KINH TẾ HỌC CHẤT LƯỢNG MÔI TRƯỜNG-PHẦN I - .vn

Cung, cầu và cân bằng thị trường

1.1 Thị trường là bất kỳ khung cảnh nào trong đó tập hợp những người mua và người bán họ tác động qua lại lẫn nhau dẫn đến khả năng trao đổi, mua bán các loại hàng hoá và dịch vụ. Trong một số trường hợp, người mua và người bán có thể tiếp xúc trực tiếp tại các địa điểm cố định như các thị trường hàng tiêu dùng: thực phẩm, rau quả, quần áo… Trong những trường hợp khác, các công việc giao dịch có thể diễn ra thông qua vô tuyến, điện thoại hoặc các phương tiện viễn thông khác như trong thị trường chứng khoán, giao dịch ngân hàng…. Điểm chung nhất của các thành viên tham gia thị trường là họ đều tìm cách tối đa hoá lợi ích của mình. Người bán (sản xuất) muốn tối đa hoá lợi nhuận, còn người mua (người tiêu dùng) muốn tối đa hoá sự thoả mãn hay lợi ích mà họ nhận được từ hàng hoá hay dịch vụ mà họ mua.

Về mặt nguyên lý, sự tác động qua lại giữa người bán và người mua xác định giá của từng loại hàng hoá, dịch vụ cụ thể, đồng thời xác định cả chủng loại, số lượng, chất lượng sản phẩm cần sản xuất và qua đó sẽ xác định việc phân bổ và sử dụng các nguồn lực khan hiếm của xã hội. Nói cách khác, giá cả là tín hiệu cơ bản phối hợp các hoạt động của người tiêu dùng, người sản xuất và những người sở hữu các nguồn lực khan hiếm. Đây chính là nguyên tắc hoạt động của cơ chế thị trường.

Để hiểu được quá trình này một cách đầy đủ hơn, chúng ta cần một mô hình thị trường điển hình trong đó tập trung vào cầu - hành vi của người mua, và cung, hành vi của người bán.

Cầu và cung là tên của các mối quan hệ; các mối quan hệ đó có thể được thể hiện bằng các bảng số liệu, biểu đồ, đồ thị hoặc các phương trình (các hàm).

1.2 Cầu là mối quan hệ giữa giá (P) và lượng cầu (Q) của một loại hàng hoá hoặc dịch vụ. Đó là lượng hàng hoá / dịch vụ mà người mua có khả năng mua và sẵn sàng mua tại mức giá đã cho trong một thời gian nhất định. Trong những điều kiện như nhau, giá càng thấp thì lượng cầu càng lớn và ngược lại. Nếu biểu thị mối quan hệ này bằng đồ thị ta sẽ có đường cầu. Thông thường, đường cầu dốc xuống từ trái sang phải như trong hình dưới đây:

Tại mức giá P 1 , lượng cầu là Q 1

Tại mức giá P 2 , lượng cầu là Q 2

Chúng ta cũng có thể biểu thị mối quan hệ giữa giá và lượng cầu bằng hàm cầu.

Ví dụ: Q = 450 - 25P

Nếu giá P 1 = 4($), lượng cầu Q 1 = 350

Nếu giá P 2 = 6($), lượng cầu Q 2 = 300

Đường cầu thị trường là tổng cộng theo chiều ngang của các đường cầu cá nhân.

Các yếu tố cơ bản xác định cầu về hàng hoá / dịch vụ bao gồm:

- Giá của bản thân hàng hoá / dịch vụ

- Thu nhập của người tiêu dùng

- Giá cả của các loại hàng hoá liên quan

- Số lượng người tiêu dùng

- Thị hiếu của người tiêu dùng

- Các kỳ vọng về các yếu tố trên

1.3 Cung là mối quan hệ giữa giá (P) và lượng cung (Q) của một loại hàng hoá / dịch vụ. Đó là lượng hàng hoá / dịch vụ mà người bán sẵn lòng và có khả năng cung tại mức giá xác định trong một thời gian nhất định. Trong những điều kiện như nhau, giá càng cao thì lượng cung càng lớn và ngược lại. Chúng ta có thể biểu thị mối quan hệ này dưới dạng đồ thị, đó là đường cung. Thông thường, đường cung có độ dốc đi lên từ trái sang phải như trong hình dưới dây:

Tại mức giá P 1 , lượng cung là Q 1

Tại mức giá P 2 , lượng cung là Q 2

Chúng ta cũng có thể biểu thị mối quan hệ giữa giá và lượng cung bằng hàm cung.

Ví dụ Q = -20 + 10P

Nếu giá P 0 = 2, lượng cung Q 0 = 0

Nếu giá P 1 = 4, lượng cung Q 1 = 20

Nếu giá P 2 = 6, lượng cung Q 2 = 40

Cung thị trường là tổng hợp các mức cung của từng cá nhân lại với nhau.

Các yếu tố cơ bản xác định cung về hàng hoá / dịch vụ bao gồm:

- Giá của bản thân hàng hoá / dịch vụ

- Công nghệ

- Giá của các yếu tố đầu vào (sản xuất)

- Chính sách thuế

- Các kỳ vọng về các yếu tố trên

Cân bằng thị trường

Khi cầu đối với một hàng hoá / dịch vụ nào đó xuất hiện trên thị trường, người sản xuất sẽ tìm cách đáp ứng mức cầu đó. Thị trường ở trạng thái cân bằng khi việc cung hàng hoá / dịch vụ đủ thoả mãn cầu đối với hàng hoá / dịch vụ đó trong một thời kỳ nhất định. Tại trạng thái cân bằng này chúng ta có mức giá cân bằng (P*) và sản lượng cân bằng (Q*).

Trên đồ thị, mức cân bằng được xác định bằng giao điểm của hai đường cung và cầu.

Đặc điểm quan trọng của mức giá cân bằng này là nó không được xác định bởi từng cá nhân riêng lẻ mà được hình thành bởi hoạt động tập thể của toàn bộ người mua và người bán. Đây chính là cách định giá khách quan theo "Bàn tay vô hình" của cơ chế thị trườngTrong điều kiện thị trường cạnh tranh hoàn hảo, mỗi doanh nghiệp đều là người chấp nhận giá; đường cầu của mỗi doanh nghiệp là hoàn toàn co dãn tại mức giá thị trường hay nói cách khác là các nhà sản xuất phải đối mặt với đường cầu nằm ngang. Rất dễ nhận thấy doanh thu bình quân (AR) và doanh thu cận biên (MR) của doanh nghiệp trong thị trường cạnh tranh hoàn hảo đều bằng giá cân bằng thị trường..

Tại những mức giá thấp hơn giá cân bằng, sẽ xuất hiện tình trạng dư cầu (thiếu cung); tình trạng này sẽ tạo ra sức ép làm tăng giá. Ngược lại, tại những mức giá cao hơn giá cân bằng, sẽ xuất hiện tình trạng dư cung; tình trạng này sẽ tạo ra sức ép làm giảm giá. Khi giá thay đổi, lượng cung và lượng cầu cũng điều chỉnh cho tới khi đạt được trạng thái cân bằng.

Mô hình cung - cầu cơ bản có thể được dùng để nghiên cứu nhiều vấn đề môi trường và chính sách.