Kafka Bên Bờ Biển | HÀ - Bare And Real

Vẫn một không khí u ám, buồn bã bao trùm cả tác phẩm. Vẫn là những khao khát tình yêu, tính dục mạnh mẽ đến điên cuồng. Vẫn những nhân vật có phần hoang tưởng và điên nhưng lại rất gần gũi.

Vẫn là Haruki Murakami !

Tóm tắt sơ về cốt truyện: Kafka bên bờ biển kể về một chàng trai 15 tuổi trốn nhà ra đi, chạy trốn khỏi lời nguyền của cha cậu, rằng “một ngày mày sẽ giết cha mày, ngủ với mẹ mày và cưỡng hiếp chị gái mày”. Tất cả những câu chuyện xảy ra trong truyện diễn tiến như thể đó là trình tự do số phận sắp đặt, quy tụ tất cả những con người liên quan về một thư viện ở một vùng hẻo lánh và đưa họ vào sâu trong cánh rừng, nơi thời gian ngưng đọng và ký ức chẳng có giá trị gì.

Toàn bộ quyển sách xoay quanh lời bài hát và bức tranh định mệnh của Miss Saeki “Kafka bên bờ biển”. Một bản hit thời xưa lại là lời tiên tri cho cả một câu chuyện dài sau này.

“Kafka ngồi bên bờ biển

Nghĩ về quả lắc làm thế giới đung đưa

Khi trái tim ta khép kín

Cái bóng của Nhân Sư sẽ thành lưỡi dao

xuyên thủng giấc mơ ta

Cô gái chết đuối huơ tay tìm

phiến đá cửa vào

Nâng gấu váy màu thiên thanh

và đăm đăm nhìn

Kafka bên bờ biển.”

Những con người cậu gặp trên đường tuy chỉ là vô tình, nhưng lại là những người của số phận. Cô gái cậu gặp trên chuyến xe liệu có phải chị cậu? Miss Saeki mà cậu đem lòng yêu say đắm liệu có phải mẹ cậu?

-Oshima: Kafka gặp Oshima trong thư viện. Người bạn đặc biệt trong nữ, ngoài nam và chỉ thích đàn ông này đã giúp cậu đến với khu rừng nơi toàn bộ câu chuyện được hoá giải (hoặc có thể là như vậy). Mọi nhân vật của Haruki Murakami, dù cho có một câu chuyện éo le như thế nào, cũng là những con người uyên bác. Oshima hay Kafka hay thậm chí là nhân vật anh tài xế ít học Hoshino, họ yêu đọc sách, yêu văn hoá phương tây từ triết học, đến nhạc cổ điển Beethoven, Million dollars trio, thần thoại Hy lạp. Ông già Nakata không biết chữ nhưng cũng thấy “thư viện quả là một chốn tuyệt vời”. Hay những thứ chỉ có ở tiểu thuyết Haruki như: gái điếm trích dẫn Hegel, đại tá Sandlers-ông già KFC chuyên dắt gái…Nghệ thuật truyền thống Nhật Bản cũng được nhắc đến rất nhiều: thơ haiku, truyện kể Genji…

Các tác phẩm trước của Haruki cũng khắc hoạ những nhân vật tương tự, như trong Phía Nam biên giới, phía Tây mặt trời, những đứa trẻ con một lạc lõng với bạn bè, cũng giải trí cùng nhau bằng những đĩa nhạc phương Tây, cùng nhau đọc sách, nhân vật Wannatabe Toru trong Rừng Nauy cũng tìm đến sách trong những ngày tháng tuổi trẻ lầm lạc. Càng đọc nhiều Haruki, càng cảm thấy rõ nét đây thực sự cũng là đặc điểm chung của người Nhật: tư tưởng “thoát Á”, hướng tới nền văn minh phương Tây nhưng vẫn giữ được những giá trị truyền thống của Nhật Bản.

– Miss Saeki: tất cả chỉ là giả thuyết và thế giới là một phép ẩn dụ.

Miss Saeki là một phụ nữ đẹp, đã có một tình yêu say đắm khi còn trẻ. Sau khi người yêu qua đời, cô gái trong Mis Saeki mãi mãi dừng lại ở tuổi 15. Chính kí ức là điều đã biến Miss Saeki trở thành một trạng thái sống của cái chết, cô gái trong bà đã chết từ  lâu nhưng những kí ức về tình yêu với chàng trai trong bức tranh đó đã giữ bà lại. Để đến khi Nakata đốt hết những trang giấy kí ức đó, bà cũng thanh thản đến gặp Kafka ở cánh rừng. Kafka cho rằng bà chính là mẹ mình, trong những năm tháng sau khi ngừoi yêu qua đời, đã cưới ba cậu, sinh ra cậu và rời bỏ cậu khi cậu được 2 tuổi. Nhưng cũng chính Kafka là người yêu say đắm Miss Saeki tuổi 15 hằng đêm tìm về thăm lại căn phòng kỷ niệm nơi cậu đang ở, có khi lại yêu say đắm người đàn bà trung niên mà cậu cho là mẹ mình. Càng chạy trốn lời nguyền, lời nguyền càng trở thành hiện thực.

–  Nakata: ông lão bị ngớ ngẩn, không biết đọc, chuyên đi tìm mèo lạc nhờ khả năng nói chuyện với mèo. Câu chuyện của ông Nakata chạy song song với câu chuyện về Kafka, rồi giao nhau ở một điểm. Theo dấu một con chó biết nói, ông tìm đến Johnny Walker kẻ chuyên chặt đầu mèo uống máu để tập hợp hồn mèo làm cây sáo đặc biệt. Để cứu bọn mèo, ông đã đâm chết hắn, ngay đêm Kafka phát hiện mình bất tỉnh giữa rừng, trong tay đầy máu và có tin bố cậu chết không lâu sau đó.

Có quá nhiều thứ khó hiểu trong toàn bộ quyển sách. Câu chuyện ông Nakata trở nên ngớ ngẩn cũng thế. Đó là câu chuyện của một cô giáo tiểu học, nằm mơ thấy chồng về thăm nhà trong thời chiến, sau những ân ái mãnh liệt như thật cùng chồng, đến nỗi cô đắm chìm trong những cảm giác đó vào sáng hôm sau, khi đã thức dậy và cùng học trò đi dã ngoại trong rừng. Cô đã tát cậu bé Nakata, người nhặt được mảnh khăn cô dùng để vệ sinh tạm rồi bỏ trong rừng khi cô phát hiện mình ra kinh. Hành động của cô làm cậu bé và cả lớp bàng hoàng, sau đó thì lần lượt từng đứa rơi vào bất tỉnh. Sau vài ngày, chúng tỉnh lại bình thường, không còn nhớ gì cả. Riêng Nakata, vĩnh viễn trở thành ngớ ngẩn, không thể đọc chữ và nói chuyện được với mèo.

Khi đọc đến tình tiết này, cũng như rất nhiều tình tiết mang đậm màu sắc tính dục tương tự trong truyện của Haruki, tôi tự hỏi: để làm cho một tác phẩm hoàn hảo, liệu những câu chuyện như thế này có cần thiết hay không? Vì tôi không thấy được ý nghĩa của nó trong toàn bộ mạch chuyện. Có rất nhiều cách để tạo nên nhân vật Nakata ngớ ngẩn, nhưng tại sao lại phải có một câu chuyện như thế? Thậm chí, tôi đã tự hỏi: liệu đó có phải là một chiêu câu khách?!

Tại điểm giao nhau của ông lão Nakata và Kafka, Nakata bắt đầu nhận ra sứ mệnh của mình: đi tìm phiến đá cửa vào. Số phận đưa đẩy ông gặp Hoshino, ngừoi tài xế cho ông quá giang và theo ông trên suốt quãng đường vì thấy ông giống ông nội, ngừoi mà Hoshino luôn thấy có lỗi mà chưa kịp đáp đền. Anh cũng chính là người giúp ông tìm ra phiến đá, mở cánh cửa vào và cũng là người hoàn tất nốt sứ mệnh cho ông khi đóng cánh cửa đó lại lúc ông đã qua đời. Theo tôi, đó chính là cánh cửa vào khu rừng, nơi có hai anh lính ngồi gác đã hơn 60 năm, nơi Kafka tìm lại được chính mình khi gặp Miss Saeki, và tha thứ cho mẹ mình. Mỗi người tìm thấy một thứ khác nhau nơi khu rừng đó, anh của Oshima đã từng vào, và cũng đã tìm thấy thứ mình cần. Một chi tiết khó hiểu nữa là con quái vật thoát ra khỏi Nakata khi ông qua đời, sau khi giúp Miss Saeki đốt hết những kí ức trước khi bà cũng tự sát, con quái vật mà Hoshino phải dùng phiến đá để giết nó, ngăn không cho nó qua được cánh cửa vào. Với một ông lão hiền lành vô tội như Nakata, con quái vật đó là ẩn dụ cho điều gì? Và tại sao phải ngăn không cho nó qua được cánh cửa?

Bi kịch của Kafka mang hơi hướng của bi kịch Hy Lạp Sophocle (496-406 BC), một trong ba tác giả tiêu biểu cùng với Eschyle và Euripide, câu chuyện về “Oedipe làm vua”: Odipe làm vua thành Thèbes, đau xót vì nạn dịch xảy ra trong dân, đã cử Créon đến đền thờ thần Delphe để xin lời chỉ dẫn. Thần Apollon phán tryền phải trừng trị kẻ đã giết chết nhà vua trị vì thành Thèbes trước kia hiện đang có mặt trong thành. Với trách nhiệm của người nắm vận mệnh đất nước, Odipe quyết tâm đi tìm thủ phạm và cuối cùng sự thật về cái chết của nhà vua Laius đã được phơi bày. Trước kia vua Laius và hoàng hậu Jocaste bị một lời nguyền khủng khiếp là đứa con mà họ sinh ra sẽ là đứa con giết cha và lấy mẹ. Vì vậy khi đứa trẻ ra đời, họ đã sai một nô lệ mang đi giết chết. Nhưng người nô lệ không giết đứa trẻ mà mang cho một người chăn cừu ở thành bang Corinthe nuôi dưỡng,Tình cờ đứa trẻ trở thành con nuôi của nhà vua Polipe ở thành bang Corinhthe. Ðó chính là Odipe. Lớn lên, bị xúc phạm, Oedipe đi cầu thần và được phán truyền: sẽ giết cha và lấy mẹ. Sợ hãi, Odipe bỏ nhà ra đi để khỏi bị phạm tội. Dọc đường chàng gặp một chiếc xe ngựa. Do thái độ hống hách của những người trên xe, xung đột xảy ra. Odipe đánh nhau và đã giết gần hết bọn người đó, trong đó có Laius. Odipe đến thành Thèbes. Ðô thành này đang bị một con quái vật là Sphinx, mình sư tử, đầu người đang gây tai họa. Chàng giải được câu đố bí hiểm của con vật bắt nó phải đâm đầu xuống vực chết, trả lại bình yên cho kinh thành. Oedipe được suy tôn làm vua thành Thèbes và cưới vợ góa của nhà vua trước. Khám phá ra sự thật, Jocaste tự tử chết, Odipe tự đâm mù mắt mình rồi bỏ ngai vàng ra đi. Số mệnh đã tiên định những tai họa cho cuộc đời Odipe và cha mẹ của chàng, dù họ đã cố tránh. Nếu nhìn bề ngoài thì dường như vở kịch chứng minh cho sức mạnh tuyệt đối của định mệnh. Con người chỉ là trò chơi, là con rối trên cái sân khấu mênh mông của cuộc đời mà số mệnh là người giật dây, điều khiển. Qua vở kịch của Sophocle, chúng ta khẳng định: Oedipe là vô tội. Chính thần thánh, số mệnh mới là kẻ phạm tội trong câu chuyện này. Chính họ là thủ phạm gây nên những tai họạ trong cuộc đời Oedipe. Và hình tượng Oedipe với cuộc đấu tranh truy tìm sự thật cũng đã khẳng định tinh thần bất khuất và ý chí tự do của con người. Bằng cuộc đấu tranh đi tìm sự thật, Oedipe cũng khẳng định mình là người anh hùng chân chính của nhân dân, hành động vì quyền lợi của nhân dân, không dùng quyền lực để che dấu lỗi lầm, duy trì ngôi báu.

Tên nhân vật Kafka được giải thích là đặt theo tên một “ông trùm” về văn học phi lý, Franz Kafka, cũng chính là con quạ trong tiếng Séc. Câu chuyện về Oedipide làm vua cũng trả lời phần nào những điểm phi lý trong Kafka bên bờ biển, về chàng trai Kafka luôn luyện tập để trở thành “trang thiếu niên 15 tuổi kiên cường nhất trên thế giới” để đối mặt với số phận của mình.

Toàn bộ quyển sách có quá nhiều điểm phi lý đến độ, theo người dịch, trên một trang web trả lời cho độc giả, chính Haruki đã thừa nhận “cách duy nhất để hiểu được Kafka bên bờ biển là đọc đi đọc lại quyển sách”. Tôi không chắc điều đó, vì có khi, đối với một thể loại phi lý, chính những câu hỏi “tại sao” đó mới tạo nên sự hấp dẫn, và với mỗi người, lại tìm cho mình được một câu trả lời riêng, hoặc có khi là không thể. Nhưng cũng chẳng sao, thế giới chúng ta đang sống cũng đầy rẫy những phi lý mà.