Xemtailieu Tải về Nguyên lý tảng băng trôi của tác giả hêminguây
I. LỜI MỞ ĐẦU Được nhận giải thưởng Nobel văn học năm 1954.Ông già và biển cả đã đóng góp phần không nhỏ tới thành công này của nhà văn Hêminguây. Đây được xem là tác phẩm kinh kiển để lại nhiều tiếng vang cho nhà văn.Một trong những yếu tố giúp tác phẩm có giá trị lớn và đi sâu vào lòng người đọc là nhờ nguyên lý tảng băng trôi được tác giả vận dụng khéo léo vào trong tác phẩm. II. NỘI DUNG 1. Tác giả , tác phẩm 1.1 Tác giả E.Hemingway (Hêminguây) sinh vào ngày 21 tháng 7 năm 1899 tại vùng ngoại ô thành phố Chicago. Ông yêu thích thiên nhiên hoang dại: thuở nhỏ thường theo cha tới vùng núi rừng, thích phiêu lưu mạo hiểm. Từng nhập ngũ trong đại chiến I, đại chiến II.18 tuổi bước vào nghề phóng viên, từng có mặt ở chiến trường Ý, Tây Ban Nha, Pháp, làm phóng viên mặt trận, dựng phim, viết kịch.Ông chủ yếu sống ở Cu-ba, quen nếp sống giản dị của người dân chất phác.Mất năm 1961 tại đây.Là nhà văn Mĩ để lại dấu ấn sâu sắc trong văn xuôi hiện đại phương Tây và góp phần đổi mới lối viết truyện, tiểu thuyết của nhiều thế hệ nhà văn trên thế giới.Ông là một phần của cộng đồng những người xa xứ ở Paris trong thập niên 20 của thế kỷ XX, và là một trong những cựu quân nhân trong Chiến tranh thế giới I, sau đó được biết đến qua "Thế hệ đã mất" (Lost Generation). Ông đã nhận được Giải Pulitzer năm 1953 với tiểu thuyết Ông già và biển cả, và Giải Nobel Văn học năm 1954. =1= Tác phẩm chính: + Tiểu thuyết nổi tiếng của Hê-minh-uê: Mặt trời vẫn mọc (1926), Giã từ vũ khí (1929), Chuông nguyện hồn ai (1940). Ông già và biển cả (1952) + Truyện ngắn của Hê-minh-uê được đánh giá là những tác phẩm mang phong vị độc đáo hiếm thấy. Mục đích của nhà văn là "Viết một áng văn xuôi đơn giả và trung thực về con người". + Ông là người đề xướng nguyên lý “tảng băng trôi” (bảy phần chìm, một phần nổi) trong tác phẩm văn học: nhà văn không công khai phát ngôn ý tưởng của mình mà xây dựng hình tượng có sức gợi để người đọc rút ra phần ẩn ý. Một trong những biểu hiện của nguyên lý trên là độc thoại nội tâm, dùng ẩn dụ, biểu tượng...Cùng với William Faulkner, Heminguây được xem là người khai sinh ra nền văn xuôi hiện đại Hoa Kì. Tầm ảnh hưởng của ông càng về cuối thế kỉ càng rõ nét. Tên tuổi ông vang xa khắp năm châu. G.G. Marquez gọi ông là thầy và nhiều tác giả Hoa Kì đương đại suy tôn ông làm người khai sinh ra trường phái Chủ nghĩa cực hạn (Minimalism). Một trường phái văn học xuất hiện ở Hoa Kì từ những năm 1920 với phương châm sáng tạo cơ bản là tinh giản văn chương đến mức tối đa, kiệm lời và kiệm cả cảm xúc... 1.2 Tác phẩm Ông già và biển cả Xuất xứ tác phẩm : Năm 1952, sau gần mười năm sống ở Cu-ba, Hêminguây cho ra đời tác phẩm “ Ông già và biển cả”. Bối cảnh của tác phẩm là ngôi làng chài yên ả bên cảng La-ha-ba-na. Phu-en-téc, một thuỷ thủ trên con tàu của ông, được xem là nguyên mẫu của Xan-ti-a-gô. Trước khi được in thành sách, truyện đã được đăng trên tạp chí Đời sống. =2= + Tác phẩm gây tiếng vang lớn và hai năm sau Hêminguây được trao giải Nô-ben. Ý nghĩa tác phẩm : Thông qua hình ảnh ông lão Xantiago quật cường và giàu ý chí, nghị lực trong cuộc chinh phục con cá kiếm và bầy cá mập, tác phẩm nói lên cuộc hành trình đơn độc, nhọc nhằn của con người vì một khát vọng lớn lao .Từ đó nhà văn gửi gắm thông điệp : Trong bất kỳ hoàn cảnh nào, “con người có thể bị hủy diệt nhưng không thể bị đánh bại”. 2. Nguyên lý tảng băng trôi và sự vận dụng vào trong tác phẩm Ông già và biển cả. 2.1 Nguyên lý tảng băng trôi Nguyên lý tảng băng trôi của nhà văn Hêminguây được dựa trên một hiện tượng vật lý. Khi một tảng băn trôi trên mặt đại dương chỉ có một phần nổi trên mặt nước, bảy phần còn lại chìm dưới biển. Dụng ý của nhà văn khi sử dụng nguyên lý này là khi nhà văn hiểu biết cặn kẽ mọi vấn đề mà mình muốn biểu hiện, loại bỏ hết các chi tiết không cần thiết, chỉ giữ lại những phần cốt lõi và sắp xếp sao đó để khi tiếp xúc với nó, độc giả vẫn có thể hiểu được những gì tác giả bỏ đi, không có trong văn bản. Chính Hêminguây đã nói về một đặc điểm trong cá tính sáng tạo của ông là thích dùng hình thức văn xuôi tương đối nhỏ nhưng có sức chứa những hiện tượng và những vấn đề to lớn trong cuộc sống con người và và xã hội : “Tôi luôn cố gắng viết theo nguyên lý tảng băng trôi. Có bảy phần tám của nó chìm dưới mặt nước để cho một phần nổi lên”. Phần nổi là =3= phần ta nhìn thấy được, còn phần chìm thì lớn hơn rất nhiều thì ta lại không nhìn thấy được, nhưng chính những phần chìm như thế mới thật sự đáng sợ và nguy hiểm. Tảng băng trôi là hình ảnh chỉ mối quan hệ giữa vốn liếng phong phú của nhà văn và sự thể hiện một phần vốn trên trang viết:“Heminguây đưa ra lý thuyết Tảng băng trôi nổi tiếng. Đó là nhà văn phải có được một số “vốn” ( sống, hiểu biết, tài năng, kỹ xảo…) nhưng khi viết ra chỉ cần huy động một phần tám số mình có thể cung cấp cho bạn đọc. Còn bảy phần tám điều cần biết, nhà văn để người đọc tự tìm hiểu lấy. Như tảng băng trôi trên đại dương bao giờ cũng chỉ nổi một phần tám trên mặt nước. Khối lượng mà nhà văn có lớn bao nhiêu thì một phần tám viết ra càng lớn bấy nhiêu và phần còn lại dành cho bạn đọc cũng lớn theo tỷ lệ thuận”.“Có lẽ phải hiểu phần nổi Tảng băng trôi là những trang sách Hemingway viết ra, còn phần chìm là toàn bộ cái kho dự trữ, tích luỹ vốn hiểu biết của ông về thế giới xung quanh”. “Tảng băng trôi chính là nghệ thuật tổ chức tác phẩm từ các đơn vị cấu thành tác phẩm như một chỉnh thể sẽ xuất hiện “ý tại ngôn ngoại”, sẽ tạo ra một mạch ngầm văn bản, một dòng chảy ngầm đa nghĩa dưới bề mặt văn bản ngôn từ” 2.2 Sự vận dụng nguyên lý “tảng băng trôi” trong tác phẩm Ông già và biển cả Trong tác phẩm ông già và biển cả Hêminhuây đã sử dụng phương pháp “tảng băng trôi” : bảy phần tám chìm dưới nước, chỉ một phần nổi lên trên cho mọi người nhìn thấy. Hình ảnh ấy chẳng những minh họa cho phong cách Hêminhuây mà nó còn đưa ra một cách tóm tắt yêu cầu đối với một áng văn chương thật sự có giá trị, đặc biệt đối với độc giả của thế kỉ XX. =4= Truyện đòi hỏi một sự đồng sáng tạo tích cực của người đọc. Mỗi người đọc theo các cấp độ khác nhau sẽ khám phá được những tảng ngầm của “tảng băng trôi” tác phẩm văn chương. Hình ảnh này của Hêminhuây thật ra đã được một thuật ngữ lí luận gợi lên : đó là mạch ngầm văn bản. Phần nổi của “tảng băng trôi” trong “Ông già và biển cả” đó là những gì nhìn thấy được: Kể về một chuyến đi câu của một ông lão, ông đã câu được một con cá rất lớn, mặc dù chỉ đưa được bộ xương về nhưng ông vẫn cảm thấy rất vui và ý nghĩa. Dưới vẻ trần trụi , thô sơ, rõ ràng bên ngoài, tác phẩm của ông ẩn giấu những tầng sâu kín, đa nghĩa và đầy chất thơ. Thoạt nhìn , ngôn từ ở đây thường rất ngắn gọn và đơn giản , điều này đặc biệt thể hiện qua một loại ngôn từ mà người ta coi là sở trường của ông, ngôn ngữ đối thoại. Người ta ví lối văn chương đối thoại của Hêminhuây với những băng ghi âm hoặc nói đến lối văn điện tín. Đối thoại rời rạc, khó hiểu ấy không đơn giản chỉ hứng thú của nhà văn, mà thường gắn bó với kiểu nhân vật Hêminhuây: họ không trần tình, bộc lộ tâm tư mà thường khi lại giấu kín nó. Muốn hiểu hết đối thoại của nhân vật Hêminhuây, nhiều khi phải đọc cả những im lặng và nhập hẳn vào văn cảnh của họ nữa. Huống chi nhà văn thường ẩn mình, không giải thích , bình luận nhiều về nhân vật, nên có những câu đối thoại gần như hoàn toàn thuộc về phần chìm của “tảng băng trôi” Phần chìm của “tảng băng trôi” trong “Ông già và biển cả”.Các tầng ý nghĩa khai thác nghĩa hàm ẩn, theo Lê Huy Bắc có các cách hiểu về “Ông già và biển cả” như sau: - Đọc tác phẩm theo triết lí về cái bi đát của các nhà văn hiện sinh. Tác giả dường như muốn khẳng định cuộc đời của con người là một cuộc hành =5= trình mệt nhọc và chẳng bao giờ tới đích nên ông lão dù có câu được con cá kiếm, chiến thắng nó cũng chẳng mang được nó vào bờ. Khi ông lão mang bộ xương vào bờ, người thấy được giá trị của nó là cậu bé cái mà người hướng dẫn viên du lịch không hiểu được. Cái có giá trị với người này lại trở nên vô giá với người khác. “Không phải tôi không muốn bi kịch hóa bóng dáng một xã hội loài người đầy rấy những bất công trong loài người với nhau cuộc đời nhưng mỗi lần ta yên tâm về một việc gì đấy thì đó là dấu hiệu của một dấu hiệu của một sự thảm bại”. Gs. Phùng Văn Tửu nhận xét “Tác phẩm miêu tả cuộc vật lộn gay gắt của con người vs thiên nhiên đầy chân thực từ đó nâng lên thành tầng ý nghĩa thứ hai: nêu bật cái quyết liệt, tàn bạo của đời sống và khả năng chống trả của con người” Đặng Anh Đào nhận định “Santiago giống như bức tượng về cuộc đấu tranh của con người hiện đại trên thế giới này” Phong Lê lại đánh giá “Ông già và biển cả” ở góc độ tố cáo hiện thực xã hội, xem ông lão như một người lao động cực nhọc, vất vả. Con cá kiếm là thành quả lao động nhưng lại bị bọn cá mập cướp đi (bọn cá mập đồng nghĩa với bọn tư sản bóc lột người lao động) : “Ta có thể thấy đâu đó thấp thoáng. Trong xã hội ông già đang sống, đất liền kia cũng có bao nhiêu đàn cá mập hung hãn và tham lam không kém. Nó đang ngồi dưng ăn bám, cướp không bao nhiêu của cải, mồ hôi nước mắt của người dân lao động. - Đọc tác phẩm từ góc độ mĩ học. Theo Lê Huy Bắc: Ông lão là nhân vật đẹp (đẹp ở cả ý chí và khát vọng) Bi kịch của cái đẹp: Sự nỗ lực đó không đem lại kết quả gì cả, con cá kiếm =6= rõ ràng là một đối thủ đẹp của ông lão cuối cùng cũng bị chính ông lão tiêu diệt và trở thành chiến tích thảm thương vì không ai hiểu giá trị của nó. Hành động đuổi theo con cá là hành động thể hiện khát vọng của con người vươn đến cái đẹp, cái lớn lao hơn mặc cho kết quả lại là một bi kịch. “Cái tốt đẹp chẳng bao giờ bền lâu” - So sánh công việc câu cá với nghề viết văn ta cũng thấy được sự tương đồng giữa chúng: Câu cá cần sức lực, viết văn cần công lao. Mục đích hướng đến một bên là câu được cá, kiếm được tiền còn bên kia là phấn đấu hoàn thành tác phẩm tuyệt vời. Lão đánh cá kì vọng vào một con cá lớn, còn nhà văn chờ đợi một tác phẩm hay , có giá trị. Đôi khi kết quả mang về lại là một bộ xương khô hay một tác phẩm không như ý muốn. Bộ xương cá cũng có người hiểu được và công việc viết văn cũng vậy: số người hiểu được đón nhận tác phẩm đôi khi không nhiều bằng số người không hiểu, thờ ơ. - Những yếu tố hỗ trợ cho nguyên lí “tảng băng trôi” + Độc thoại: Tác giả nhường lời cho nhân vật để khắc họa hình tượng nhân vật ngoài biển khơi, thủ pháp nhường lời cho nhân vật. Khi lời độc thoại lấn át lời kể có nghĩa là tác giả để nhân vật tự lên tiếng, tự bộc lộ. “Lão tự nhủ, lão nghĩ, lão cho rằng…..” người kể chuyện tỏ ra lạnh lùng, khách quan, không lồng vào đó dòng suy nghĩ nào mà đánh giá, nhận xét chuyển sang phía người đọc. + “ Cái đẹp thì chẳng bao giờ tồn tại được lâu” Nghĩa đen: con cá quá lớn không thể mang lên thuyền và rồi bọn cá mập cũng xơi mất. =7= Nghĩa bóng : Khi ôm ấp khát vọng quá lớn thì khó có thể thực hiện được. + Đối thoại: Trong tác phẩm lời đối thoại rất ít. + Hình tượng nhân vật: hai nhân vật chính trái ngược nhau Ông lão: vừa là người chiến thắng, vừa là kẻ thua cuộc. Cậu bé Mandoli: gắn với quá khứ đẹp đẽ của ông lão, gợi nhớ về thời trai trẻ của ông lão mạnh mẽ, sôi nối chính là là sự tiếp nối của ông lão . +Tính biểu tượng: Ông lão Santiago: ( Sant – ông thánh gợi liên tưởng đến chúa Giesu :tay chân trầy xước, rướm máu, lúc thuyền lên bờ ông lão tháo cột buồm nặng nhọc vác trên vai giống biểu tượng chúa trên thánh giá): Ông lão là biểu tượng của con người phi thường chống lại định mệnh. Con cá kiếm : tượng trưng cho những khó khăn , thử thách của con người, của tự nhiên; Nó là thành quả lao động của con người, là khát vọng lí tưởng của con người, đồng thời là biểu tượng của cái đẹp. Đàn cá mập: tượng trưng cho những khó khăn, thử thách ngáng trở con đường vươn đến lí tưởng của con người. Nó là biểu tượng của cái xấu, cái tồi tệ, cái đáng lên án. Bọn tư sản chỉ biết cướp bóc không thành quả lao động của người lao động nghèo. Biển: Một môi trường đầy khó khăn, thử thách. Biển là mẹ thiên nhiên kì vĩ, chứa đựng những khát vọng lớn lao của con người. Nguyên tắc sáng tạo cô đọng và hàm súc của ông già và biển cả chủ yếu bị chi phối bởi sự đổi mới các yếu tố trong cấu trúc thể loại. Tác phẩm này không có một cấu trúc hoành tráng bao quát các quan hệ gia đình và xã hội =8= rộng lớn với vô vàn những chi tiết phong phú về đời sống như các bộ tiểu thuyết sử thi. Hêminguây đã sáng tạo ra cấu trúc nghệ thuật mà trong đó yếu tố kịch kết hợp với chất trữ tình lãng mạn trở thành phương tiện thâm nhập vào chiều sâu của mối quan hệ vừa hà hòa vừa mâu thuẫn giữa con người và tự nhiên, con người và tự nhiên, con người và thế giới. Cấu trúc này đã tạo nên tầm vóc của hình tượng nhân vật và các tình tiết. Tầm vóc lớn mở rộng ý nghĩa vô hạn của hình tượng, giống như là huyền thoại. Câu chuyện vừa bắt đầu đã đặt nhân vật trong “tình huống cực hạn”. Lúc này ông già vừa trải qua 84 ngày lênh đênh trên biển với những gian nan cơ cực khiến ông gần như kiệt sức mà không có chút thu hoạch gì. Ngay ở trang đầu sự xuất hiện của ông lão kèm theo chiếc buồm làm bằng những mảnh túi bột cũ trông “giống như một lá cờ rủ của sự chiến bại liên tục”. Nhưng những thách thức và thất bại không hề làm cho ông già nản chí. Khác với nhiều tác phẩm mà trong đó sự khắc họa xung đột giữa tính cách,nhân vật chính và toàn bộ hoàn cảnh sống của con người. Xung đột trong ông già và biển cả có quy mô to lớn vượt lên trên kích thước của những quan hệ xã hội bình thường. Biện pháp nghệ thuật độc đáo của nhà văn là đặt nhân vật ông già ở thế đối diện trực tiếp với toàn bộ thế giới tự nhiên. Tình huống ấy đã giúp cho nhân vật vừa có một phẩm chất bình thường lại mang tầm vóc phi thường. Quan hệ giữa nhân vật và thế giới tự nhiên là một quan hệ phức tạp, vừa hài hòa, vừa mâu thuẫn. Thế giới tự nhiên bao la vô tận trở thành một đấu trường trong đó diễn ra một cuộc đua tranh với tự nhiên để tồn tại. Là một người đánh cá ít được học hành, nhưng ông ham hiểu biết, luôn say mê và ngưỡng mộ những nhà thể thao, những danh thủ nổi tiếng. Trong nghề đánh cá ông đã đạt tới trình độ khéo léo và điêu luyện bậc thầy. Chú bé yêu mến và phục =9= ông già vô cùng, chú nói: “Có nhiều người đánh cá giỏi và một số rất tuyệt vời, nhưng chẳng có ai giống như bác”. Trình độ điêu luyện với niềm say mê vô hạn của ông già chỉ có thể là người nghệ sỹ tâm hồn nồng cháy, yêu nghề nghiệp hơn cả bản thân mình. Sự kiên trì chịu đựng của ông cũng ở mức phi thường khiến ông có phẩm chất cao cả của những bậc tử vì đạo. Để tạo nên tầm vóc lớn lao của ông lão, bằng biện pháp đối chiếu tác giả còn nhân cách hóa và lãng mạn hóa hình tượng con cá kiếm đối thủ của ông lão. Cô đơn và tình thương yêu, thất bại đắng cay và ngoan cường bền bỉ, tính kịch căng thẳng và chất trữ tình đầy xúc động những cặp phạm trù tương phản này đã khiến tác phẩm có sự lôi cuốn mãnh liệt. III. KẾT LUẬN Mặc dù đã ra đời rất lâu, tuy nhiên tác phẩm Ông già và biển cả và nguyên lý tảng băng trôi sẽ sống mãi trong lòng người đọc. Trên đời này, bạn đã đang và sẽ gặp rất nhiều “tảng băng trôi” và ngay cả chính bản thân bạn cũng chính là một “tảng băng trôi”. Mọi thứ đều có hai mặt, đó là mặt thể hiện và mặt che giấu. Khi gặp những “tảng băng trôi” nguy hiểm với những hình dạng khác nhau, muôn hình vạn dạng bạn sẽ đối mặt với nó như thế nào? Bạn có muốn tìm hiểu về những "tảng băng trôi" đó không? Bạn sẽ nhận ra được nó, bạn sẽ khéo léo tránh được nó, hay là đâm phải nó mà chìm? Nhưng nhiều khi chính nhờ những phần “chìm” đó mà cuộc sống của ta lại cảm nhận thêm được nhiều điều thú vị và có khi lại có những phần “chìm” rất ngọt ngào. Những điều bí ẩn sẽ làm nên cuộc sống. Con người thường sợ những thứ họ không biết, chưa biết hoặc chưa rõ nhưng nỗi sợ và sự nguy hiểm luôn là một chất kích thích cực mạnh. Đây cũng là một phần thông điệp mà tác giả muốn gửi gắm tới người đọc thông qua tác phẩm cũng như trong nguyên lý “tảng băng trôi”. = 10 = Tải về bản full