Nhân Vật AQ Và Phép Thắng Lợi Tinh Thần - Tài Liệu Text - 123doc

1. Trang chủ >
2. Luận Văn - Báo Cáo >
3. Khoa học xã hội >

Nhân vật AQ và phép thắng lợi tinh thần

Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (760.46 KB, 81 trang )

đi nữa, thiết nghĩ khi giảng dạy truyện ngắn Lỗ Tấn, giáo viên cũng không nên bỏ qua thiên truyện này, mà cũng nên có một vài gợi ý để học sinh nắm được tinh thầnchung của truyện, nhất là để hiểu được thế nào là chủ nghĩa AQ, là phép thắng lợi tinh thần, mà ngày nay dường như đã trở thành một thành ngữ quen thuộc trongngôn ngữ hàng ngày của mọi người dân. Lỗ Tấn viết truyện vừa này vào năm 1921. Vừa ra mắt bạn đọc, tác phẩm đã gâynên một sự xáo động lớn trong xã hội thượng lưu Trung Quốc bấy giờ bởi tính hiện thực của nó. Đến nỗi có người đã đích thân hỏi tác giả là định chửi người nào?. Sựthật là “Lỗ Tấn không nhằm chửi một người cụ thể nào, mà là lên án xã hội cũ, nêu lên mâu thuẫn giai cấp đang tồn tại phổ biến ở nơng thơn Trung Quốc, phê phántính chất nửa vời của cuộc cách mạng Tân Hợi, phơi bày những nhược điểm tư tưởng và bệnh thái tinh thần của nhân dân Trung Quốc lúc bấy giờ” [25,tr233]

3.5.2.1. Nhân vật AQ và phép thắng lợi tinh thần

AQ là hình tượng trung tâm của tác phẩm, là một nhân vật điển hình cho tính cách và bộ mặt của người dân Trung Quốc và giai cấp thống trị lúc bấy giờXuất thânLà người nghèo nhất trong số những người nghèo khổ của xã hội Trung Quốc cũ, khơng có lấy một mảnh đất cắm dùi, AQ sống lang thang khắp xó xỉnh làng Mùibằng nghề làm thuê mướn. Cả cuộc đời AQ là một chuỗi những tháng ngày bị khinh miệt, người dân trong làng chưa bao giờ xem AQ là một con người đúng nghĩa,ngôn ngữ mà họ thường dùng với AQ là ngôn ngữ của tiếng cười , của cái gậy, hoặc của cái tát. Có thể nói “một chữ khơng to tướng phủ lên lá số tử vi của AQ” ĐặngThai Mai. Nếu một con người có lòng tự trọng, một khi bị tước đoạt hết mọi quyền sống,thì “con giun xéo lắm cũng quằn”, anh ta phải vùng dậy phản kháng. Thế nhưng với AQ thì khác. Anh ta đã có hẳn một chiến lược để chiến thắng mọi đối thủ của mình,ấy là phép thắng lợi tinh thần- một đặc điểm đã tạo nên tính cách đa dạng, đầymâu thuẫn của anh ta.Phép thắng lợi tinh thần- một căn bệnh điển hình của nhân vật điển hình AQ Phép thắng lợi tinh thần “là sự thắng lợi trong tưởng tượng, tự mình tạo ra đểan ủi mình những khi thất bại, là biện pháp tự lừa dối, tự trốn tránh để tự an ủi” [12, tr 90]. Đó là trạng thái tâm lý của những kẻ thất bại, song không chịu,không dám thừa nhận sự thất bại đó mà hơn thế còn tìm cách trốn tránh vào những ảo giác thắng lợiNguyên nhân nảy sinh phép thắng lợi tinh thần ? Ngoài những bản tính cốhữu do chính người nơng dân có sẵn sống biệt lập, phân tán, phương thức sản xuất lạc hậu cộng thêm gánh nặng tơ tức, ít học hành…, bệnh tật của họ cònnảy sinh do bị tiêm nhiễm, bị đầu độc từ giai cấp thống trị, đó là sự cầu an, tự cao tự đạ, bảo thủ, tâm lý trốn tránh trách nhiệm, miễn cưỡng không dám nhìnthẳng vào sự thật. Bởi vậy họ lấy phép thắng lợi tinh thần làm điểm tựa, tự huyễn hoặc mình để mà sống, nói như GS Phương Lựu “những người nông dândo phương thức sống rời rạc và lạc hậu rất dễ sa vào vòng mê hoặc, một bộ phận lạc hậu trong họ cuối cùng rồi cũng đi tìm sự an ủi, đầy tính chất ảotưởng. Phép thắng lợi tinh thần do đó mà nảy sinh” [31,tr 76] Với quan niệm : muốn sửa chữa khuyết điểm thì phải nhìn thẳng vào khuyếtđiểm, cũng như một bác sĩ muốn cứu chữa cho bệnh nhân thì phải đem dao ra mà mổ xẻ, dù có đau cũng phải chịu. Cho nên dù rất u thương đồng bào mình, nhưngkhơng vì thế mà Lỗ Tấn che đậy, giấu giếm cái dốt, cái xấu của họ bằng những lời hoa mỹ, giả dối. Một dân tộc biết tự trọng thì dân tộc ấy mới tiến bộ được. Nhà vănđã điềm tĩnh, phơi bày những nhược điểm trong quốc dân tính, vạch rõ những căn bệnh tinh thần của họ, để họ tự thấy mà tìm cách chạy chữa.Những biểu hiện của phép thắng lợi tinh thần :Ao tưởng về một quá khứ giàu sang, huy hồng. AQ ln khoe khoang về tổ tiên mình dù rằng “hành tung” của anh ta hết sức mập mờ, chính bản thân AQ cũngkhơng hề biết một chút gì về nhân thân mình, vậy mà mỗi lần cãi nhau với ai, anh ta lại trừng ngược mắt lên tuyên bố “nhà tao xưa kia có bề thế bằng mấymày kia Thứ mày thấm vào đâu”[37,tr 113]. Anh ta bằng lòng hả hê với hiệntrạng bị áp bức và như thế mãi mãi anh ta sẽ không chịu tỉnh ra để thay đổi hiện trạng ấyDùng thủ pháp phân thân để quên kẻ thù. Bị mọi người hành hạ, bắt nạt đánh đập, chống cự không được, AQ nghĩ bụng “nó đánh mình thì khác gì nó đánh bốnó. Thật thời buổi này hết chỗ nói . Rồi cũng hớn hở ra về vẻ đắc thắng” [37,tr116-117]. Thế rồi cái chiêu bài đắc thắng trong tưởng tượng của AQ cũngbị phát giác, AQ buộc phải nhận mình là sâu bọ. Phải chăng anh ta đã tỉnh cơn mê, đã ý thức được thân phận của mình mà vùng dậy đấu tranh Nhưngkhông,“chưa đầy mười giây sau, AQ lại hớn hở ra về có vẻ đắc thắng” [37,tr117] bởi anh ta lập luận : đấy là một sự nhịn nhục chứ không phải là mộtsự đầu hàng. Đánh bạc bị lấy mất tiền, tiếc của, AQ đã tự nguyền rủa mình nhằm hy vọng giải toả được nỗi đau khổ của một cuộc bại trận. Có thể nói, đâylà lần đầu tiên trong cuộc đời , AQ biết thấm thía nỗi đau của sự thất bại. Những tưởng giây phút ngo ra cái bất hạnh của cuộc đời mình sẽ khiến AQ trở thànhmột con người khác. Ay vậy mà nào có được như thế. Trong khoảnh khắc AQ đã lại chuyển bại thành thắng “y sẽ dang cánh tay phải lên, ráng hết sức đánhvào mặt y ln hai bạt tai, đau ran. Đánh xong y hình như đã hả dạ…,y có cảm tưởng rằng y vừa mới đánh một đứa nào đấy. Thế là ngủ thẳng” [37,tr120]-một kiểu hành động vừa đáng thương lại vừa hết sức quái chiêu. Không bao giờ AQ tự thừa nhận sự hèn yếu của mình. Rõ ràng “AQ vẫn cứ muốn làm vua trênnhững đau khổ của mình một cách ngây thơ tuyệt vọng” [8,tr 242]. Và cái bửu bối gia truyền thần diệu mà AQ hay sử dụng để xoa dịu nỗi thất bại của mình làhay quên, đúng hơn là cố tình qn. Thật nguy hiểm.AQ có tính tự cao, thích được xu nịnh, tâng bốc. Chỉ cần một câu nói bâng quơ “ AQ được việc thật” thì y như rằng anh ta rất sung sướng, đắc ý. Cho đến việc cómột cái sẹo trên đầu mà anh ta cũng tìm đủ mọi cách để giấu biến đi bằng cách kiêng kỵ những từ ngữ có liên quan đến nó, nếu có ngừơi nào vơ tình phạm hthì “kẻ ít mồm ít miệng thì y chửi, kẻ yếu sức là y đánh”. Thật là một kiểu gàn dở.Cố tình khốc lên mình những vinh quang ảo tưởng. Bị bắt giam, tự ru mình , vỗ về mình bằng ý nghĩ “người ta sinh ra ở trong trời đất, thì tất cũng phải có lúcbị giắt vào giắt ra ngồi một cái trại giam” [37,tr173]. Thậm chí, ký tên để chấp nhận cho người ta kết liễu đời mình nhưng điều AQ day dứt khơng phải là mộtsự tự vấn : nguyên nhân nào mình bị giết và ai là kẻ làm điều đó, mà anh ta lại hổ thẹn chỉ vì khơng vẽ được một cái vòng cho thật tròn trịa. Đến lúc sắp bịxử tử, anh ta hơi hoảng, song cái khoảnh khắc hiếm hoi ấy vụt tan biến khi anh ta tự trấn tĩnh mình bằng ý nghĩ lạ lẫm “người ta sinh ra trong trời đất trước saucũng có thể có một lần bị chặt đầu” [37,tr174]. Nghĩa là cho đến tận lúc chết, AQ vẫn chưa được giác ngộ nên vẫn chưa tỉnh ngộ. Anh ta vẫn thả sức cho trítưởng tượng bay bổng trong khi thân thể mình đang bị chà đạp, cùm kẹp một cách thảm thương.Hậu quả của phép thắng lợi tinh thần.Bằng cách tạo ra những giấc mơ chiến thắng hoang tưởng cho dù thực tại vô cùng bi thương, AQ đã trở thành một nhân vật điển hình với những căn bệnh tinhthần mang tính phổ biến cho nhiều thời đại, nhiều giai cấp. Không thể cho rằng phép thắng lợi tinh thần là một phương thức phản kháng của những người yếu thế,khơng có thực lực. Cũng không thể xem đấy là một sự tự động viên, tự an ủi trứơcthất bại, kiểu như “thất bại là mẹ thành cơng” mà đấy chính là một thứ chủ nghĩa thất bại có khả năng làm tê liệt ý chí của con người, “sẽ giống như những consâu xanh bị con tò vò chích cho một mũi thuốc tê, làm cho nó dở sống dở chết, mất hết ý thức phản kháng”[38,tr152]. Phải chăng căn bệnh này có nguồn gốc từ thóiquen nhìn lại q khứ huy hồng của người dân Trung Quốc ? Văn minh cổ Trung Hoa đã qua rồi nhưng hào quang của nó vẫn còn. Sau chiến tranh thuốc phiện, chínhtriều đình Mãn Thanh đã không ngớt rêu rao : văn minh vật chất phương Tây cao thật nhưng văn minh tinh thần Trung Quốc còn cao hơn. Chính sự hồi niệm, nuốitiếc q khứ, cộng thêm ý thức về việc yếu kém sức mạnh thực sự là nguồn gốc sâu xa của căn bệnh trên. Cho nên phép thắng lợi tinh thần là một căn bệnh hết sứcnguy hiểm, là biểu hiện của tư tưởng đầu hàng, là kẻ thù của sự tiến bộ tạo ra mộtsức ỳ lớn, cản trở sự phát triển đi lên của xã hội. Một cá nhân lúc nào cũng chìm đắm trong chiến thắng tưởng tượng, cá nhân ấy khơng bao giờ có thể ngẩng caođầu. Một đất nước lúc nào cũng phủ lên mình những ảo tưởng vinh quang, đất nước ấy cũng dễ trở thành nơ lệ.Có thể nói, phê phán AQ với cả lòng đau xót, cay đắng và phẫn nộ cũng chính bởi Lỗ Tấn yêu đồng bào mình nhiều. Bởi nhà văn quan niệm “khi buồn người tacó thể sáng tác nhưng khi hững hờ thì khơng sáng tác được, sáng tác bắt rễ ở tình yêu” [38,tr197]. Một xã hội vào thời điểm giao thời, trăn trở tìm đừơng : cái cũ, cáilạc hậu chưa hoàn toàn bị mất đi, trong khi cái mới cái tiến bộ lại chưa kịp thích ứng, rất cần đến những nhà văn tâm huyết như Lỗ Tấn : dũng cảm phanh phuinhững nhược điểm của dân tộc mình với một tấm lòng đau đáu, xót xaKết luậnVậy thì AQ là một nhân vật đáng thương hay đáng giận ? Có lẽ là cả hai. Xây dựng AQ với một tính cách năng động, Lỗ Tấn không phiến diện một chiều. Ongphê phán những biểu hiện xấu trong tính cách AQ kiêu ngạo, tự mãn, cơ hội, hiếp đáp kẻ yếu, quỵ luỵ kẻ mạnh…, đau xót khi thấy AQ- rộng ra là người dân TrungQuốc- kém giác ngộ, ngu ngốc, không phân biệt được phải trái, tốt xấu, đúng sai ; nhưng ông không thể không thông cảm với số phận bất hạnh của AQ, nghĩa là cảmhứng nghệ thuật ai kỳ bất hạnh, nộ kỳ bất tranh luôn thường trực trong Lỗ Tấn. Ông vừa gạt nước mắt, vừa vạch trần phê phán AQ. Song nhà văn cũng phát hiện ra khảnăng cách mạng tiềm tàng của AQ, chẳng qua bị phép thắng lợi tinh thần trói buộc, nên anh ta tỏ ra ngơ ngác trước thời cuộc. Lỗ Tấn cũng đã từng khẳng định : nếuTrung Quốc không làm cách mạng thì thơi, chứ nếu có thì thế nào AQ cũng làm. Vì sao tơi viết tiểu thuyết. Nghĩa là chỉ cần được phát động đầy đủ và lãnh đạođúng đắn, AQ sẽ tự giải phóng được mình.

3.5.2.2. Không gian nghệ thuật và Thời gian nghệ thuật

Xem Thêm

Tài liệu liên quan

• Giảng dạy truyện ngắn Lỗ Tấn ở trường trung học phổ thông dưới góc nhìn của thi pháp học
  • 81
  • 2,078
  • 8

Tải bản đầy đủ (.pdf) (81 trang)

Tài liệu bạn tìm kiếm đã sẵn sàng tải về

(760.46 KB) - Giảng dạy truyện ngắn Lỗ Tấn ở trường trung học phổ thông dưới góc nhìn của thi pháp học-81 (trang) Tải bản đầy đủ ngay ×