Những Bài Thơ Hay Nhất Về Cuộc Kháng Chiến Chống Mỹ - Áo Kiểu đẹp

Chiến tranh chống Mỹ đã đi qua lâu rồi, trước năm 1975 là một chặng đường gian khó nhưng cũng vô cùng vinh quang của dân tộc ta và đây là một cái mốc để ngẫm lại những câu thơ quen thuộc vẫn nằm đâu đó trong lòng những người lớn lên trong khói súng, hàng ngày lắng nghe tiếng bom rơi…

10 bài thơ được yêu thích nhất, các bài thơ được chọn không nhất thiết sáng tác trong khoảng thời gian trước 1975, miễn là viết về đề tài kháng chiến chống Mỹ cứu nước.

[toc]

Quê hương

Thể thơ: Thơ tự do; Thời kỳ: Hiện đại; Tác giả: Giang Nam

Thuở còn thơ ngày hai buổi đến trường Yêu quê hương qua từng trang sách nhỏ: “Ai bảo chăn trâu là khổ?” Tôi mơ màng nghe chim hót trên cao Những ngày trốn học Đuổi bướm cầu ao Mẹ bắt được… Chưa đánh roi nào đã khóc! Có cô bé nhà bên Nhìn tôi cười khúc khích…

***

Cách mạng bùng lên Rồi kháng chiến trường kỳ Quê tôi đầy bóng giặc Từ biệt mẹ tôi đi Cô bé nhà bên – (có ai ngờ!) Cũng vào du kích Hôm gặp tôi vẫn cười khúc khích Mắt đen tròn (thương thương quá đi thôi!) Giữa cuộc hành quân không nói được một lời Đơn vị đi qua, tôi ngoái đầu nhìn lại… Mưa đầy trời nhưng lòng tôi ấm mãi…

***

Hoà bình tôi trở về đây Với mái trường xưa, bãi mía, luống cày Lại gặp em Thẹn thùng nép sau cánh cửa… Vẫn khúc khích cười khi tôi hỏi nhỏ Chuyện chồng con (khó nói lắm anh ơi!) Tôi nắm bàn tay nhỏ nhắn ngậm ngùi Em vẫn để yên trong tay tôi nóng bỏng…

Hôm nay nhận được tin em Không tin được dù đó là sự thật Giặc bắn em rồi quăng mất xác Chỉ vì em là du kích, em ơi! Đau xé lòng anh, chết nửa con người!

Xưa yêu quê hương vì có chim có bướm Có những ngày trốn học bị đòn roi… Nay yêu quê hương vì trong từng nắm đất Có một phần xương thịt của em tôi 1960

Bài thơ này đã được nhạc sĩ Phạm Trọng Cầu phổ nhạc.

Nguồn: Giang Nam, Tháng Tám ngày mai, NXB Văn học, 1962

Bài thơ về tiểu đội xe không kính

Thể thơ: Thơ tự do; Thời kỳ: Hiện đại; Tác giả: Phạm Tiến Duật

Không có kính không phải vì xe không có kính Bom giật, bom rung kính vỡ đi rồi Ung dung buồng lái ta ngồi, Nhìn đất, nhìn trời, nhìn thẳng.

Nhìn thấy gió vào xoa mắt đắng Nhìn thấy con đường chạy thẳng vào tim Thấy sao trời và đột ngột cánh chim Như sa, như ùa vào buồng lái

Không có kính, ừ thì có bụi, Bụi phun tóc trắng như người già Chưa cần rửa, phì phèo châm điếu thuốc Nhìn nhau mặt lấm cười ha ha.

Không có kính, ừ thì ướt áo Mưa tuôn, mưa xối như ngoài trời Chưa cần thay, lái trăm cây số nữa Mưa ngừng, gió lùa khô mau thôi.

Những chiếc xe từ trong bom rơi Ðã về đây họp thành tiểu đội Gặp bè bạn suốt dọc đường đi tới Bắt tay qua cửa kính vỡ rồi.

Bếp Hoàng Cầm ta dựng giữa trời Chung bát đũa nghĩa là gia đình đấy Võng mắc chông chênh đường xe chạy Lại đi, lại đi trời xanh thêm.

Không có kính, rồi xe không có đèn, Không có mui xe, thùng xe có xước, Xe vẫn chạy vì miền Nam phía trước: Chỉ cần trong xe có một trái tim. 1969

Bài thơ này trong chùm thơ Phạm Tiến Duật được tặng giải nhất cuộc thi thơ của báo Văn nghệ năm 1969 và được tác giả đưa vào tập thơ Vầng trăng quầng lửa.

Nguồn: Vầng trăng quầng lửa, NXB Văn học, 1970

Cuộc chia ly màu đỏ

Thể thơ: Thơ tự do; Thời kỳ: Hiện đại; Tác giả: Nguyễn Mỹ

Ðó là cuộc chia ly chói ngời sắc đỏ Tươi như cánh nhạn lai hồng Trưa một ngày sắp ngả sang đông Thu, bỗng nắng vàng lên rực rỡ

Tôi nhìn thấy một cô áo đỏ Tiễn đưa chồng trong nắng vườn hoa Chồng của cô sắp sửa đi xa Cùng đi với nhiều đồng chí nữa

Chiếc áo đỏ rực như than lửa Cháy không nguôi trước cảnh chia ly Vườn cây xanh và chiếc nón trắng kia Không giấu nổi tình yêu cô rực cháy. Không che được nước mắt cô đã chảy Những giọt lonh lanh nóng bỏng sáng ngời Chảy trên bình minh đang hé giữa làn môi Và rạng đông đang bừng trên nét mặt – Một rạng đông với màu hồng ngọc

Cây si xanh gọi họ đến ngồi Trong bóng rợp của mình, nói tới ngày mai Ngày mai sẽ là ngày sum họp Ðã toả sáng những tâm hồn cao đẹp! Nắng vẫn còn ngời trên những lá cây si Và người chồng ấy đã ra đi…

Cả vườn hoa đã ngập tràn nắng xế Những cánh hoa đỏ vẫn còn rung nhè nhẹ Gió nói tôi nghe những tiếng thì thào “Khi tổ quốc cần, họ biết sống xa nhau…”

Tôi biết cái màu đỏ ấy Cái màu đỏ như cái màu đỏ ấy Sẽ là bông hoa chuối đỏ tươi Trên đỉnh dốc cao vẫy gọi đoàn người Sẽ là ánh lửa hồng trên bếp Một làng xa giữa đêm gió rét… Nghĩa là màu đỏ ấy theo đi Như không hề có cuộc chia ly…

9-1964

Dáng đứng Việt Nam

Thể thơ: Thơ tự do; Thời kỳ: Hiện đại; Tác giả: Lê Anh Xuân

Anh ngã xuống đường băng Tân Sơn Nhứt Nhưng Anh gượng đứng lên tì súng trên xác trực thăng Và Anh chết trong khi đang đứng bắn Máu Anh phun theo lửa đạn cầu vồng. Chợt thấy anh, giặc hốt hoảng xin hàng Có thằng sụp xuống chân Anh tránh đạn Bởi Anh chết rồi nhưng lòng dũng cảm Vẫn đứng đàng hoàng nổ súng tiến công Anh tên gì hỡi Anh yêu quý Anh vẫn đứng lặng im như bức thành đồng Như đôi dép dưới chân Anh giẫm lên bao xác Mỹ Mà vẫn một màu bình dị, sáng trong Không một tấm hình, không một dòng địa chỉ Anh chẳng để lại gì cho riêng Anh trước lúc lên đường Chỉ để lại cái dáng-đứng-Việt-Nam tạc vào thế kỷ: Anh là chiến sỹ Giải phóng quân. Tên Anh đã thành tên đất nước Ôi anh Giải phóng quân! Từ dáng đứng của Anh giữa đường băng Tân Sơn Nhứt Tổ quốc bay lên bát ngát mùa xuân (3-1968)

Nguồn: Thơ Lê Anh Xuân, NXB Giáo Dục, 1981

Đất nước

Thể thơ: Thơ tự do; Thời kỳ: Hiện đại: Tác giả: Nguyễn Khoa Điềm

Khi ta lớn lên Đất Nước đã có rồi Đất Nước có trong những cái “ngày xửa ngày xưa…” mẹ thường hay kể Đất Nước bắt đầu với miếng trầu bây giờ bà ăn Đất Nước lớn lên khi dân mình biết tròng tre mà đánh giặc Tóc mẹ thì bới sau đầu Cha mẹ thương nhau bằng gừng cay muối mặn Cái kèo, cái cột thành tên Hạt gạo phải một nắng hai sương xay, giã, giần, sàng Đất Nước có từ ngày đó…

Đất là nơi anh đến trường Nước là nơi em tắm Đất Nước là nơi ta hò hẹn Đất Nước là nơi em đánh rơi chiếc khăn trong nỗi nhớ thầm Đất là nơi “con chim phượng hoàng bay về hòn núi bạc” Nước là nơi “con cá ngư ông móng nước biển khơi” Thời gian đằng đẵng Không gian mệnh mông Đất Nước là nơi dân mình đoàn tụ Đất là nơi Chim về Nước là nơi Rồng ở Lạc Long Quân và Âu Cơ Đẻ ra đồng bào ta trong bọc trứng Những ai đã khuát Những ai bây giờ Yêu nhau và sinh con đẻ cái Gánh vác phần người đi trước để lại Dặn dò con cháu chuyện mai sau Hằng năm ăn đâu làm đâu Cũng biết cúi đầu nhớ ngày giỗ Tổ Trong anh và em hôm nay Đều có một phần Đất Nước Khi hai đứa cầm tay Đất Nước trong chúng mình hài hoà nồng thắm Khi chúng ta cầm tay mọi người Đất nước vẹn tròn, to lớn

Mai này con ta lớn lên Con sẽ mang đất nước đi xa Đến những tháng ngày mơ mộng Em ơi em Đất Nước là máu xương của mình Phải biết gắn bó san sẻ Phải biết hoá thân cho dáng hình xứ sở Làm nên Đất Nước muôn đời…

*

Những người vợ nhớ chồng còn góp cho Đất Nước những núi Vọng Phu Cặp vợ chồng yêu nhau góp nên hòn Trống Mái Gót ngựa của Thánh Gióng đi qua còn trăm ao đầm để lại Chín mươi chín con voi góp mình dựng Đất tổ Hùng Vương Những con rồng nằm im góp dòng sông xanh thẳm Người học trò nghèo giúp cho Đất Nước mình núi Bút, non Nghiên. Con cóc, con gà quê hương cùng góp cho Hạ Long thành thắng cảnh Những người dân nào đã góp tên Ông Đốc, Ông Trang, Bà Đen, Bà Điểm Và ở đâu trên khắp ruộng đồng gò bãi Chẳng mang một dáng hình, một ao ước, một lối sống ông cha Ôi Đất Nước sau bốn ngàn năm đi đâu ta cũng thấy Những cuộc đời đã hoá núi sông ta…

Em ơi em Hãy nhìn rất xa Vào bốn ngàn năm Đất Nước Năm tháng nào cũng người người lớp lớp Con gái, con trai bằng tuổi chúng ta Cần cù làm lụng Khi có giặc người con trai ra trận Người con gái trở về nuôi cái cùng con Ngày giặc đến nhà thì đàn bà cũng đánh Nhiều người đã trở thành anh hùng Nhiều anh hùng cả anh và em đều nhớ Những em biết không Có biết bao người con gái, con trai Trong bốn ngàn lớp người giống ta lứa tuổi Họ đã sống và chết Giản dị và bình tâm Không ai nhớ mặt đặt tên Nhưng họ đã làm ra Đất Nước Họ giữ và truyền cho ta hạt lúa ta trồng Họ truyền lửa cho mỗi nhà từ hòn than qua con cúi Họ truyền giọng điệu mình cho con tập nói Họ gánh theo tên xã, tên làng trong mỗi chuyến di dân Họ đắp đập be bờ cho người sau trông cây hái trái Có ngoại xâm thì chống ngoại xâm Có nội thù thì vùng lên đánh bại Để Đất Nước này là Đất Nước Nhân dân Đất Nước của Nhân dân, Đất Nước của ca dao thần thoại Dạy anh biết “yêu em từ thuở trong nôi” Biết quý công cầm vàng những ngày lặn lội Biết trồng tre đợi ngày thành gậy Đi trả thù mà không sợ dài lâu Ôi những dòng sông bắt nước từ lâu Mà khi về Đất Nước mình thì bắt lên câu hát Người đến hát khi chèo đò, kéo thuyền vượt thác Gợi trăm màu trên trăm dáng sông xuôi Người dạy ta nghèo ăn cháo ăn rau Biết ăn ớt để đánh lừa cái lưỡi Cái cuốc, con dao, đánh lừa cái tuổi Chén rượu đánh lừa cơn mỏi, cơn đau Con nộm nang tre đánh lừa cái chết Đánh lừa cái rét là ăn miếng trầu Đánh lừa thuồng luồng xăm mình xăm mặt Đánh lừa thằng giặc là chuyện Trạng Quỳnh Nhưng lạ lùng thay, nhân dân thông minh Không hề lừa ta dù ca dao, cổ tích Ta lớn lên bằng niềm tin rất thật Biết bao nhiêu hành phúc có trên đời Dẫu phải khi cay đắng dập vùi Rằng co Tấm cũng làm về hoàng hậu Cây khế chua có đại bàng đến đậu Chim ăn rồi trả ngon ngọt cho ta Đất đai cỗi cằn thì người sẽ nở hoa Hoa của đất, người trồng cây dựng cửa Khi ta đến gõ lên từng cánh cửa Thì tin yêu ngay thẳng đón ta vào Ta nghẹn ngào, Đất Nước Việt Nam ơi!…

READ: Em hãy cho biết nhà thơ Nguyễn Khoa Điềm cảm nhận về Đất Nước qua những phương diện nào?

*

Ta lớn lên khao khát những chân trời Những mảnh đất chân mình chưa bén được Những biển khới chứa mặt trời đỏ rực Những ngàn sao trôi miết giữa màu xanh Ôi có cách gì ta được ngắm những bình minh Buổi vũ trụ chớp bùng nên sự sống Và ánh sáng trên chiếc xe vàng chuyển động Bỗng một ngày ấm áp kể ta nghe Về những con ngươi của thiên thể xa xôi Muốn bầu bạn với con người Trái đất Ôi phút đó ta vùng lên ngây ngất Muốn ôm choàng hết tất cả trời mây Trái tim tay nặng trĩu những mê say Sẽ gieo xuống làm âm vang mặt đất…

Nhưng em ơi, cái điều trông đợi nhất Vẫn những gì có thể có hôm nay Từ hôm nay, trên mảnh đất ta đây Ta nắm nó như sợi mây vững chãi Rồi rút dần từ cánh rừng vĩ đại Của cuộc đời hằng nuôi dưỡng chúng ta Và diệu kỳ thay! Ta bỗng loá bất ngờ Ta đã thấy cuộc đời vô hạn Giữa đất đai, nhân dân, bè bạn Ta tìm ra ánh sáng của Con Người Những Con Người làm sông núi sáng tươi…

*

Những địa danh trôi từ thuở xa xôi Trôi bằng máu và trôi bằng nước mắt Đã đọng lại thành tên ngươi, tên đất Bao năm rồi suốt mặt pha, triền sông Nhưng không có con người nào đã trôi hết sâu nông

Bằng những người dân miền Tây nghèo khổ Đây không biển thì rừng làm biển cả Một biển xanh với cồn sóng ngút trời Họ bám mình vào tấm rẫy nổi trôi Rồi gục chết dưới màu xanh vĩnh viễn Cuộc đời họ mênh mang bất định Chỉ đó nghèo bám riết lấy màu da Ôi mây trắng ngang đầu, gió dưới rừng xa Đất Nước ở đâu? Đâu là Đất Nước? Kờ-ruồng Kù tiệt! Tiếng suối hay tiếng chim? Tiếng người hay tiếng chiêng? Tiếng đá lăn, cây đổ? Thác gào hay đá nổ? Kờ-ruồng Kù tiệt! Kờ-ruồng Kù tiệt! Đất Nước! Đất Nước! Đất Nước trên miệng ta rồi Trong tim ta mang Trên chân ta bước Đất Nước! Đất Nước! Cả núi rừng thét lên đồng loạt! Đó là năm dưới thời giặc Pháp Chúng hất hàng chục chòi Ta-ôi ra khỏi bản đồ Đẩy họ vào những cánh rừng xanh không Tổ quốc Chính lúc đó Lửa đã cháy lên! Lửa ngàn đời từ mỗi bếp cháy lên! Đốt nhà! Ta đốt hết nhà! Địu con lên lưng vác giáo lên vai Đánh trăm chiếc cồng xuyên thủng núi Mắt người già quắc lên cho đàn trẻ theo Ta đạp rừng nhằm phía Đông bươn tới! Ôi ta về nguồn! Về nguồn! Kờ-ruồng Kù tiệt! Kờ-ruồng Kù tiệt! Đất Nước! Đất Nước! Ôi ta về theo Đất Nước Ta không chịu làm người dân không Đất Nước Không Việt Nam Biển rừng gào lên như muốn níu chân ta Biển rừng không cuốn ta vào vô định nữa Ta làm con suối rừng biết tìm sông mà tới Ta làm con nai biết tìm lối mà về Mặt trời mọc, mặt trời chỉ hướng Ôi lòng ta có mặt trời soi sáng Ta trở về Đất Nước Tổ tiên ơi!… Và hôm nay Khi bom thằng Mỹ tới Cắt ngang những nói nhọn nhà làng Chôn những nhà mồ vào đất bụi Ta đánh lên tiếng cồng Ta gọi vang rừng vang úi Đất Nước! Ta đánh lên tiếng chiêng cho cả Bắc Nam cùng nghe được! Nghe tấm lòng người Tà-ôi, Pa-kô, Cà-tu Thuỷ chung Đất Nước Rồi ta quăng cồng dưới suối Rồi ta chủ chiếng dưới cây Ta đi Trong âm vang yêu nước Ta đi với rựa và tên Rựa ta mài vào gỗ thành nương Tên ta gài xuống đất thành bẫy Thằng Mỹ vào thì xác mà để đấy! Thằng nguỵ vào thì xác nó đừng chôn! Cho cháu con ta, ai sau nữa, được nhìn! Ôi Đất Nước đầu mũi dao Đất Nước đầu mũi tên Đất Nước đầu tiếng chiêng Đất Nước là ngọn lửa Đất Nước tràn lên từng đỉnh núi Đất Nước thiêng liêng…

*

Đêm nay ta lên hết mặt sông Hồng! Nước đánh động dưới chân ta rồi Đất Nước Đang gọi ta từng hồi trống thúc Đất Nước xoáy nhào tim ta Ký ức Đất Nước muôn đời đang vặn mình, đang sôi…

Chúng ta là người dân miền Nam Nhung tôi biết anh gốc gác họ Hoàng Kinh Bắc Còn tôi họ Nguyễn tỉnh Đông Huyết thống ta trôi trên bán đảo âm thầm Hôm nay bỗng réo sôi từng hồi từng trận Khi cơn lũ đang lao qua châu thổ sông Hồng!

Ta lên hết mặt đê sông Hồng! Dẫu chỉ bằng tâm tưởng Ở đâu đó ta không còn nhớ nữa Sao tổ tiên ta cầm cuốc, cầm cày Cầm giáo, cầm khiên và cất tiếng hát lưu đày Để xa châu thổ từ độ ấy…

Ôi những gốc tre tổ tiên ta từng thấy Vẫn còn nguyên trên bờ bãi sông Hồng Lúa lên xanh trên những cánh đồng Cũng có tay cha ông in vào trong lúa Sâu thẳm quá cho đến từng mái rạ Cũng có dáng một ngày cha ông khăn gói bước ra

Ôi những gì Người đã ước mơ Thì bây giờ cũng thơm lá thơm hoa Nên hôm nay chúng ta Phải lên hết đê sông Hồng mà giữ lấy!

Đất Nước Phải chặt tre, đóng cọc mà giữ lấy! Đất Nước Phải đan phên, đổ đất mà giữ lấy! Đất Nước Phải phá nhà, chặt cây vườn vác ra mà giữ lấy! Đất Nước Phải neo người xuống sông, chặn nước mà giữ lấy! Đất Nước Đất Nước không thể trôi được! Máu xương, mồ mả tổ tiên đã trôi đi Những dòng họ đã trôi đi Nhưng hôm nay không thể nào trôi được! Đất Nước Đang gầm lên trong sóng gió ngất trời Hàng chục triệu thước khối nước đang lao vào mặt đất Cuộc xáp trận của vật chất muốn đè vật chất Của thiên nhiên đè xuống con người Ta vươn mình gánh lấy đất đai Ta ném máu xương ta vào làm vật cản Tất cả ý chí và sinh mạng Phải được vai dựa vào vai, đùi gối lên đùi Đẩy con đê sông Hồng tiến lên phía trước Thắng giặc Mỹ hay thắng giặc nước Đều nhất tề xung phong!

Sơn Tinh đang nhìn ta lo lắng đăm đăm Cả nhân loại đang nhìn ta cổ vũ Con cháu ta mai sau hối hả lật từng trang lịch sử Ngợp trước con đê sông Hồng lên cao, lên cao… Chào 4000 năm! Con đê như một cánh tay cao Của thế trận những người làm chủ Làm chủ cuộc đời và lướt từng đỉnh lũ Bảo vệ miến Bắc, chi viện miền Nam!

Mẹ Việt Nam ơi! Đêm nay con về gối đầu trên cánh tay của Mẹ Ôi cánh tay rắn rỏi, dịu hiền Lấm láp bùn lầy nhưng ấm áp niềm tin Đó là hai cánh đê sông Hồng của Mẹ Mẹ phả vào mặt con nồng nàn mùi sữa Của những đồng xa nguyên vẹn như mùa Con đã đi xa từ thuở ấy đến giờ Nay bọn Mỹ còn cắt chia Đất Nước Nhưng đêm đêm con trở về thân thuộc Ngủ trêncánh tay Mẹ hiền từ cay đắng nuôi con Trong tháng năm chớp bể mưa nguồn Ru con lớn và làm người thương Mẹ…

*

Đã có một thời Ai muốn vào châu Mỹ La-Tinh Đến trước vịnh Ca-ra-ip Sẽ không cần dùng địa bàn Cứ nhìn những xác da đen Trôi bập bềnh trên biển Những xác da đen chỉ hướng Đưa anh vào “mảnh vườn sau” của chủ nghĩa thực dân Đã có một thời Ai muốn đến Việt Nam Cứ hteo gót những đàn ngựa phương Bắc Hay chữ thập trên tàu buôn nước Pháp Các bạn sẽ tìm ra Việt Nam Bởi vì ngày ấy Nước chúng tôi chưa có trên bản đồ thế giới Ngôn ngữ loài người chưa biết hai chữ “Việt Nam” Và dẫu bạn đến đây Chỉ có những tên đô hộ phủ toàn quyền Đứng ra tiếp bạn Nhưng hôm nay Bạn hãy đi theo những đoàn đi bộ tuần hành Mang những lá cờ sao vàng Ở Pa-ri, ở Mát-xcơ-va hay Xtốc-khôn Bạn sẽ đến được Việt Nam tôi đó

Bởi vì Việt Nam hôm nay Nằm giữa lòng thế giới Nằm trong tim nhân loại Nằm trên con đường dẫn ta tới giá trị Con Người… Bởi vì Việt Nam hôm nay Là Việt Nam chống Mỹ Chúng tôi gánh trên vai hành trang nặng nề của thế kỷ Để bạn bình tâm bước vào ngưỡng cửa Tự do…

Bạn đến đây Đã có Bác Hồ Và Nhân dân tôi sẵn sàng đón bạn Dẫu Người đi vắng Bạn có thể đến nhà Người thăm một khóm hoa Rồi cùng nhân dân tôi trò chuyện Nhân dân tôi đẩy tình yêu mến Đã được Người dặn dò trước phút đi xa…

Bạn hỏi vì sao cúng tôi yêu quý Bác Hồ Bởi vì Người là Người đầu tiên Về với Đất Nước chúng tôi Mang chủ nghĩa Mác-Lê nin Chứa trong trái tim yêu nước nhất Khi Người đặt tay lên Hòn đất Việt Nam đầu biên giới Thì từ đó Đất không phải là đất nữa Đất là chiến hào Đất là cạm bẫy Đất là hoa trái Nuôi chúng tôi, che chúng tôi cầm súng lên đường!

Có Người, chúng tôi có lại Hùng Vương Có lại dáng búp sen nghìn năm của chùa Một Cột Và những búp sen miền Nam tận bùn lầy Đồng Tháp Có Người, cũng đã thành thơ Có Người, mỗi mũi tên đồng Cổ Loa Không chịu vùi dưới đất Không nằm yên trong viện bảo tàng Chúng bay lên xé gió thời gian Mở hết đường bay qua thăng trầm lịch sử Để cắm vào đầu giặc Mỹ! Có Người, pho Bồ Tát nghìn tay nghìn mắt Biết toả hào quang từ hàng chục cánh tay Có Người, pho Bồ Tát triều Lý chỉ còn đầu Vẫn nguyên vẹn trong lòng chúng tôi nhờ búi tóc thời vua Hùng để lại Và pho Kim Cương trên đôi chân vững chãi Dẫu mất đầu vẫn giữ một dáng đứng Việt Nam Đấy, Đất Nước chúng tôi đổ vỡ biết bao lần (Cả những pho từ bi cũng không ngoài hoạn nạn Nhưng có Người, những cái mất đi phải trả về hình dáng) Quá khứ được nhìn từ đôi mắt Hôm Nay Và Hôm Nay từ đôi mắt Ngày Mai Chúng tôi sống bằng Tương lai một nửa Bằng tình yêu vô hạn những con người Như Hôm Nay nhìn Đất Nước cắt đôi Chúng tôi đã thấy ngày hàn gắn…

Bởi vì Người là người đầu tiên Yêu miền Nam trong trái tim mình Yêu tuổi trẻ miền Nam 25 năm Chưa có được ngày hạnh phúc

Mà Người dạy chúng tôi Hãy bền gan đánh giặc Dẫu phải chết cũng không khuất phục: “Không có gì quý hơn Độc lập, Tự do!”

Chúng tôi là con cháu Bác Hồ Có nghĩa là chúng tôi giống Bác Những gì còn non nớt Chúng tôi học tập để sống, chiến đấu như Người

READ: Lời bài thơ Việt Bắc (Tố Hữu)

Bởi vì Người là đất nước của chúng tôi Mỗi sợi tóc trắng của Người đều ghi ngày gian khổ nhất Của Đất Nước, những năm dài đánh giặc Đôi dép của Người mòn vẹt gót Người đã đi những ngả đường Đất Nước hành quân

Trái cà Người ăn Cũng là trái cà nuôi người anh hùng đầu tiên – Thánh Gióng Cây gậy Người cầm Cũng có thể tìm trong trăm ngàn gậy vượt Trường Sơn Ý chí của Người Ý chí toàn dân tộc Lý tưởng của Người Sự sống chúng tôi mang… Hồ Chí Minh – Việt Nam Bạn và tôi cùng gọi Hồ Chí Minh – Việt Nam

*

Em nghe không trái thị đã rơi xuống tay Người Trái không chỉ rơi vì sức hút đất đai Trái rơi vì tay Người ao ước Khi trái chạm vào tay Người và Người ấp ủ Thì lừng hương tay Người và Người ấp ủ Thì Lừng hương và cô Tấm bước ra Đi trả thù và sống Tự do… Không rơi xuống bùn, ôi trái thị quê ta Để bùn lấm và thành bùn vạn kiếp Rơi vào tay Người, đó là định luật Của đấu tranh và nhân nghĩa Việt Nam

Tuổi trẻ ơi trong sương gió tháng năm Ta đã lớn rồi, chín đầy hy vọng Hãy ngã xuống tay Nhân dân, hỡi sắc vàng cảu nắng Hỡi hương thơm của nồng mặn mồ hôi..

Hãy ngã vào tay Nhân dân, đừng vãi đừng rơi Đừng tự do, đừng hoài nghi nữa Hãy yêu Nhân dân và nghe Người nhắn nhủ Hãy tìm sức mạnh mình trên cơ thể Nhân dân Nhân dân đang đi lên đội ngũ trùng trùng Thế vô tận của nghìn năm giết giặc Lửa đã cháy hồng hào mặt đất Mùa chín tình yêu, mùa chín hận thù!

– Không bao giờ xương máu phải bơ vơ Ôi sông núi nghi ngàn dặm đất Có nghe tiếng chúng con: Xin có mặt Nguyện làm người xung kích của quê hương Đây tiếng hát chúng con: Tiếng hát xuống đường!

Bài thơ này được sử dụng trong các chương trình SGK Văn học 12 giai đoạn 1990-2006, SGK Ngữ văn 12 từ 2007.

Trích đoạn bài thơ này được sử dụng trong đề thi tốt nghiệp THPT quốc gia môn Ngữ văn năm 2017.

Nguồn: Mặt đường khát vọng, NXB Giải phóng, 1974

Trường Sơn đông, Trường Sơn tây

Thể thơ: Thơ tự do: Thời kỳ: Hiện đại; Tác giả: Phạm Tiến Duật

Cùng mắc võng trên rừng Trường Sơn Hai đứa ở hai đầu xa thẳm Ðường ra trận mùa này đẹp lắm Trường Sơn Ðông nhớ Trường Sơn Tây.

Một dãy núi mà hai màu mây Nơi nắng nơi mưa, khí trời cũng khác Như anh với em, như Nam với Bắc Như Ðông với Tây một dải rừng liền.

Trường Sơn tây anh đi, thương em Bên ấy mưa nhiều, con đường gánh gạo Muỗi bay rừng già cho dài tay áo Rau hết rồi, em có lấy măng không.

Em thương anh bên tây mùa đông Nước khe cạn bướm bay lèn đá Biết lòng anh say miền đất lạ Chắc em lo đường chắn bom thù

Anh lên xe, trời đổ cơn mưa Cái gạt nước xua tan nỗi nhớ Em xuống núi nắng về rực rỡ Cái nhành cây gạt nỗi riêng tư.

Ðông sang tây không phải đường thư Ðường chuyển đạn và đường chuyển gạo Ðông Trường Sơn, cô gái “ba sẵn sàng” xanh áo Tây Trường Sơn bộ đội áo màu xanh.

Từ nơi em gửi đến nơi anh Những đoàn quân trùng trùng ra trận Như tình yêu nối lời vô tận Ðông Trường Sơn nối tây Trường Sơn. Nguồn: Trường Sơn – đường khát vọng, NXB Chính trị quốc gia, 2009

Mẹ Suốt

Thể thơ: Lục bát; Thời kỳ: Hiện đại; Tác giả:  Tố Hữu

Lặng nghe mẹ kể ngày xưa Chang chang cồn cát nắng trưa Quảng Bình Mẹ rằng: Quê mẹ Bảo Ninh Mênh mông sóng biển lênh đênh mạn thuyền Sớm chiều nước xuống triều lên Cực thân từ thuở mới lên chín mười Lớn đi ở bốn kẻ người Mười hai năm lẻ, một thời xuân qua Lấy chồng cũng khổ con ra Tám lần đẻ, mấy lần sa, tội tình! Nghĩ mà thương mẹ cha sinh Thương chồng con lại thương mình xót xa…

Bây chừ sông nước về ta Đi khơi đi lộng, thuyền ra thuyền vào Bây chừ biển rộng trời cao Cá tôm cũng sướng, lòng nào chẳng xuân! Ông nhà theo bạn “xuất quân” Tui may cũng được vô chân “sẵn sàng” Một tay lái chiếc đò ngang Bến sông Nhật Lệ, quân sang đêm ngày Sợ chi sóng nước tàu bay Tây kia ta đã thắng, Mỹ này ta chẳng thua! Kể chi tuổi tác già nua Chống chèo xin cứ thi đua đến cùng!

Ngẩng đầu mái tóc mẹ rung Gió lay như sóng biển tung trắng bờ…

Gan chi, gan rứa, mẹ nờ? Mẹ rằng: Cứu nước, mình chờ chi ai? Chẳng bằng con gái, con trai Sáu mươi còn một chút tài đò đưa Tàu bay hắn bắn sớm trưa Thì tui cứ việc nắng mưa đưa đò… Ghé tai mẹ, tôi tò mò: Cớ răng ông cũng ưng cho mẹ chèo? Mẹ cười: Nói cứng, phải xiêu Ra khơi ông còn dám, tui chẳng liều bằng ông! Nghe ra, ông cũng vui lòng Tui đi, còn chạy ra sông dặn dò: “Coi chừng sóng lớn, gió to Màn xanh đây mụ, đắp cho kín mình!”

Vui sao câu chuyện ơn tình Nắng trưa cồn cát Quảng Bình cũng say… 4-11-1965

Hương thầm

Thể thơ: Thơ tự do; Thời kỳ: Hiện đại; Tác giả: Phan Thị Thanh Nhàn

Cửa sổ hai nhà cuối phố Không hiểu vì sao không khép bao giờ. Đôi bạn ngày xưa học cùng một lớp Cây bưởi sau nhà ngan ngát hương đưa.

Giấu một chùm hoa sau chiếc khăn tay, Cô gái ngập ngừng sang nhà hàng xóm, Bên ấy có người ngày mai ra trận

Họ ngồi im không biết nói năng chi Mắt chợt tìm nhau rồi lại quay đi, Nào ai đã một lần dám nói?

Hoa bưởi thơm cho lòng bối rối Anh không dám xin, Cô gái chẳng dám trao Chỉ mùi hương đầm ấm thanh tao Không dấu được cứ bay dịu nhẹ.

Cô gái như chùm hoa lặng lẽ Nhờ hương thơm nói hộ tình yêu. (Anh vô tình anh chẳng biết điều Tôi đã đến với anh rồi đấy…)

Rồi theo từng hơi thở của anh Hương thơm ấy thấm sâu vào lồng ngực Anh lên đường Hương thơm sẽ theo đi khắp

Họ chia tay Vẫn chẳng nói điều gì Mà hương thầm thơm mãi bước người đi. Bài thơ này đã được nhạc sĩ Vũ Hoàng phổ nhạc thành bài hát cùng tên.

Nguồn: Trường Sơn – đường khát vọng, NXB Chính trị quốc gia, 2009

Nghe em vào đại học

Thể thơ: Thơ tự do; Thời kỳ: Hiện đại; Tác giả: Giang Nam

Nghe em vào đại học Nửa tin nửa ngờ, tên lại trùng tên… Hôm nay nhận được thư em Nét chữ nghiêng nghiêng cười trên giấy trắng Anh ngồi đây thấy trời hửng nắng Trên Hồ Gươm và trên mái đầu em Ngọt gió quê hương, sông rạch dịu hiền… Miền Nam, em ơi còn nhớ Kháng chiến năm nào gian khổ Đồn giặc bủa vây, thôn xóm điêu tàn Trường, giặc đốt rồi, còn lại ánh trăng Giữa hai trận càn, anh dạy em học chữ Mẩu than đen vẽ lên tường gạch đỏ Những lá cờ sao bên những vòng tròn Đầu nghiêng nghiêng theo nét chữ run run… Có những buổi học em học bài không thuộc Anh không mắng nhưng em buồn em khóc! Thương em, anh cố dỗ dành: “Ráng học sau này cho được bằng anh Để chép bài ca, đọc thông tin tức!” Ôi! mơ ước tầm thường, đơn giản nhất Sao ngày xưa vẫn quá lớn, em ơi!

“Bài ca” hôm nay em chép được rồi Không phải bài “Đoàn quân đi…” thuở trước Anh chưa bước chân vào trường đại học Chưa lên giảng đường, chưa mặc áo sinh viên Chưa biết vì sao ngày tối tiếp liền Chưa biết quê ta nơi nào nhiều quặng… Giặc dành cho ta nhà tù, bom đạn Bảy năm rồi trong máu lửa đấu tranh Thầy giáo dạy em năm trước học vần Vẫn chưa vượt quá chương trình cấp một! Vẫn chật vật với những bài số học! Thư viết cho em phải xóa sửa mấy lần! Anh không buồn vì anh biết em anh Đang ngồi thay anh dưới mái trường đại học

Mai ngày nước nhà thống nhất Em lại về dạy chữ cho anh Không phải bằng than vẽ, gạch thềm đình! Không phải phập phồng giữa vòng đai giặc… Em sẽ bảo anh: “Cố lên, gắng học!…” Anh sẽ mỉm cười nhớ những đêm trăng… Chế độ cho em đôi cánh chim bằng Và vinh dự được làm người đi trước!

Anh sẽ để riêng một đêm thức suốt Kể em nghe chuyện chiến đấu miền Nam… Câu chuyện mở đầu: “Thuở ấy, ở quê hương Anh chỉ học có một trường: Cách mạng…” 8-1961

Nguồn: Giang Nam, Tháng Tám ngày mai, NXB Văn học, 1962 

Nhớ con sông quê hương

Thể thơ: Thơ tự do; Thời kỳ: Hiện đại; Tác giả: Tế Hanh

Quê hương tôi có con sông xanh biếc Nước gương trong soi tóc những hàng tre Tâm hồn tôi là một buổi trưa hè Toả nắng xuống lòng sông lấp loáng Chẳng biết nước có giữ ngày, giữ tháng Giữ bao nhiêu kỷ niệm giữa dòng trôi? Hỡi con sông đã tắm cả đời tôi! Tôi giữ mãi mối tình mới mẻ Sông của quê hương, sông của tuổi trẻ Sông của miền Nam nước Việt thân yêu

Khi bờ tre ríu rít tiếng chim kêu Khi mặt nước chập chờn con cá nhảy Bạn bè tôi tụm năm tụm bảy Bầy chim non bơi lội trên sông Tôi giơ tay ôm nước vào lòng Sông mở nước ôm tôi vào dạ Chúng tôi lớn lên mỗi người mỗi ngả Kẻ sớm khuya chài lưới bên sông Kẻ cuốc cày mưa nắng ngoài đồng Tôi cầm súng xa nhà đi kháng chiến Nhưng lòng tôi như mưa nguồn, gió biển Vẫn trở về lưu luyến bên sông Hình ảnh cô em đôi má ửng hồng…

Tôi hôm nay sống trong lòng miền Bắc Sờ lên ngực nghe trái tim thầm nhắc Hai tiếng thiêng liêng, hai tiếng “miền Nam” Tôi nhớ không nguôi ánh sáng màu vàng Tôi quên sao được sắc trời xanh biếc Tôi nhớ cả những người không quen biết… Có những trưa tôi đứng dưới hàng cây Bỗng nghe dâng cả một nỗi tràn đầy Hình ảnh con sông quê mát rượi Lai láng chảy, lòng tôi như suối tưới Quê hương ơi! lòng tôi cũng như sông Tình Bắc Nam chung chảy một dòng Không gành thác nào ngăn cản được Tôi sẽ lại nơi tôi hằng mơ ước Tôi sẽ về sông nước của quê hương Tôi sẽ về sông nước của tình thương 6-1956

Bài thơ được sáng tác khi tác giả tập kết ra miền Bắc sau cuộc kháng chiến chống Pháp.

Nguồn: Tế Hanh, Lòng miền Nam, NXB Văn nghệ, 1956

Hay hay:

1. Lời bài thơ Đất Nước (Đoạn trích) – Nguyễn Khoa Điềm
2. Tư tưởng Đất Nước của nhân dân được thể hiện như thế nào trong đoạn trích Đất Nước
3. Lời bài thơ Việt Bắc (Tố Hữu)
4. 10 Bài thơ đường hay nhất mọi thời đại