Môn Hóa: Sai Về độ Hòa Tan Của Ca(OH)2 - Báo Tuổi Trẻ

Phóng to

Giáo viên đang chấm thi ĐH. Như vậy môn Hóa sẽ chấm thi theo đáp án của Bộ GD-ĐT hay chấm theo cách làm đúng của thí sinh? - Ảnh: Như Hùng

TTO - Công bằng mà nói cách ra đề năm nay tốt hơn hẳn mọi năm. Đề chỉ bao gồm các kiến thức cơ bản. Như vậy có thể lựa chọn được các học sinh hiểu kiến thức cơ bản, chứ không phải các thí sinh ăn may, trúng tủ. Tuy nhiên cần góp ý cho đề thi một vài điểm không đúng. Lỗi của câu I, phần 2.

Câu I/2 có vấn đề liên quan đến kiến thức cơ bản. Sau đây là đáp án của bộ cho:

Nung quặng đến khối lượng không đổiCaCO3MgCO3 = CaOMgO + 2CO2Hòa tan vào trong nướcCaO + H2O = Ca(OH)2Lọc lấy dung dịch Ca(OH)2Sau đó lọc lấy dung dịch Ca(OH)2, kết tủa sẽ là MgO.Sau khi tách thì hòa tan..., cuối cùng là điện phân.

Đáp án đã sai ở phần tách hai hợp chất của canxi và magiê. Thực chất không thể tách hợp chất của canxi và magiê theo cách trên vì:

CaO chính là vôi sống. Sau khi cho vôi sống tác dụng với nước ta sẽ được vôi tôi. Hẳn ai cũng biết là vôi tôi dùng trong xây dựng để trộn vữa kết dính gạch lại với nhau (dân miền Bắc vẫn dùng cách này nhất là ở vùng nông thôn: trộn vôi, cát và xi măng), hay dùng để pha vôi sơn tường. Trước đây chưa có các loại sơn thì vôi tôi là vật liệu chủ yếu để sơn tường. Vôi tôi tan ít trong nước, khi hoà với nước sẽ tạo hệ gồm nước và các hạt Ca(OH)2 lơ lửng, vì thế dung dịch này đục và có màu trắng chứ không trong suốt.

Ca(OH)2 tan ít trong nước nên vẫn tồn tại ở dạng kết tủa khi hoà vào nước. Theo các tài liệu, tích số tan của Ca(OH)2 là 5,4.10-6 ở 20oC, ứng với độ hòa tan vào khoảng 0,011 mol/l. Như vậy độ tan của Ca(OH)2 ở điều kiện bình thường là 0,011 mol/l x 74 g/mol hay khoảng 0,85 g/l (sách giáo khoa cho là gần 2g/l, một số sách cho là 1,5 g/l). Đối với CaO độ tan sẽ là 0,6 g/l.

Như vậy muốn hòa tan 8,5 gam Ca(OH)2 (hay khoảng 6,0 gam CaO) phải dùng khoảng 10 lít để đảm bảo Ca(OH)2 (hay CaO) tan hoàn toàn, nghĩa là phải dùng lượng nước rất lớn. Cần nhớ rằng dolomite chứa chủ yếu là muối CaCO3, MgCO3 chỉ mươi phần trăm. Vì vậy nếu không lấy thật nhiều nước thì sau khi hòa CaO.MgO vào nước thì ta sẽ được dung dịch Ca(OH)2 và được các hạt rắn không tan gồm hai chất MgO và Ca(OH)2.

Cần lưu ý là cũng phải khuấy mạch dung dịch khi hòa tan nếu không Ca(OH)2 cũng không dễ gì tan được. Khi lọc lấy cặn ta được cả MgO lẫn Ca(OH)2. Khi cho tác dụng với HCl cả hai chất này tan tạo dung dịch gồm MgCl2 và CaCl2. Cô cạn ta được hai muối kể trên. Do đó điện phân sẽ thu được cả Ca và Mg.

Thực ra khi điện phân hỗn hợp nóng chảy MgCl2 và CaCl2 ta có thể khống chế điện thế dùng để điện phân để thu được Mg trước và Ca sau do điện thế cần cho quá trình điện phân Mg nhỏ hơn cho quá trình điện phân Ca. Nếu biết kiến thức này thì việc điều chế Ca và Mg riêng rẽ sẽ đơn giản hơn nhiều.

Ở đây tôi không muốn đề cập đến các cách khác có thể thu được Ca và Mg riêng biệt. Tuy nhiên những kỹ thuật đó học sinh phổ thông và ngay cả học sinh năm thứ hai đại học vẫn chưa được học tới.

Tóm lại phương pháp tách mà bộ đưa ra là rất phiêu lưu, khó có thể đảm bảo tách hoàn toàn hai chất CaO và MgO. Câu này nguy hiểm ở chỗ nếu thí sinh nào nắm rất vững kiến thức cơ bản, hiểu rất rõ các quá trình hóa học xảy ra trên thực tế như thế nào (cụ thể là quá trình pha vôi quét tường) thì sẽ không dùng cách tách như trong đáp án chính thức của bộ và cũng không chấp nhận cách tách đó. Do đó thí sinh có thể đi vào ngõ cụt. Như vậy thí sinh hiểu rõ tính ít tan của Ca(OH)2 sẽ không làm được bài này, trong khi hiểu lơ mơ là Ca(OH)2 tan (không cần biết tan một phần, tan ít hay tan nhiều) thì lại làm được.

Không thể lý luận là sách giáo khoa cho rằng Ca(OH)2 có độ hòa tan 2g/lit nước có nghĩa là Ca(OH)2 tan tốt trong nước. Cần phải biết rằng có rất nhiều học sinh giỏi đã qua nhiều kỳ thi trong và ngoài nước, kiến thức cao hơn so với kiến thức trong sách giáo khoa và các em có thể hiểu rõ là Ca(OH)2 chỉ tan một phần vào nước. Phần thiệt thòi sẽ thuộc về các thí sinh này.

Phải chăng đây là hệ quả của việc học không đi đôi với hành. Cứ thấy trong sách viết Ca(OH)2 có tan trong nước là nghĩ rằng nó phải tan ở bất kỳ điều kiện nào.

Với kỳ thi mang tính quốc gia thì hoàn toàn không nên đưa ra các bài toán lờ mờ và không thực tế kiểu trên.