vật chính được xây dựng sắc nét, tình tiết và diễn biến truyện giàu kịch

Hoạt động 3: Hướng dẫn HS tổng

kết

GV: Khái quát lại những nội dung

chính của bài học?

HS: Khái quát, tổng kết

GV: Bổ sung

GV: Gọi HS đọc Ghi nhớ/SGK/51

tính; truyện đã để lại ấn tượng mạnh mẽ trong lòng người đọc

4 Củng cố:

- Tính cách, phẩm chất của Ngô Tử Văn qua diễn biến truyện?

- Tóm tắt ngắn gọn tác phẩm theo bố cục.

5 Dặn dò:

- Nắm vững kiến thức đã học.

- Chuẩn bị bài “Phương pháp thuyết minh”.

V Rút kinh nghiệm

………

………

………

………

………

VI Nhận xét của giáo viên hướng dẫn ………

………

………

………

………

………