Loãng Xương ở Người Cao Tuổi: Chăm Sóc, Dự Phòng Và điều Trị

Người cao tuổi có nguy cơ đối mặt với rất nhiều bệnh lý khác nhau, trong đó có tình trạng loãng xương. Đây là hiện tượng rối loạn chuyển hóa của bộ xương, từ đó sức mạnh của xương giảm sút và nguy cơ gãy xương tăng cao. Cùng tìm hiểu về hiện tượng loãng xương ở người cao tuổi và cách chữa loãng xương hiệu quả tốt nhất?

1. Loãng xương ở người cao tuổi là gì?

Loãng xương là bệnh lý thường gặp ở người cao tuổi do quá trình lão hóa tự nhiên của cơ thể. Đây là hiện tượng xương liên tục mỏng dần, đồng thời, mật độ chất trong xương ngày càng thưa dần, khiến xương trở nên giòn hơn, dễ tổn thương hơn và có thể gãy dễ dàng dù chỉ bị chấn thương nhẹ.

Loãng xương thường xuất hiện ở người cao tuổi, đặc biệt ở phụ nữ châu Á trên 45 – 50 tuổi. Trong khi đó đàn ông ở độ tuổi này lại có nguy cơ loãng xương thấp hơn. Tuy nhiên đến giai đoạn từ 55 tuổi trở đi, chứng loãng xương ở đàn ông bắt đầu trở nên nguy hiểm và đáng được quan tâm hơn.

Mức độ nặng nhẹ của bệnh sẽ khác nhau ở mỗi người. Loãng xương là nguyên nhân trực tiếp gây ra các cơn đau, thoái hóa, làm giảm khả năng vận động của người cao tuổi, ảnh hưởng rất lớn tới sinh hoạt và cuộc sống.

2. Nguyên nhân gây loãng xương ở người cao tuổi

Tuổi tác là nguyên nhân chính của quá trình diễn ra loãng xương. Lúc này, sức khỏe có sự yếu đi nên người cao tuổi có xu hướng ít hoạt động ngoài trời hơn. Do đó không có cơ hội hấp thụ vitamin D từ ánh sáng mặt trời, đồng thời bị lão hóa chức năng dạ dày, đường ruột, gan, thận, suy giảm miễn dịch dẫn đến xương bị thoái hóa.

Ngoài ra, những người cao tuổi mắc một số bệnh như: suy thận, tuyến thượng thận, cường giáp trạng, bệnh yếu liệt chi, chấn thương có nguy cơ loãng xương cao. Lạm dụng thuốc corticoid trong một thời gian dài cũng làm giảm khả năng hấp thụ canxi, gây loãng xương.

Phụ nữ sau độ tuổi mãn kinh có khả năng cao gặp chứng loãng xương khá lớn. Bởi sau tuổi mãn kinh, sự dùng hoạt động của buồng trứng gây thiếu hụt nội tiết tố estrogen. Từ đó làm cho các tế bào hủy xương gia tăng, trong khi khả năng hấp thụ canxi bị suy giảm. Khi hormone sinh dục nữ giảm sẽ làm tăng nhanh tốc độ quá trình chuyển canxi từ xương vào máu, vì vậy, tỉ lệ loãng xương ở phụ nữ cao tuổi thường cao hơn nam giới.

Ngoài ra, một số nguyên nhân thứ phát dẫn tới loãng xương ở người già như:

• Chế độ ăn thiếu canxi: Theo khuyến cáo, mỗi ngày cần nạp vào cơ thể tối thiểu 1.200mg canxi và 800IU vitamin D để duy trì sự chắc khỏe của xương khớp. Một trong những nguồn cung cấp chủ yếu đến từ thực phẩm. Do đó, chế độ dinh dưỡng không đảm bảo cung cấp đủ canxi sẽ dẫn tới thiếu hụt lượng canxi cần thiết cho xương.
• Do dùng thuốc. Một số phụ nữ dùng thuốc tránh thai hoặc những bệnh nhân phụ thuộc corticoid có nguy cơ loãng xương rất cao.
• Những người từng bị chấn thương về xương khớp thường có nguy cơ loãng xương.
• Mắc một số bệnh mãn tính như bệnh thận nặng (tăng đào thải canxi), một số các bệnh nội tiết liên quan tới tuyến giáp.

3. Dấu hiệu bệnh loãng xương ở người cao tuổi

Biểu hiện loãng xương ở người cao tuổi thường không rõ ràng do bệnh diễn biến thầm lặng. Ở giai đoạn đầu loãng xương thường không có triệu chứng. Khi bệnh tiến triển nặng hơn thường sẽ có một số biểu hiện như:

• Đau đầu xương và đau nhiều hơn vào ban đêm hay khi vận động
• Đau nhức rõ ở các khớp xương chịu nhiều lực mạnh như cột sống thắt lưng, xương cánh tay, xương cẳng chân, cẳng tay, xương đùi, khớp cổ chân, khớp háng, khớp gối, xương sống…
• Thấy mỏi bại hông hoặc đau lưng cấp
• Dễ gãy xương do vấp hoặc ngã
• Dáng đi khom, chiều cao giảm đột ngột
• Gù vẹo cột sống
• Cột sống tổn thương gây chèn ép dây thần kinh dẫn đến đau nhức, vị trí hay gặp là dây thần kinh liên sườn và dây thần kinh tọa.
• Người bệnh bị chuột rút, ớn lạnh
• Ăn uống kém
• Cơ thể mệt mỏi
• Đau ngực, khó thở do bệnh ảnh hưởng đến thân đốt sống và lồng ngực.

4. Phương pháp chẩn đoán chứng loãng xương ở người lớn tuổi

4.1. Đo loãng xương

Đo loãng xương hay còn có tên gọi khác là đo mật độ xương. Phương pháp này sử dụng tia X hoặc hấp thụ tia X năng lượng kép để xác định hàm lượng canxi và các khoáng chất có trong xương.

Thủ thuật này thường được thực hiện ở những đối tượng trên 50 tuổi gặp phải các vấn đề sau:

• Giảm ≥ 3cm chiều cao (so với độ tuổi 20-30)
• Cân nặng dưới 40kg hoặc sụt cân nhanh chóng không rõ nguyên do trong thời gian gần đây
• Thiếu hụt estrogen ở nữ (sau mãn kinh, cắt buồng trứng) hoặc thiếu hụt androgen ở nam
• Tiền sử gia đình hoặc bản thân từng bị gãy xương sau một chấn thương nhẹ
• Đã hoặc đang dùng corticoid liên tục trong 3 tháng
• Thường xuyên sử dụng chất kích thích như bia, rượu, thuốc lá,…

4.2. Chụp X – quang

Chụp X – quang có thể quan sát độ mỏng của xương. Tuy nhiên phương pháp này chỉ chẩn đoán loãng xương ở mức độ nghiêm trọng, chứ không thể phát hiện loãng xương ở giai đoạn ban đầu.

4.3. Các xét nghiệm chẩn đoán khác

• Đo nồng độ canxi, magiê và phốt pho trong máu
• Nồng độ 25-OH vitamin D3 để kiểm tra nồng độ vitamin D trong cơ thể
• Các xét nghiệm chức năng gan
• Nồng độ intact PTH (nếu nghi ngờ loãng xương do bệnh cường cận giáp)
• Đo testosterone huyết thanh ở nam giới (nếu nghi ngờ loãng xương do suy sinh dục)
• Định lượng canxi và creatinin trong nước tiểu trong vòng 24 giờ

5. Loãng xương ở người cao tuổi có nguy hiểm không?

Loãng xương không phải là một căn bệnh đe dọa trực tiếp tới tính mạng của người già nhưng những cơn đau nhức xương khớp do loãng xương gây ra sẽ làm giảm chất lượng cuộc sống, gây khó khăn trong vận động, mất ngủ, suy giảm tinh thần. Loãng xương có thể gây nứt, vỡ, gãy xương và những tổn thương này với người già sẽ rất khó hồi phục. Nên điều trị không chỉ tốn kém chi phí, thời gian mà hiệu quả nhiều khi không được như mong muốn. Người già có nguy cơ đối mặt với tàn phế, giảm tuổi thọ. Những hậu quả có thể xảy ra với người già khi bị loãng xương bao gồm:

• Đau nhức ở lưng, đốt sống thắt lưng, chân tay, các khớp… do sự thiếu hụt canxi ngày một tăng làm xương ngày càng xốp loãng. Cơn đau thường dữ dội nhất vào ban đêm
• Mất ngủ, trầm cảm: Mất ngủ do những cơn đau dai dẳng có thể làm người cao tuổi càng thêm mệt mỏi, dễ dẫn đến trầm cảm
• Gù vẹo cột sống: Loãng xương có thể dẫn đến hiện tượng biến dạng, gù vẹo cột sống
• Tàn phế: Người cao tuổi có thể bị gãy xương vì những va chạm rất nhẹ hoặc thậm chí là không có nguyên do. Lúc này, việc điều trị rất khó khăn, có thể dẫn đến suy giảm nghiêm trọng khả năng vận động và tàn phế
• Gãy xương: Đây là biến chứng nguy hiểm hàng đầu của bệnh loãng xương và có thể xảy ra ở tất cả các xương bị tổn thương. Loãng xương diễn biến âm thầm mà không có bất kỳ dấu hiệu cảnh báo nào. Đối với người già, những tổn thương trên xương khớp sẽ rất khó hồi phục. Không chỉ tốn kém về mặt tiền bạc, thời gian và công sức mà người bệnh còn có nguy cơ bị tàn phế, giảm tuổi thọ
• Lún xẹp đốt sống: Người bị loãng xương có nguy cơ bị lún xẹp đốt sống. Lúc này, cột sống bị biến dạng có thể gây gù vẹo, giảm chiều cao

6. Cách điều trị loãng xương ở người cao tuổi

Các biện pháp điều trị loãng xương ở người cao tuổi hiện nay chủ yếu là dùng thuốc kết hợp với chế độ ăn uống và tập luyện. Cụ thể:

6.1. Điều trị không dùng thuốc

• Bổ sung dưỡng chất thiết yếu: Chế độ ăn uống cân bằng canxi góp phần bảo vệ và cải thiện bộ khung xương. Vì vậy, người cao tuổi nên duy trì thói quen uống sữa mỗi ngày, tăng cường ăn hải sản (tôm, cua, sò, cá), rau có màu xanh đậm… để bổ sung canxi, vitamin D và MK7. Ngoài ra, chúng ta có thể bổ sung những dưỡng chất này dưới dạng thực phẩm chức năng với một liều lượng vừa đủ theo ý kiến tư vấn của chuyên gia.
• Luyện tập thể dục đều đặn: Nhiều ý kiến cho rằng người bị loãng xương nên hạn chế vận động để tránh tình trạng gãy xương. Tuy nhiên, những người loãng xương vẫn rất cần tập thể dục để làm giảm tốc độ mất xương. Những bộ môn đi bộ, chạy bộ, đạp xe… giúp xương khớp trở nên chắc khỏe hơn.
• Vật lý trị liệu: Vật lý trị liệu cũng là một trong những cách trị loãng xương ở người già có thể xem xét. Bác sĩ sẽ hướng dẫn các bài tập, trị liệu thần kinh cột sống giúp giảm đau nhức cho người bệnh và kích thích khả năng phục hồi của cơ thể.

6.2. Điều trị dùng thuốc

Thuốc điều trị bệnh loãng xương được chia thành hai nhóm là thuốc giúp tạo xương và thuốc hủy xương. Do tính chất phức tạp, người bị bệnh loãng xương phải uống thuốc theo sự hướng dẫn của bác sĩ chuyên khoa. Một vài loại thuốc điều trị loãng xương cho người cao tuổi như:

• Thuốc giảm đau: Vừa có tác dụng ức chế hoạt động của các tế bào phá hủy xương vừa có tác dụng giảm đau. Các loại thuốc phổ biến là Paracetamol và Calcitonin. Cần lưu ý, hạn chế dùng các thuốc kháng viêm giảm đau và chỉ dùng thuốc khi cần thiết
• Thuốc tăng mật độ xương, chống phá hủy xương: Nhóm thuốc này có khả năng ức chế hoạt động của tế bào hủy xương và thúc đẩy quá trình tái tạo xương. Những loại thuốc này bao gồm các hormone và các chất tác động đến hormone (Premarin, prempak C, Livial,…); nhóm thuốc Calcitonin và nhóm thuốc bisphosphonate.
• Nhóm thuốc giúp tạo xương: Thuốc bổ sung canxi, vitamin D, thuốc chống đồng hóa…

7. Biện pháp phòng tránh nguy cơ người già mắc bệnh loãng xương

Điều trị loãng xương là một quá trình dài đòi hỏi sự kiên trì và tốn kém chi phí. Do đó, để có một hệ xương chắc khỏe thì biện pháp tốt nhất là phòng ngừa loãng xương từ sớm để hạn chế mất xương khi về già. Loãng xương ở người già có thể phòng ngừa bằng chế độ ăn uống và tập luyện khoa học. Cụ thể:

• Để phòng ngừa bệnh, người cao tuổi cần thực hiện chế độ dinh dưỡng đa dạng, đầy đủ và phù hợp với nhu cầu cơ thể, đặc biệt là bổ sung đủ khoáng chất (canxi và protid). Theo nghiên cứu, bên cạnh các bữa ăn, người cao tuổi nên uống thêm từ 500 – 1.000ml sữa mỗi ngày, bất kể là sữa tươi, sữa chua hay sữa bột.
• Một chế độ vận động đều đặn, vừa sức và tăng cường các hoạt động ngoài trời không chỉ tốt cho tim mạch, hệ hô hấp, hệ tiêu hóa… mà còn có tác dụng tích cực lên hệ xương khớp. Tập luyện đều đặn giúp chống thoái hóa, tăng cường hoạt động của các tế bào sinh xương, tăng cường hấp thu canxi và protid. Các môn thể thao phù hợp với người cao tuổi là đi bộ, đạp xe, bơi lội, yoga, dưỡng sinh.
• Cẩn trọng trong sinh hoạt, lao động để tránh vấp ngã, chấn thương gây gãy xương.
• Điều trị các bệnh lý có nguy cơ gây loãng xương.
• Khám sức khỏe định kỳ để sớm phát hiện bệnh. Đối tượng có nguy cơ cao cần tầm soát loãng xương theo khuyến cáo.

8. Chăm sóc cho bệnh nhân cao tuổi bị loãng xương

Để chăm sóc người già bị loãng xương, người thân và gia đình cần hỗ trợ người bệnh:

• Tăng cường thực hiện các bài tập phù hợp với thể trạng như đi bộ, tập dưỡng sinh, yoga… Người cao tuổi nên vận động từ 30 – 45 phút mỗi ngày
• Nghỉ ngơi hợp lý, tránh làm việc nặng để không gây thêm tổn thương cho hệ xương khớp
• Hạn chế uống rượu bia, nước có ga, hút thuốc lá và sử dụng các chất kích thích khác vì chúng sẽ cản trở việc điều trị, làm cho tình trạng loãng xương ở người cao tuổi càng thêm nghiêm trọng
• Bổ sung dinh dưỡng hợp lý, đặc biệt là tăng cường các loại thực phẩm chứa nhiều canxi, vitamin D như: sữa, hải sản, tôm, cua, cá, các loại đậu, mộc nhĩ, bông cải xanh, bắp cải, rau chân vịt,…
• Kiêng muối trong chế độ ăn hàng ngày để tránh bệnh loãng xương phát triển ngày càng nghiêm trọng.
• Bên cạnh đó người già cũng có thể chọn dùng sản phẩm có chứa canxi nano, vitamin D3, MK7 và nhiều dưỡng chất như Mangan, Magie, Silic, Boron… giúp cung cấp đủ nhu cầu canxi hàng ngày cho cơ thể nếu bữa ăn hàng ngày không đủ cung cấp.

Loãng xương ở người già là một tình trạng phổ biến và tiềm ẩn nhiều hệ lụy cho sức khỏe xương khớp nói riêng và sức khỏe nói chung. Để phòng bệnh cần duy trì lối sống, dinh dưỡng và rèn luyện khoa học. Ngay khi phát hiện các dấu hiệu bệnh cần thăm khám để xác định chính xác bệnh.

Bài viết liên quan:

• Chớ chủ quan với bệnh loãng xương ở người trẻ tuổi
• Tìm hiểu về tình trạng loãng xương ở phụ nữ mãn kinh
• Bệnh loãng xương ở trẻ em do đâu? Khắc phục như thế nào?