Mất Bao Lâu Để Suy Nghĩ Một Ý Nghĩ

Từ Tim Welsh, The Conversation

Dung lượng: 7 phút

Là những sinh vật có trí tò mò, chúng ta thường xuyên đưa ra những câu hỏi và đo lường tốc độc của vô vàn thứ. Với vài độ chính xác, nhà khoa học đã đo lường được tốc độ ánh sáng, tốc độ âm thanh, và tốc độc trái đất quay quanh mặt trời, tốc độ con chim ruồi đập cánh, tốc độ trung bình của sự trôi dạt lục địa…

Những trị số đó đều mang tính đặc trưng. Nhưng về tốc độ của suy nghĩ thì sao? Đây là một câu hỏi khó và không dễ để trả lời – nhưng dù gì chúng ta cũng có vài manh mối.

Suy nghĩ là gì?

Trước hết, một vài ý tưởng về suy nghĩ

Để đo lường được tốc độ của bất cứ thứ gì, điều kiện cần là phải xác định được sự khởi đầu và kết thúc của nó. Vì những lý do này, một “suy nghĩ” sẽ được xác định như là những hành động của tâm trí liên quan từ khoảnh khắc thông tin cảm nhận được nhận vào đến thời điểm một hành động được bắt đầu. Định nghĩa này nhất thiết loại trừ nhiều kinh nghiệm và quy trình mà người ta có thể coi là “suy nghĩ”.

Tại đây, một “suy nghĩ” bao gồm những quá trình liên quan tới nhận thức (xác định điều gì trong môi trường và ở đâu), ra quyết định (xác định làm cái gì) và lên kế hoạch hành động (xác định làm như thế nào). Sự phân biệt và độc lập giữa mỗi quá trình này là mờ nhạt. Xa hơn nữa, mỗi bước trong quá trình này, và thậm chí cả các bộ phận nhỏ của chúng, có thể được coi là “suy nghĩ” một cách độc lập. Nhưng chúng ta phải xác lập điểm khới đầu và điểm kết thúc đâu đó để có hy vọng để gỡ nút thắt và tìm ra câu trả lời.

Cuối cùng, cố gắng xác định một giá trị cho “tốc độ của suy nghĩ” là một điều nhỏ bé như là cố gắng xác định tốc độ lớn nhất của tất cả các kiểu chuyển động, từ xe đạp cho đến tên lửa. Có rất nhiều kiểu suy nghĩ có thể thay đổi rất nhiều trong thang đo thời gian. Cân nhắc những sự khác biệt giữa những phản ứng đơn giản, nhanh chóng như là người chạy nước rút quyết định bứt phá sau khi tiếng súng trọng tài nổ (khoảng 150 mili giây), và những quyết định phức tạp hơn như là quyết định thay đổi làn xe khi lái xe trên cao tốc hoặc tìm ra một chiến lược tối ưu để giải một bài toán (từ vài giây cho đến nhiều phút). Ngay cả khi nhìn vào trong não bộ, chúng ta cũng chẳng thể nào nhìn thấy suy nghĩ.

Suy nghĩ là vô hình, vậy làm sao chúng ta đo được?

Suy nghĩ là một quá trình cực kì nội bộ và rất cá nhân mà không dễ thấy được. Nó phụ thuộc vào sự tương tác thông qua những mạng lưới phức tạp của những neuron (tế bào thần kinh) được phân bố thông qua những hệ thống thần kinh ngoại biên và trung ương. Những nhà nghiên cứu có thể sử dụng kĩ thuật hình ảnh như là FMRI và điện não đồ, để xem những vùng nào của hệ thống thần kinh đang hoạt động trong quá trình diễn ra những suy nghĩ, và làm thế nào thông tin luân chuyển thông qua hệ thống thần kinh. Chúng ta vẫn còn một chặng đường dài từ những tín hiệu liên quan đáng tin cậy này đến các sự kiện tinh thần chúng đại diện.

Rất nhiều nhà khoa học đã xem xét cách đo lường đại diện nào tốt nhất của những quá trình tốc độ hoặc hiệu lực của suy nghĩ thành thời gian phản ứng – thời gian từ khi bắt đầu một tín hiệu cụ thể đến thời điểm một hành động được bắt đầu. Dù sao thì,, những nhà nghiên cứu tập trung chú ý đến phân tích thông tin di chuyên nhanh chóng như thế nào thông qua hệ thống thần kinh đã sử dụng thời gian phản ứng từ giữa những năm thế kỉ 19. Tiếp cận này có kết quả bởi vì suy nghĩ là độc nhất được diễn tả thông qua hành động. Thời gian phản ứng cung cấp một trị số của một người nhận và giải thích thông tin cảm giác hiệu quả như thế nào, quyết định làm gì dựa trên thông tin đó, lên kế hoạch và chỉ ra được hành động dựa trên quyết định đó.

Tế bào thần kinh làm công việc vận chuyển suy nghĩ.

Những yếu tố thần kinh liên quan

Thời gian cần để toàn bộ suy nghĩ diễn ra được hình thành bởi đặc tính của những tế bào thần kinh và những mạng lưới liên quan. Rất nhiều thứ ảnh hưởng đến tốc độc và thông tin chuyển dịch thông qua hệ thống, nhưng 3 yếu tố chủ chốt bao gồm:

• Khoảng cách – Tín hiệu di chuyển càng xa thì thời gian phản ứng càng lâu. Thời gian phản ứng cho việc di chuyển của chân thì lâu hơn là sự di chuyển của bàn tay, phần lớn bởi vì tín hiệu di chuyển từ não bộ cần quãng đường xa hơn. Nguyên tắc này có thể chứng minh qua phản xạ (lưu ý rằng, phản xạ là phản ứng xảy ra mà không có “suy nghĩ” bởi vì chúng không liên quan đến các nơ-ron ở trên bình diện ý thức). Sự quan sát then chốt cho mục đích hiện tại là phản xạ tương tự xuất hiện ở các cá thể cao hơn có xu hướng thời gian đáp ứng dài hơn so với các cá thể ngắn hơn. Bằng cách tương tự, nếu hai người chuyển hướng lái xe đến New York cùng một lúc và đi cùng tốc độ, một người bắt đầu từ Washington DC sẽ luôn đến trước người từ Los Angeles. (Lấy ví dụ tương tự, nếu có hai người cùng đi đến TP. Hồ Chí Minh, thì người bắt đầu từ Đà Lạt sẽ đến trước người đi từ Hà Nội, dù cho hai người này đi cùng tốc độ).
• Đặc tính của neuron – độ rộng của nơ-ron là rất quan trọng. Tín hiệu được vận chuyển nhanh hơn trong các neuron có đường kính lớn hơn đường kính nhỏ – một người chuyển phát thường đi nhanh hơn trên các đường cao tốc có nhiều làn đường lớn hơn các đường quốc lộ hẹp. Tín hiệu thần kinh nhảy giữa các khu vực tiếp xúc giữa vỏ bọc myelin. Quá trình myelin hóa một neuron như thế nào cũng rất quan trọng. Vài tế bào thần kinh có bao myelin cung cấp một kiểu vỏ bọc cách nhiệt. Vỏ bọc myelin không hoàn toàn tiếp nối trong một tế bào thần kinh; có khoảng trống nhỏ trong đó tế bào thần kinh bị để trần. Những tín hiệu thần kinh nhảy hiệu quả từ khoảng trống này đến khoảng trống kia thay vì phải di chuyển xuyên suốt bề mặt của tế bào thần kinh không có bao myelin. Như vậy, tế bào thần kinh có bao myelin thì tín hiệu di chuyển nhanh hơn so với những tế bào thần kinh không có bao này. Thông điệp sẽ được chuyển đến thành phố Hồ Chí Minh sớm hơn thông qua những trạm điện thoại nhanh hơn nếu nó phải đi mọi centimet đường đi. Với con người, tín hiệu được mang bởi những tế bào có đường kính rộng hơn, những tế bào thần kinh được bao myelin liên kết tín hiệu giữa tủy sống và cơ bắp có thể ở tốc độ từ 70-120 m/s, trong khi tín hiệu di chuyển xuyên suốt chặng đường này bởi những tế bào có bán kính nhỏ, không có bao myelin của các thụ thể đau di chuyển với tốc độ từ 0,5 – 2 m/s.
• Sự phức tạp – Gia tăng số lượng tế bào thần kinh liên quan đến một suy nghĩ có nghĩa là chặng đường đi của tín hiệu sẽ dài hơn – điều này có nghĩa là cần thêm nhiều thời gian. Người vận chuyển từ Washington DC sẽ tốn ít thời gian tới New York hơn nếu đi một mạch, còn nếu người này đến thăm Chicago, Boston cũng chặng đường đến New York thì sẽ tốn thời gian hơn. Hơn nữa, thêm neuron thì phải thêm sự kết nối. Như vậy, hầu hết các tín hiệu được truyền qua các phân tử dẫn truyền thần kinh đi qua các không gian nhỏ giữa các tế bào thần kinh được gọi là khe synapse (khớp thần kinh). Quá trình này tốn thời gian hơn (ít nhất là 0,5 mili giây mỗi synapse) hơn là nếu như tín hiệu được chuyển tiếp chỉ với một neuron. Thông điệp truyền đi từ Washington DC sẽ tốn ít thời gian tới New York nếu chỉ có một người vận chuyển quán xuyến hết chặng đường hơn là có nhiều người cùng nhau chia sẻ công việc này, thời gian dài thêm vì phải dừng lại và đưa thông điệp giữa người này và người khác vài lần. Trong thực tế, dù cho một suy nghĩ đơn giản nhất cũng liên quan tới rất nhiều cấu trúc và hàng trăm nghìn neuron.

Nó diễn ra nhanh như thế nào?

Thật là tuyệt vời khi nhận định rằng một sũy nghĩ có thể được hình thành và chuyển thành hành động chỉ trong ít hơn 150 mili giây. Hãy xem xét người chạy nước rút ở điểm xuất phát. Việc tiếp nhận và nhận thức về tiếng nổ báo hiệu chạy, quyết định bắt đầu chạy, ban hành các lệnh di chuyển, và tạo ra lực cơ bắt đầu chạy liên quan đến một mạng bắt đầu ở tai trong và đi qua nhiều cấu trúc của hệ thần kinh trước khi đến cơ bắp của chân. Tất cả điều này diễn ra chỉ trong vòng một nửa thời gian của một cái chớp mắt.

Mặc dù thời gian cho thấy một người chạy nước rút xuất phát là cực kì ngắn, một loạt những yếu tố của thể ảnh hường điều này. Một trong số đó là tiếng ồn ảnh hưởng đến khả năng nghe hiệu lệnh xuất phát. Mặc dù thời gian phản ứng có khuynh hướng giảm xuống khi độ phóng đại tăng, nhưng dường như có một điểm quan trọng trong khoảng 120-124 decibel thì thời gian có thể giảm thêm khoảng 18 mili giây. Điều này xảy ra bởi vì tiếng ồn này có thể hình thành phản ứng giật mình và gây tác động đến phản ứng chuẩn bị chạy nước rút của vận động viên.

Những nhà nghiên cứu cho rằng phản ứng này mở rộng thông qua sự kích hoạt của thần kinh trung ương trong thân não. Những phản ứng gây giật mình này có thể nhanh hơn bởi vì chúng liên quan đến một hệ thống thần kinh tương đối ngắn và ít phức tạp hơn – một loại không nhất thiết đòi hỏi tín hiệu đi khắp các cấu trúc phức tạp hơn của vỏ não. Một cuộc tranh luận có thể xảy ra ở đây là liệu những phản hồi kích hoạt này có phải là “những suy nghĩ” hay không, bởi vì nó có đưa ra câu hỏi liệu có hay không một quyết định hành động thực sự hay không; nhưng sự khác biệt thời gian phản ứng của những phản ứng này cho thấy ảnh hưởng của các yếu tố thần kinh như khoảng cách và sự phức tạp. Các phản xạ không tự nguyện cũng bao gồm các mạch ngắn hơn và đơn giản hơn và có xu hướng mất ít thời gian để thực hiện hơn các đáp ứng tự nguyện.

Chúng ta có thể đánh giá được tốc độ suy nghĩ của chúng ta như thế nào?

Nhận thức về suy nghĩ và hành động của chúng ta

Xét về mức độ chúng xảy ra nhanh như thế nào, chúng ta ít khi thắc mắc rằng chúng ta thường cảm thấy những suy nghĩ và hành động của chúng ta gần như tức thời. Nhưng hóa ra chúng ta cũng là những nhà nhận định dỏm khi hành động của chúng ta thực sự xảy ra.

Mặc dù chúng ta nhận thức được những suy nghĩ và những chuyển động kết quả, một sự phân biệt thú vị đã được quan sát thấy trong khoảng thời gian chúng ta nghĩ rằng chúng tôi bắt đầu một chuyển động và khi sự chuyển động bắt đầu.

Trong các nghiên cứu, các nhà nghiên cứu yêu cầu các tình nguyện viên xem tay thứ hai xoay quanh mặt đồng hồ và để hoàn thành một phong trào đơn giản bằng ngón tay hoặc cổ tay, chẳng hạn như bấm phím, bất cứ khi nào họ thích. Sau khi bàn tay đồng hồ đã hoàn thành vòng quay của nó, người dân đã được yêu cầu xác định vị trí bàn tay đã được trên mặt đồng hồ khi họ bắt đầu chuyển động của mình.

Đáng ngạc nhiên, người ta thường đánh giá sự khởi đầu của chuyển động của họ xảy ra từ 75-100 mili giây trước khi nó bắt đầu. Sự khác biệt này không chỉ đơn giản là do thời gian mà các lệnh di chuyển từ não tới các cơ cánh tay (khoảng từ 16-25 mili giây). Không rõ chính xác tại sao sự nhầm lẫn này lại xảy ra, nhưng thông thường người ta tin rằng người ta dựa vào phán quyết của họ về hành động bắt đầu vào thời điểm quyết định hành động và dự đoán về hành động sắp tới, thay vì là bản thân của hành động. Những phát hiện này và những phát hiện khác đặt ra những câu hỏi quan trọng về lập kế hoạch và kiểm soát hành động và ý thức về cơ quan và kiểm soát của chúng ta trên hành tinh – bởi vì quyết định hành động và nhận thức của chúng ta về hành động của mình dường như khác biệt so với khi chúng ta thực sự làm.

Tóm lại, mặc dù việc đo lường một “tốc độ suy nghĩ” là bất khả, việc phân tích thời gian cần thiết để lên kế hoạch và hoàn thiện các hành động cung cấp cho chúng ta những hiểu biết quan trọng về hiệu quả của hệ thống thần kinh như thế nào và những thay đổi liên quan đến chuyển động và rối loạn nhận thức ảnh hưởng như thế nào đến hiệu quả của các hoạt động tinh thần.

Nguồn dịch: https://theconversation.com/it-feels-instantaneous-but-how-long-does-it-really-take-to-think-a-thought-42392

Dịch và biên tập: WolftypinG

Chia sẻ:

• Twitter
• Facebook

Thích Đang tải...

Liên quan