Nguyên Tác - Http://

NGUYÊN TÁC:

PHIÊN ÂM HÁN VIỆT:

CỔ TÒNG QUÂN HÀNH

Cao Thích

Bạch nhật đăng sơn vọng phong hoả,

Hoàng hôn ẩm mã bàng Giao hà.

Hành nhân điêu đẩu phong sa ám,

Công chúa tỳ bà ai oán đa.

Dã doanh vạn lý vô thành quách,

Vũ tuyết phân phân liên đại mạc.

Hồ nhạn ai minh dạ dạ phi,

Hồ nhi nhãn lệ song song lạc.

Văn đạo Ngọc môn do bị già,

Ưng tương tính mệnh trục Khinh xa.

Niên niên chiến cốt mai hoang ngoại,

Không kiến bồ đào nhập Hán gia.

DỊCH THƠ:

BÀI HÀNH TÒNG QUÂN THỜI XƯA

Sáng lên núi ngóng khói lang,1

Chiều giong ngựa uống nước sông Giao hà2

Tiếng khua điêu đẩu3 vang xa,

Cảm thương công chúa tì bà4 nỉ non.

Trại quân san sát đồng không,

Tuyếtbay sa mạc mênh mông khắp vùng.

Nhạn Hồ5 kêu thảm không trung,

Rợ Hồ dòng lệ rưng rưng não nề.

Ngọc môn6 giặc chận đường về

Đành đem tính mệnh kết thề Khinh xa.7

Chất chồng xương máu quân ta,

Bồ đào8 bù lại nước nhà chút công.

Thái Trọng Lai  太重来  dịch

Đà Nẵng, Việt Nam, Cuối Năm 2010

CHÚ THÍCH:

1. Khói lang: khói đốt bằng phân chó sói (thu nhặt ở sa mạc) rất lâu loãng tan, dùng làm tín hiệu báo động có giặc xâm lăng. Nguyên tác gọi là phong hoả (Thời phong kiến, ở biên giới Trung Quốc có dựng cách quãng các phong hoả đài, ban ngày dùng khói, ban đêm dùng lửa, một đài báo hiệu, các đài lần lượt báo theo).

3. Giao hà: ngụ ý biên giới xa xôi. Tên con sông có hai nhánh ôm một toà thành lẻ loi, cách Tràng An hơn 8.000 dặm.

3. Điêu đẩu: dụng cụ gõ ra tiếng vang dùng trong ban đêm để báo giờ và cảnh giới trên đường hành quân.

4. Chỉ về nghi thức đưa dâu khi công chúa gả về các bộ tộc thiểu số. Ở đây ám chỉ việc nhà Đường gả công chúa Văn Thành cho Tùng Tán Cán Bố, vua nước Thổ Phồn (Ý ngoài lời : chịu nhún đến thế mà vẫn phải động binh chống rợ Hồ xâm lăng).

5. Hồ: tên gọi chung mọi bộ tộc thiểu số phía bắc Trung Quốc (Hung nô, Đột quyết, Tiên ty, v.v…)

6. Ngọc môn: tên một cửa ải thuộc quận Đôn Hoàng tỉnh Cam Túc.

7. Khinh x : chức danh của tướng Lý Quảng đời Hán (Khinh xa tướng quân) nổi tiếng thiện chiến chống Hung nô.

8. Bồ đào: nho.