Mỹ Thuật Trung Quốc - Tài Liệu Text - 123doc

Có thể bạn quan tâm

Trang chủ >
Văn Hóa - Nghệ Thuật >
Điêu khắc - Hội họa >

Mỹ thuật Trung Quốc

Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (1.06 MB, 43 trang )

kỹ thuật, những trào lưu tư tưởng lớn, … đã là cơ sở hình thành nền văn minhTrung Hoa cổ đại. Lịch sử Trung Quốc được chia ra làm nhiều thời kỳ:- Thời Tam hoàng ngũ đế (theo truyền thuyết): tam hoàng gồm Phục Hy, Nữ Oa,Thần Nông. Khoảng thế kỷ 27 TCN có nhiều bộ lạc lớn do liên minh nhiều bộ lạc nhỏ.Đây cũng chính là thời kỳ Ngũ đế gồm: Hoàng đế, Đế Cao Dương, Đế Cốc, Đế Nghiêu,Đế Thuấn.- Nhà Hạ (21 - 16T CN): Thời kỳ chiếm hữu nô lệ ở Trung Quốc.- Nhà Thương: là thời kỳ phát triển của chế độ chiếm hữu nô lệ. Qua các lần khai quậtcác di chỉ cho nhiều di vật quý. Đặc biệt là “giáp cốt văn” - đó là các bản văn tự, những lờikhấn nguyện, … về sinh hoạt chính trị, xã hội Trung Quốc thời nhà Thương.- Nhà Chu (1066 - 221 TCN): Gốm Tây Chu, Đông Chu (Xuân Thu, Chiến Quốc)- Nhà Tần (221 - 206 TCN): Mở đầu cho thời kỳ phong kiến.- Nhà Hán (206 TCN - 220 SCN) là thời kỳ phát triển thịnh trị của chế độ phong kiếnTrung Quốc. Là một đế quốc hùng mạnh nhất, rộng lớn trong lịch sử Trung Quốc.- Thời Tam Quốc (220 – 280) gồm 3 nước: Nguỵ - Thục - Ngô- Nhà Tấn (265 - 420)- Thời Nam Bắc Triều (420 - 589)- Nhà Tuỳ (581 - 618). Tiếp đó là một loạt các triều đại lần lượt thay thế nhau.Sang nhà Tuỳ đến nhà Đường (618 - 907). Thời Ngũ đại ở miền Bắc và Thập quốc ở miềnNam (907 - 960). Tống (960 - 1279). Nguyên (1271 - 1368). Minh (1368 - 1644) và nhàThanh do người Mãn Châu thành lập từ 1644 - 1911 kết thúc. Đồng thời đây cũng là triềuđại phong kiến cuối cùng của Trung Quốc. Suốt từ khi nhà Hạ ra đời đến 1911 với cuộccách mạng tư sản Tân Hợi lịch sử Trung Quốc trải qua hai thời kỳ: Chiếm hữu nô lệ vàphong kiến.1.2. Những quan niệm, học thuyết tư tưởng có ảnh hưởng trực tiếp tới mỹ thuật TrungQuốc cổ1.2.1. Nho giaTrong thời kỳ Xuân Thu - Chiến Quốc ở Trung Quốc xuất hiện nhiều nhà tư tưởnglớn, trong đó có Khổng Tử, người sáng lập ra Nho gia. Sau ông có nhiều nhà tư tưởngkhác như Mạnh Tử, Đổng Trọng Thư, … đã hoàn chỉnh học thuyết này.Khổng Tử (551 - 479 TCN) tên thật là Khổng Khâu, tự là Trọng Ni, người nướcLỗ. Ông sống thời Xuân Thu. Tư tưởng của ông gồm triết học, đạo đức, đường lối trịnước và giáo dục. Triết học có thể chi phối mọi mặt của con người. Đạo đức theo Khổng32Tử gắn với các mặt Nhân - Lễ - Nghĩa - Tín - Dũng. Trong đó quan trọng nhất là Nhân.Hạt nhân đạo lý của Khổng Tử là khái niệm người quân tử. Ông đề cao lối sống tôn trọngtrật tự xã hội đồng thời là phù hợp với trật tự thiên nhiên. Khổng Giáo đề cao lý trí. Nócung cấp cho nghệ thuật, thơ ca một diện rộng đề tài về đạo đức xã hội mang nhiều ý nghĩagiáo huấn. Nó hướng con người vào những hoạ sĩ để khôi phục trật tự xã hội và xây dựngquốc gia vững mạnh. Người quân tử phải là tu thân, tề gia, trị quốc, bình thiên hạ. Mỹ thuậtTrung Quốc bị ảnh hưởng của tử tưởng Nho gia thể hiện ở hai đặc điểm, đó là tính mựcthước và tính đăng đối. Hình tượng các hiền nhân quân tử các hiền nữ, … thường xuất hiệntrong mỹ thuật, nhất là ở các lăng mộ đời Hán.1.2.2. Đạo giaNgười đề xướng học thuyết đạo gia là Lão Tử, sống vào thời kỳ Xuân Thu vàTrang Tử là người kế tục. Học thuyết của Lão Tử lại nặng nề việc giải thích vũ trụ, vạnvật. Ông cho rằng nguồn gốc vạn vật, vũ trụ là một vật sinh ra trước trời đất gọi là Đạo.Từ Đạo mà sinh ra tất cả. Lão Tử còn đưa ra các mặt đối lập trong thế giới khách quannhư cứng - mềm, tĩnh - động, yếu - mạnh… Đạo vừa là nhịp điệu, vừa là sự chuyển độngcủa vũ trụ, vừa là cuộc sống vừa là hư không. Lão Tử lấy ví dụ về sự thống nhất của: “có không”. Ông ví như cái nhà: hình thể là có, nhưng trong có là khoảng trống không và nhưvậy mới tạo thành nhà, … Tinh thần này cũng ảnh hưởng đến một thể loại tranh Trung Quốc.ở loại tranh này khoảng trống nhiều hơn khoảng vẽ màu. Điều đó tạo ra sự hài hoà, thốngnhất giữa có và không. Theo tinh thần của đạo gia, sự cân bằng giữa các mặt đối lập như tĩnh- động (dáng), cứng - mềm (khối), nóng - lạnh (màu sắc), chắc chắn - chông chênh (thế), …đã tạo ra các kiệt tác mỹ thuật. Phải chăng những tác phẩm như thế đã mang theo tư tưởngtriết học biện chứng của Lão Tử.1.2.3. Phật giáoPhật giáo có nguồn gốc từ ấn Độ, vào Trung Quốc từ đầu công nguyên. Đến đờiĐường phát triển thành quốc giáo. Khi vào Trung Quốc, Phật giáo đã được Trung Quốchoá, vì vậy mang theo tinh thần và tư tưởng của dân tộc Trung Hoa. Nó gặp tư tưởng củaĐạo giáo và cùng tác động mạnh mẽ đến thơ và hoạ. Do Đạo phật phát triển, nhiều kiếntrúc chùa được xây dựng. Cùng với kiến trúc Phật giáo là nghệ thuật bích hoạ và điêukhắc Phật giáo cũng phát triển. Bích hoạ Đôn Hoàng là mảng tranh rất nổi tiếng của mỹthuật Trung Quốc, mang tinh thần Phật giáo và phục vụ cho Phật giáo.Từ thời cổ đại, ở Trung Quốc đã xuất hiện nhiều trường phái tư tưởng. Đặc biệtthời Xuân Thu - Chiến Quốc đã diễn ra sự tranh giành nhau ảnh hưởng giữa các trườngphái đó. Tuy vậy, đối với mỹ thuật ba trào lưu tư tưởng triết học và tôn giáo là Nho gia,33Đạo gia, Phật giáo đã trực tiếp ảnh hưởng và góp phần tạo nên những đặc điểm của mỹthuật Trung Quốc.1.3. Sự phát triển của các loại hình nghệ thuật1.3.1. Kiến trúc1.3.1.1 Kiến trúc cung điệnTrong danh sách các di sản văn hoá thế giới, Trung Quốc có nhiều công trình nghệthuật được ghi nhận bên cạnh các công trình nổi tiếng của nhiều nước khác trên thế giới như:Lăng Hoàng đế - Khu di tích Khổng Tử - Vạn Lý Trường Thành - Lăng mộ nhà Tần Trường An, Tháp Lục Hoà, Tam Lăng, Cố cung, Thiên đàn, Di Hoà viên, …Nghệ thuật kiến trúc cổ đại Trung Quốc phát triển với sáu thể loại kiến trúc gồmkiến trúc cung điện, tôn giáo, lăng mộ, làm viên, đàn miếu và nhà ở.Ngay từ thời nhà Thương, nhà Chu đã có những kiến trúc cung điện với quy mônhỏ. Từ thời nhà Trần trở đi, kiến trúc cung điện đã phát triển và được xây dựng thànhmột quần thể kiến trúc với nhiều chức năng riêng biệt. Có thể kể đến một số kinh đô nổitiếng như Lạc dương, Khai phong, Trường An, Tử cấm thành. Từ thế kỷ XIII, nhàNguyên đã cho xây dựng Hoàng Thành gồm các cung điện có quy mô lớn ở trung tâmBắc Kinh. Đến thời nhà Minh Hoàng Thành được xây dựng với vật liệu chính là gỗ.Ngoài ra còn có đá, ngói lưu ly, gạch, … Năm 1417, triều đình huy động số lượng nhâncông, thợ rất lớn để xây dựng Tử cấm thành với diện tích rộng 720.000 m 2: 1.000 ngôinhà, 9.000 gian, rộng 160.000 m. Công trình này được xây dựng trong 3 năm gồm cáccông trình chính như: Ngọ Môn, Điện Thái Hoà, cung Càn Thanh, điện Giao Thái, Ngựhoa viên, điện Dương Tâm, … Đến thời nhà Thanh, trong thành Bắc Kinh còn được xâydựng thêm nhiều cung điện, lâu đài tráng lệ. Từ khi nước cộng hoà nhân dân Trung Hoara đời vẫn lấy Bắc Kinh làm thủ đô. Thủ đô Bắc Kinh với Cố cung, Di hoà viên, Vạn lýtrường thành, Thập tam lăng, Thiên đàn, … đã trở thành những di sản văn hoá thế giới thuhút đông đảo du khách quốc tế khi đến thăm Trung Quốc.1.3.1.2. Kiến trúc Phật giáoVật liệu chủ yếu của kiến trúc cổ Trung Quốc là gỗ. Kiến trúc gỗ có nhiều ưu điểmnhưng không tránh khỏi một số hạn chế. Hạn chế lớn nhất là tồn tại không được lâu nhưkiến trúc gạch hay đá. Gỗ dễ bị mối mọt, cháy, … Vì vậy kiến trúc cổ Trung Quốc hầuhết đã bị phá huỷ. Đến nay còn rất ít các di tích cổ. Có thể kể một vài công trình chùa cổnhư: Nam thuyền tự (xây dựng năm 782), Phật Quang Tự (857), … Trong kiến trúc Phậtgiáo Trung Quốc có một thể loại kiến trúc đặc biệt. Đó là thể loại chùa được tạo ra từ34những quả núi, thường được gọi là chùa hang như chùa hang Mạc Cao, hay còn gọi làThiên Phật động (động ngàn Phật) ở tỉnh Cam Túc. Thiên Phật động được bắt đầu xâydựng từ thế kỷ IV đến tận thế kỷ XIV. Trong X thế kỷ đó các nhà tu hành đã đào đượcmột nghìn hang nhỏ trong lòng núi và trang trí cho Thiên Phật động bằng tranh vẽ trênvách hang và tượng cũng được đục ra từ núi. Đến nay Trung Quốc còn bảo tồn được 496hang. Năm 1987 động nghìn Phật được ghi vào danh sách các di sản của văn hoá thế giới.Kiến trúc Phật giáo của Trung Quốc thường được xây dựng theo đồ án đơn giản. Phầnquan trọng nhất trong chùa là Phật điện. Ngôi chùa sớm nhất của kiến trúc Phật giáoTrung Quốc là chùa Bạch mã. Tương truyền đây là nơi đầu tiên các cao tăng ấn Độ đếntruyền đạo Phật. Điện Phật nổi tiếng còn lại đến ngày nay là điện phật chùa Phật Quang ởNgũ Đài Sơn, thuộc tỉnh Sơn Tây, một trong hai công trình lớn bằng gỗ được xây dựngsớm nhất.Một phần khác không kém phần quan trọng trong kiến trúc chùa là tháp. Tháp đượctruyền từ ấn Độ vào Trung Quốc. Nhưng vào Trung Quốc, nó kết hợp với kiến trúc TrungQuốc và tạo ra phong cách riêng cho tháp Trung Quốc.Trong nghệ thuật kiến trúc Trung Quốc còn các thể loại kiến trúc khác như kiếntrúc đàn miếu thờ núi sông, trời đất, đế vương, tổ tiên và cầu mùa. Đền miếu là nơi thờcác danh thần, danh tướng, văn nhân có công với dân, với nước. Gia miếu, từ đường cúngtế tổ tiên. Về thể loại đàn miếu có thể kể đến công trình kiến trúc nổi tiếng là “Thiên đàn”xây dựng năm Minh Vĩnh Lạc thứ 18 (1420). Rộng 4184 mẫu, gấp 4 lần diện tích TửCấm Thành. Kiến trúc Thiên Đàn gồm 2 phần: phần kiến trúc dành cho việc tế trời, nằm ởphía Đông, phía Tây là Trai cung, nơi Hoàng đế đến tắm gội và ăn chay trước khi làm lễtế trời vào ngày Đông chí hàng năm. Đàn là một đài cao 3 tầng, xây bằng đá, một nhómkiến trúc khác ở Thiên đàn là điện Kỳ niên, nơi vua đến làm lễ cầu được mùa hàng nămvào giữa mùa hạ.1.3.1.3. Kiến trúc lăng tẩm của các Hoàng đế Trung HoaNgười Trung Quốc cũng như mọi tộc người Châu á khác đều rất coi trọng việc xâydựng lăng mộ cho người chết. Các Hoàng đế lo việc này từ khi mới lên ngôi. Những lăngtẩm còn lại của các hoàng đế cho ta biết lăng một Trung Hoa cổ thường gồm 2 phần: Phầnnổi trên mặt đất và phần chìm trong lòng đất (ngoại cung hoặc địa cung). Thập tam lănglà khu lăng mộ của nhà Minh đã được ghi vào danh sách di sản thế giới. Chu vi của ThậpTam lăng là 40km, ba mặt Bắc - Đông - Tây là núi. Vào lăng phải qua cổng gồm 5 cửa,cao 29m, có 6 cột chạm khắc rồng mây tinh xảo. Hai bên đường thần đạo có 12 cặp tượngthú bằng đá và 12 tượng người đá gồm 4 văn, 4 võ và 4 công thần. ở khu Thập tam lăng35còn có Định lăng hay còn gọi là cung điện ngầm rất nổi tiếng. Cung điện ngầm được xâydựng ở độ sâu cách mặt đất 27m, diện tích 1195m 2. Tất cả những điều trên cho ta thấy tàinăng của người Trung Hoa cổ về mặt kiến trúc. Thập tam lăng của nhà Minh chỉ là một vídụ. Ngoài ra còn rất nhiều công trình lăng tẩm khác.Ngoài các công trình kiến trúc gỗ, trong kiến trúc Trung Hoa cổ còn thể loại kiếntrúc gạch, đá. Một trong những tác phẩm tiêu biểu của thể loại này là Vạn lý trườngthành. Trường thành được xây dựng từ 3, 4 trăm năm TCN. Năm 221 TCN Tần ThuỷHoàng cho xây dựng nối liền các đoạn thành ở phía Bắc ba nước Tần - Yên - Triệu, đồngthời cho xây dài thêm hoàn thành dãy trường thành dài trên 5.000km. Đây là công trìnhlớn nhất thế giới do sức người xây dựng nên. Chiều cao bình quân của trường thành là9m, nóc rộng 5,5m, đủ cho 10 người dàn hàng hoặc 5 kỵ binh một hàng qua lại dễ dàng.Trải qua mấy nghìn năm Trường thành vẫn đứng sừng vững và thu hút mọi người ở TrungQuốc cũng như trên thế giới đến đây chiêm ngưỡng.1.4 . Nghệ thuật Điêu khắcNghệ thuật điêu khắc của Trung Quốc xuất hiện từ rất sớm. Sớm nhất là thể loạiđiêu khắc trên ngọc hay còn gọi là ngọc điêu có cách đây 6.000 năm. Điêu khắc đá đượcphát hiện sớm nhất ở An Dương Hầu gia trang (Hà Nam), cuối đời Thương như bứcThạch điêu đầu hổ mình người cao hơn 37cm. Ngay từ thời Ân Chu đã tìm thấy nhiều đồđồng, đồ chạm ngọc, đồ gốm trắng hình dáng đẹp, trang trí tỉ mỉ. Các hoa văn rồng, hoalá, chim thú được cách điệu cao. Từ thời Hán, đạo Phật được truyền vào Trung Quốc.Cùng với việc xây dựng các công trình kiến trúc, nghệ thuật điêu khắc cũng phát triển vớinhiều thể loại: tượng phật, tượng thờ, tượng sư tử và các bức phù điêu rất đẹp thể hiện đềtài lịch sử như Chu Công giúp Thành Vương, … Nhà điêu khắc nổi tiếng thời Đường làDương Huệ Chi, ông là người mở đầu cho điêu khắc tượng Phật nghìn mắt, nghìn tay và500 tương la hán.36Trong số các tượng Phật có pho rất to lớn như tượng Phật Đại lư xá ở Long môncao 17m thể hiện Phật ngồi tĩnh toạ bằng chất liệu đá, tỷ lệ đẹp và tình cảm tự nhiên. Tuyvậy đấy chưa phải là bức tượng lớn nhất. ở Nhạc Sơn -Tứ Xuyên có pho tượng Phật đứngcao 36m, ở Đông Hoàng (Cam Túc), có tượng Phật bằng đá mềm cao 33m, …Bức tượng phật được coi là bức tượng khổng lồ, lớn nhất thế giới là pho tượng phậtDi Lặc ngồi cao 71m tại vùng núi Lạc Sơn (tỉnh Tứ Xuyên), được tạc vào đời Đường thếkỷ thứ VIII.Tượng Phật ngồi lưng tựa vào vách núi phía Tây lăng Văn Sơn. Do đó tượng phậtđược gọi là Lăng Vân Đại phật hay Lạc Sơn Đại Phật. Đầu tượng cao 14m, rộng 10m,chân dung siêu phàm, lý tưởng nét mặt phương phi, kỳ vĩ. Mỗi mắt dài 3,3m, cân đối vớiđộ cao từ bàn chân lên đầu gối (28m).Cùng với tượng, phù điêu cũng biểu hiện tài năng của người Trung Hoa cổ. Bứcphù điêu “Chiêu lăng lục tuấn” (Lăng Đường Thái Tông) diễn tả 6 con ngựa mà khi cònsống Đường Lý Thế Dân thường cưỡi đi chinh chiến. Sáu con tuấn mã được diễn tả trong6 tư thế đứng, đi, chạy, rong ruổi, … rất sinh động. Nhà nghiên cứu mỹ thuật phi Hoanhđã ví “Chiêu lăng lục tuấn” với ngựa ở đền Pác tê nông (Hy Lạp).Năm 1974 ở gần Lâm Đồng (Trung Quốc) những người nông dân đã vô tình pháthiện một số tượng đất nung người và ngựa. Sau đó tiến hành khai quật, Trung Quốc đãtìm được hàng ngàn pho tượng to bằng người thật. Có tất cả 8.000 pho tượng đất nung,cao từ 1,6m đến 1,7m trong trang phục của nhiều binh chủng như bộ binh, xạ thủ bắncung, nỏ đá, kỵ binh, chiến xa, chiến mã. Họ được chôn bên cạnh Tần Thuỷ Hoàng.37

Xem Thêm