Hướng Dẫn Khởi Kiện đòi Lại Quyền Nuôi Con Sau Ly Hôn

Khởi kiện đòi lại quyền nuôi con sau ly hôn là một thủ tục pháp lý quan trọng, cho phép cha hoặc mẹ yêu cầu Tòa án thay đổi người trực tiếp nuôi dưỡng khi có đủ căn cứ chứng minh sự thay đổi đó là vì lợi ích tốt nhất của con. Đây là một dạng tranh chấp về hôn nhân và gia đình phức tạp, đòi hỏi người khởi kiện phải nắm vững quy định của pháp luật về thẩm quyền Tòa án, quy trình tố tụng, và các điều kiện nuôi dưỡng con. Bài viết dưới đây sẽ cung cấp một hướng dẫn toàn diện về hồ sơ, các giai đoạn xét xử, giúp bảo vệ quyền lợi hợp pháp của cả cha, mẹ và con trẻ.

Nội Dung Bài Viết

Toggle

• Xác định tòa án giải quyết yêu cầu khởi kiện đòi lại quyền nuôi con sau ly hôn
• Thành phần hồ sơ khởi kiện đòi lại quyền nuôi con sau ly hôn
• Quy trình Tòa án tiếp nhận và giải quyết yêu cầu khởi kiện đòi lại quyền nuôi con sau ly hôn
  • Giai đoạn 1: Nộp đơn và thụ lý vụ án
  • Giai đoạn 2: Chuẩn bị xét xử
  • Giai đoạn 3: Mở phiên tòa xét xử
• Các căn cứ để Tòa án chấp nhận yêu cầu khởi kiện đòi lại quyền nuôi con sau ly hôn
  • Căn cứ chứng minh người đang trực tiếp nuôi con không đủ điều kiện
  • Chứng minh bản thân có điều kiện chăm sóc, nuôi dưỡng tốt hơn
  • Nguyện vọng của con
• Câu hỏi thường gặp về khởi kiện đòi lại quyền nuôi con sau ly hôn
  • Mức án phí sơ thẩm cho vụ kiện thay đổi quyền trực tiếp nuôi con là bao nhiêu?
  • Nếu tôi giành được quyền nuôi con, người còn lại có nghĩa vụ cấp dưỡng không?
  • Ai có ưu thế giành quyền nuôi dưỡng con dưới 36 tháng tuổi?
  • Làm thế nào để thu thập chứng cứ hợp pháp chứng minh người kia không đủ điều kiện nuôi con?
  • Nếu sau khi có bản án mà người kia không tự nguyện giao con thì phải làm gì?
  • Tôi có thể khởi kiện đòi lại quyền nuôi con nếu trước đây tôi đã tự nguyện nhường quyền nuôi con không?
  • Ông bà có quyền yêu cầu thay đổi người trực tiếp nuôi con không?
  • Nguyện vọng của con có phải là yếu tố quyết định duy nhất không?
  • Có thể giải quyết việc thay đổi người nuôi con mà không cần ra Tòa không?
• Dịch vụ luật sư tư vấn thủ tục khởi kiện đòi lại quyền nuôi con sau ly hôn
• Kết luận

Xác định tòa án giải quyết yêu cầu khởi kiện đòi lại quyền nuôi con sau ly hôn

Tranh chấp về thay đổi người trực tiếp nuôi con sau khi ly hôn là một trong những tranh chấp về hôn nhân và gia đình thuộc thẩm quyền giải quyết của Tòa án theo khoản 3 Điều 28, Bộ luật Tố tụng Dân sự 2015. Theo khoản 1 Điều 39, Bộ luật Tố tụng dân sự, thẩm quyền giải quyết vụ án dân sự của Tòa án theo lãnh thổ được xác định như sau:

• Tòa án nơi bị đơn cư trú, làm việc có thẩm quyền giải quyết theo thủ tục sơ thẩm những tranh chấp về hôn nhân và gia đình.
• Các đương sự có quyền tự thỏa thuận với nhau bằng văn bản yêu cầu Tòa án nơi cư trú, làm việc của nguyên đơn giải quyết tranh chấp.

Tóm lại, nếu muốn giành lại quyền nuôi con sau ly hôn thì người khởi kiện cần nộp đơn tại Tòa án nhân dân nơi người đang trực tiếp nuôi con cư trú, làm việc hoặc các bên có thể thỏa thuận lựa chọn tòa án nơi nguyên đơn đang cư trú. Nhưng thỏa thuận này phải được 02 bên lập bằng văn bản và gửi cho tòa án xem xét.

Thành phần hồ sơ khởi kiện đòi lại quyền nuôi con sau ly hôn

Đơn khởi kiện  phải có các nội dung chính theo khoản 4, Điều 189, Bộ luật Tố tụng Dân sự 2015. Đơn khởi kiện (Mẫu đơn khởi kiện theo mẫu số 23 – DS ban hành kèm theo Nghị quyết 01/2017/NQ- HĐTP do Hội đồng Thẩm phán Tòa án Nhân dân tối cao ban hành ngày 13/01/2017); Kèm theo Đơn khởi kiện phải có Danh mục tài liệu, chứng cứ kèm theo đơn khởi kiện.(Khoản 5, Điều 189, Bộ luật Tố tụng Dân sự 2015)

• Bản án/quyết định ly hôn của Tòa án;
• Giấy khai sinh của con (bản sao);
• Căn cước công dân/Hộ chiếu (bản sao y);
• Các tài liệu, chứng cứ làm căn cứ để thay đổi quyền nuôi con.

>> Tham khảo thêm: Mẫu đơn khởi kiện đòi lại quyền nuôi con

Quy trình Tòa án tiếp nhận và giải quyết yêu cầu khởi kiện đòi lại quyền nuôi con sau ly hôn

Việc khởi kiện đòi lại quyền nuôi con sau ly hôn là một quyền hợp pháp của cha, mẹ khi có đủ căn cứ cho thấy sự thay đổi người trực tiếp nuôi con là cần thiết vì lợi ích tốt nhất của con. Để thực hiện quyền này, người có yêu cầu cần tiến hành khởi kiện tại Tòa án có thẩm quyền. Toàn bộ quá trình từ khi nộp đơn đến khi có phán quyết sẽ được tiến hành theo một trình tự chặt chẽ được quy định trong Bộ luật Tố tụng Dân sự, bao gồm các giai đoạn chính: nộp đơn và thụ lý vụ án, chuẩn bị xét xử, và mở phiên tòa.

Giai đoạn 1: Nộp đơn và thụ lý vụ án

Đây là giai đoạn khởi đầu của quá trình tố tụng. Sau khi nhận đơn khởi kiện và các tài liệu kèm theo, Tòa án sẽ thực hiện các bước sau:

1. Tiếp nhận đơn: Tòa án ghi nhận việc nhận đơn vào sổ và cấp cho người khởi kiện giấy xác nhận đã nhận đơn.
2. Phân công Thẩm phán: Trong thời hạn 03 ngày làm việc kể từ ngày nhận đơn, Chánh án Tòa án sẽ phân công một Thẩm phán để xem xét đơn.
3. Xem xét và xử lý đơn: Trong 05 ngày làm việc tiếp theo, Thẩm phán được phân công sẽ ra một trong các quyết định:
   • Yêu cầu sửa đổi, bổ sung đơn khởi kiện.
   • Tiến hành thủ tục thụ lý vụ án.
   • Chuyển đơn cho Tòa án khác có thẩm quyền giải quyết.
   • Trả lại đơn khởi kiện nếu không đủ điều kiện.
4. Nộp tạm ứng án phí và thụ lý: Nếu hồ sơ hợp lệ và thuộc thẩm quyền, Thẩm phán sẽ ra thông báo yêu cầu người khởi kiện nộp tiền tạm ứng án phí (nếu có nghĩa vụ). Người khởi kiện phải hoàn thành việc nộp phí trong vòng 07 ngày và nộp lại biên lai cho Tòa án. Sau khi nhận được biên lai, Tòa án sẽ chính thức thụ lý vụ án.

(Cơ sở pháp lý: Điều 191, Điều 195 Bộ luật Tố tụng Dân sự 2015)

Giai đoạn 2: Chuẩn bị xét xử

Sau khi thụ lý, vụ án sẽ bước vào giai đoạn chuẩn bị xét xử. Trong giai đoạn này, Thẩm phán sẽ tiến hành thu thập chứng cứ, lấy lời khai của các bên, tổ chức phiên họp kiểm tra việc giao nộp, tiếp cận, công khai chứng cứ và hòa giải (nếu cần).

• Thời hạn chuẩn bị xét xử: Thời hạn theo quy định là 04 tháng, tính từ ngày thụ lý vụ án.
• Gia hạn (nếu cần): Đối với các vụ án có tính chất phức tạp hoặc do trở ngại khách quan, thời hạn này có thể được gia hạn nhưng không quá 02 tháng.

Như vậy, tổng thời gian chuẩn bị xét xử có thể kéo dài từ 4 đến 6 tháng.

(Cơ sở pháp lý: Điều 203, khoản 2 Điều 230 Bộ luật Tố tụng Dân sự 2015)

Giai đoạn 3: Mở phiên tòa xét xử

Khi kết thúc giai đoạn chuẩn bị xét xử, Thẩm phán sẽ ra quyết định đưa vụ án ra xét xử.

• Thời hạn mở phiên tòa: Tòa án phải mở phiên tòa trong thời hạn 01 tháng, kể từ ngày có quyết định đưa vụ án ra xét xử.
• Trường hợp đặc biệt: Nếu có lý do chính đáng, thời hạn mở phiên tòa có thể kéo dài nhưng không quá 02 tháng.

Tại phiên tòa, Hội đồng xét xử sẽ xem xét toàn bộ hồ sơ, chứng cứ và lắng nghe phần tranh luận của các bên để đưa ra phán quyết cuối cùng về việc thay đổi quyền trực tiếp nuôi con.

>> Xem thêm:

• Giải quyết tranh chấp về quyền nuôi con sau ly hôn
• Thay đổi quyền nuôi con: Khi nào thực hiện? Thủ tục?

Các căn cứ để Tòa án chấp nhận yêu cầu khởi kiện đòi lại quyền nuôi con sau ly hôn

Khi giải quyết một vụ án khởi kiện đòi lại quyền nuôi con sau ly hôn, Tòa án không chỉ dựa vào yêu cầu đơn phương mà phải xem xét toàn diện trên cơ sở lợi ích tốt nhất của đứa trẻ, theo quy định tại Điều 84 Luật Hôn nhân và gia đình 2014. Để phán quyết được đưa ra, người nộp đơn cần thuyết phục Hội đồng xét xử dựa trên ba nhóm căn cứ chính: chứng minh người đang trực tiếp nuôi con không còn đủ điều kiện, chứng minh bản thân có điều kiện chăm sóc, nuôi dưỡng tốt hơn, và xem xét nguyện vọng của chính đứa trẻ (nếu từ đủ 07 tuổi trở lên).

Căn cứ chứng minh người đang trực tiếp nuôi con không đủ điều kiện

Yếu tố quyết định để Tòa án xem xét việc thay đổi người nuôi con là chứng minh được người hiện tại không còn đủ điều kiện để trông nom, chăm sóc, giáo dục con một cách tốt nhất. Các bằng chứng cần tập trung vào những vấn đề sau:

• Về sức khỏe: Người trực tiếp nuôi con có sức khỏe không ổn định, mắc các bệnh lý về tâm thần, hoặc nghiện các chất kích thích như ma túy, rượu bia… Những tình trạng này cần được chứng minh bằng hồ sơ, kết luận y khoa.
• Về môi trường sống: Nơi ở của trẻ không đảm bảo vệ sinh, an toàn, hoặc nằm trong khu vực có môi trường phức tạp, ảnh hưởng tiêu cực đến sự phát triển thể chất và nhân cách của trẻ.
• Về nghĩa vụ chăm sóc: Người nuôi con bỏ bê, không quan tâm đến việc học tập, sức khỏe của con; hoặc có hành vi ngược đãi, bạo hành về thể chất, tinh thần đối với con.
• Về đạo đức, lối sống: Người nuôi con có lối sống không lành mạnh, tham gia các hoạt động vi phạm pháp luật, có các mối quan hệ xã hội phức tạp có thể ảnh hưởng xấu đến con.
• Về hành vi cản trở quyền thăm nom: Người đang nuôi con cố tình gây khó khăn, ngăn cản người còn lại thực hiện quyền thăm nom, chăm sóc con theo quy định của pháp luật và quyết định của Tòa án.

Chứng minh bản thân có điều kiện chăm sóc, nuôi dưỡng tốt hơn

Song song với việc chứng minh bên kia không đủ điều kiện, người có yêu cầu thay đổi quyền nuôi con phải chứng minh được bản thân có điều kiện tốt hơn về mọi mặt, cụ thể:

• Về vật chất: Cần chứng minh có thu nhập ổn định, đủ khả năng tài chính để đáp ứng các nhu cầu thiết yếu và điều kiện học tập, phát triển cho con. Các bằng chứng quan trọng bao gồm bảng lương, hợp đồng lao động, giấy tờ sở hữu tài sản hợp pháp.
• Về tinh thần: Cần thể hiện sự ổn định về tâm lý, có đủ tình yêu thương, sự quan tâm và khả năng tạo ra một môi trường gia đình tích cực, an toàn để con phát triển toàn diện.
• Về thời gian chăm sóc: Cần chứng minh có đủ thời gian để trực tiếp chăm sóc, dạy dỗ, đưa đón và đồng hành cùng con trong các hoạt động hằng ngày. Công việc ổn định, không phải thường xuyên đi công tác xa là một lợi thế.
• Về sự hỗ trợ từ gia đình: Việc có sự giúp đỡ từ ông bà, người thân trong việc chăm sóc trẻ cũng là một điểm cộng. Một môi trường gia đình hòa thuận, có nhiều người yêu thương sẽ mang lại lợi ích tốt nhất cho sự phát triển của trẻ.

Nguyện vọng của con

Pháp luật Việt Nam đặc biệt tôn trọng ý kiến của trẻ em trong các vụ án liên quan trực tiếp đến cuộc sống của các em.

Theo quy định, đối với trẻ từ đủ 07 tuổi trở lên, Tòa án phải xem xét nguyện vọng của con về việc muốn sống với ai. Tuy nhiên, đây là một trong những căn cứ để Tòa án tham khảo, không phải là yếu tố duy nhất quyết định toàn bộ vụ án. Tòa án sẽ cân nhắc nguyện vọng này cùng với tất cả các yếu tố khác về điều kiện vật chất và tinh thần của cha mẹ.

Quá trình lấy ý kiến của con phải được thực hiện một cách cẩn trọng, đảm bảo các yêu cầu sau:

• Phải thân thiện, phù hợp với tâm lý, lứa tuổi để con có thể bày tỏ đúng mong muốn của mình.
• Không lấy ý kiến khi có mặt cả cha và mẹ để tránh gây áp lực tâm lý cho con.
• Tuyệt đối không được ép buộc, gây căng thẳng hoặc mớm lời cho con.

Câu hỏi thường gặp về khởi kiện đòi lại quyền nuôi con sau ly hôn

Sau đây là nội dung về những thắc mắc phổ biến liên quan đến khởi kiện đòi lại quyền nuôi con sau ly hôn.

Mức án phí sơ thẩm cho vụ kiện thay đổi quyền trực tiếp nuôi con là bao nhiêu?

Do đây là tranh chấp về hôn nhân gia đình không có giá ngạch (không định giá được bằng tiền), mức tạm ứng án phí và án phí sơ thẩm phải nộp là 300.000 đồng, theo quy định tại Nghị quyết số 326/2016/UBTVQH14 của Ủy ban Thường vụ Quốc hội.

Nếu tôi giành được quyền nuôi con, người còn lại có nghĩa vụ cấp dưỡng không?

Có. Việc thay đổi người trực tiếp nuôi con không làm chấm dứt nghĩa vụ cấp dưỡng của người không trực tiếp nuôi con. Căn cứ theo Điều 82 và Điều 110 Luật Hôn nhân và gia đình 2014, người không trực tiếp nuôi con vẫn có nghĩa vụ cấp dưỡng cho đến khi con thành niên hoặc có khả năng lao động và tự lập. Mức cấp dưỡng có thể do hai bên thỏa thuận hoặc yêu cầu Tòa án xác định.

Ai có ưu thế giành quyền nuôi dưỡng con dưới 36 tháng tuổi?

Con dưới 36 tháng tuổi được ưu tiên giao cho mẹ trực tiếp nuôi dưỡng, trừ trường hợp người mẹ không đủ điều kiện để chăm sóc, giáo dục con hoặc các bên có thỏa thuận khác phù hợp với lợi ích của con. Nguyên tắc này được quy định tại khoản 3, Điều 81 Luật Hôn nhân và gia đình 2014, nhằm đảm bảo sự phát triển ổn định nhất cho trẻ.

Làm thế nào để thu thập chứng cứ hợp pháp chứng minh người kia không đủ điều kiện nuôi con?

Việc thu thập chứng cứ phải tuân thủ pháp luật. Các phương pháp hợp pháp bao gồm: yêu cầu Thừa phát lại lập vi bằng ghi nhận các hành vi (ví dụ: cản trở thăm nom, môi trường sống không đảm bảo); yêu cầu cơ quan có thẩm quyền xác nhận tình trạng (ví dụ: xác nhận của công an phường về việc gây rối trật tự); thu thập các tài liệu công khai như kết quả học tập sa sút của con. Quan trọng nhất, có thể yêu cầu Tòa án tiến hành thu thập chứng cứ theo Điều 97 Bộ luật Tố tụng Dân sự 2015, chẳng hạn như trưng cầu giám định y khoa hoặc xác minh tại nơi ở.

Nếu sau khi có bản án mà người kia không tự nguyện giao con thì phải làm gì?

Nếu bên phải giao con không tự nguyện thi hành, người được quyền nuôi con có quyền làm đơn yêu cầu thi hành án gửi đến Chi cục Thi hành án dân sự nơi người phải thi hành án cư trú. Cơ quan thi hành án sẽ tiến hành các thủ tục theo luật định để buộc người đó phải giao con.

Tôi có thể khởi kiện đòi lại quyền nuôi con nếu trước đây tôi đã tự nguyện nhường quyền nuôi con không?

Hoàn toàn có thể. Thỏa thuận ban đầu về việc nhường quyền nuôi con không làm mất đi quyền yêu cầu thay đổi người trực tiếp nuôi con sau này. Theo Điều 84 Luật Hôn nhân và gia đình 2014, chỉ cần có một trong các căn cứ pháp luật (như người kia không còn đủ điều kiện, hoặc việc thay đổi là vì lợi ích của con), thì Tòa án vẫn sẽ xem xét và giải quyết yêu cầu.

Ông bà có quyền yêu cầu thay đổi người trực tiếp nuôi con không?

Có. Khoản 5, Điều 84 Luật Hôn nhân và gia đình 2014 quy định rõ, ngoài cha mẹ, các cá nhân, tổ chức khác như người thân thích (bao gồm ông bà), cơ quan quản lý nhà nước về gia đình, trẻ em, Hội liên hiệp phụ nữ có quyền yêu cầu thay đổi người trực tiếp nuôi con khi có căn cứ cho rằng điều đó là vì lợi ích tốt nhất của trẻ.

Nguyện vọng của con có phải là yếu tố quyết định duy nhất không?

Không. Nguyện vọng của con từ đủ 07 tuổi trở lên là một căn cứ quan trọng nhưng không phải là yếu tố quyết định duy nhất. Tòa án sẽ xem xét nguyện vọng này cùng với tất cả các điều kiện khác về vật chất, tinh thần, đạo đức, môi trường sống của cả cha và mẹ để đưa ra phán quyết cuối cùng đảm bảo quyền lợi toàn diện cho đứa trẻ.

Có thể giải quyết việc thay đổi người nuôi con mà không cần ra Tòa không?

Có. Nếu hai bên cha, mẹ có thể tự thỏa thuận được với nhau về việc thay đổi người trực tiếp nuôi con và thỏa thuận đó đảm bảo lợi ích của con, hai bên có thể lập văn bản thỏa thuận có công chứng, chứng thực. Văn bản này có giá trị pháp lý để các bên thực hiện mà không cần phải khởi kiện ra Tòa.

Dịch vụ luật sư tư vấn thủ tục khởi kiện đòi lại quyền nuôi con sau ly hôn

• Tư vấn điều kiện và đánh giá khả năng giành lại quyền nuôi con sau ly hôn
• Soạn thảo đơn khởi kiện và các đơn từ khác trong suốt quá trình giải quyết tranh chấp
• Hướng dẫn thu thập và chuẩn bị hồ sơ chứng minh đầy đủ, có sức thuyết phục cao
• Tham gia các phiên họp, hòa giải, phiên xét xử và các buổi làm việc khác
• Tư vấn về quyền kháng cáo
• Hỗ trợ đàm phán và hòa giải để đạt được thỏa thuận lợi ích cho cả hai bên
• Tư vấn về quyền thăm nom con và nghĩa vụ cấp dưỡng nuôi con sau ly hôn

Kết luận

Tóm lại, bài viết đã hệ thống hóa toàn bộ quy trình pháp lý để thay đổi người trực tiếp nuôi con, từ việc xác định Tòa án có thẩm quyền, chuẩn bị hồ sơ khởi kiện, cho đến các căn cứ chứng minh mà Hội đồng xét xử xem xét. Việc giành lại quyền nuôi con không chỉ là một cuộc chiến pháp lý mà còn là hành trình vì tương lai của trẻ.

Do quá trình này chứa đựng nhiều yếu tố phức tạp và đòi hỏi chứng cứ thuyết phục, việc tìm đến sự hỗ trợ của luật sư chuyên về Hôn nhân và Gia đình là vô cùng cần thiết. Để được tư vấn chi tiết và xây dựng chiến lược pháp lý hiệu quả cho trường hợp cụ thể của mình, hãy liên hệ ngay với luật sư hôn nhân và gia đình của chúng tôi tại hotline 1900.63.63.87 để được hỗ trợ kịp thời.

Tags: khởi kiện đòi lại quyền nuôi con, Luật sư hôn nhân gia đình, Quyền nuôi con sau ly hôn, thay đổi người trực tiếp nuôi con, Tranh chấp quyền nuôi con, tư vấn pháp luật hôn nhân gia đình