Những điểm Mới Nhất Của Bộ Luật Hình Sự 2015

Sau nhiều lần sửa đổi, bổ sung, lấy ý kiến đóng góp để phù hợp hơn với thực tiễn đời sống xã hội, ngày 01/01/2018, Bộ luật hình sự 2015 (Sửa đổi, bổ sung 2017) chính thức có hiệu lực. Đây là một trong những bộ luật được xem là “luật gốc”. Vì vậy, những điểm mới của Bộ luật này so với Bộ luật hình sự cũ (1999) được xã hội đặc biệt quan tâm.      

Bộ luật Hình sự (BLHS) năm 2015 gồm 3 phần, 26 chương, 426 điều, có nhiều điểm mới quan trọng, cụ thể:

Nội dung bài viết

• 1. BLHS năm 2015 bổ sung quy định hạn chế áp dụng hình phạt tù, mở rộng áp dụng hình phạt ngoài tù
• 2. BLHS năm 2015 bổ sung quy định trách nhiệm hình sự của pháp nhân thương mại
• 3. Thay đổi chính sách hình sự đối với người phạm tội từ đủ 14 tuổi đến dưới 16 tuổi (Điều 12)
• 4. Thay đổi chính sách hình sự đối với trường hợp chuẩn bị phạm tội
• 5. Bổ sung chế định tha tù trước thời hạn có điều kiện
• 6. Bổ sung các tội phạm mới, bãi bỏ một số tội phạm
• 7. Cụ thể hóa các tình tiết có tính chất định tính

1. BLHS năm 2015 bổ sung quy định hạn chế áp dụng hình phạt tù, mở rộng áp dụng hình phạt ngoài tù

Theo quy định của BLHS năm 1999, phạt tiền là hình phạt chính chỉ được áp dụng đối với người phạm tội ít nghiêm trọng đối với một số tội phạm cụ thể.

Nhưng theo BLHS năm 2015, phạt tiền là hình phạt chính không chỉ được áp dụng đối với người phạm tội ít nghiêm trọng mà cả trường hợp phạm các tội nghiêm trọng. Riêng đối với nhóm các tội xâm phạm trật tự quản lý kinh tế, môi trường, trật tự công cộng, an toàn công cộng và một số tội phạm khác do BLHS quy định thì phạt tiền là hình phạt chính có thể áp dụng đối với tội rất nghiêm trọng. Bên cạnh đó, đối với hình phạt tù, BLHS khẳng định nguyên tắc không áp dụng hình phạt tù đối với người phạm tội lần đầu phạm tội ít nghiêm trọng do vô ý.

Những thay đổi này nhằm mục đích giảm sức ép và gánh nặng cho các cơ quan thi hành án trong tình hình tội phạm ngày một tăng nhưng vẫn đảm bảo tính răn đe hiệu quả đối với các tội phạm ít có khả năng tái phạm và ít nguy hiểm đến xã hội.

2. BLHS năm 2015 bổ sung quy định trách nhiệm hình sự của pháp nhân thương mại

Từ trước đến nay, trách nhiệm hình sự chỉ đặt ra đối với cá nhân. Tuy nhiên, nay theo BLHS năm 2015, không chỉ cá nhân mà tổ chức (pháp nhân thương mại) cũng là chủ thể của tội phạm và phải chịu trách nhiệm hình sự khi thực hiện tội phạm, đây là quy định rất mới rất phù hợp với thực tiễn đời sống và đảm bảo không bỏ lọt tội phạm trước những hành vi lợi dụng pháp nhân để phạm tội rất tinh vi trong thương mại, tài chính và môi trường…

Theo đó, BLHS năm 2015 đã quy định rõ pháp nhân thương mại phải chịu trách nhiệm hình sự về 33 tội danh, đó là một số tội phạm thuộc chương các tội xâm phạm trật tự quản lý kinh tế (Chương XVIII), chương các tội phạm về môi trường (Chương XIX) và chương các tội xâm phạm an toàn công cộng, trật tự công cộng (Chương XXI).

3. Thay đổi chính sách hình sự đối với người phạm tội từ đủ 14 tuổi đến dưới 16 tuổi (Điều 12)

Để phù hợp hơn với thực tiễn có những đặc thù riêng của độ tuổi và đồng thời vẫn đảm bảo việc thực hiện các công ước quốc tế về quyền trẻ em,  BLHS năm 2015 có sự điều chỉnh rất lớn trong chính sách hình sự đối với người dưới 18 tuổi phạm tội mà đặc biệt là đối với người từ đủ 14 tuổi đến dưới 16 tuổi theo hướng bảo đảm lợi ích tốt nhất cho người ở độ tuổi này.

Theo BLHS 2015, người ở độ tuổi này chỉ phải chịu trách nhiệm hình sự về tội phạm rất nghiêm trọng hoặc tội phạm đặc biệt nghiêm trọng thuộc 28 tội danh thuộc 04 nhóm tội phạm: Các tội xâm phạm tính mạng, sức khỏe, danh dự, nhân phẩm con người; Các tội xâm phạm sở hữu; Các tội phạm về ma túy; Các tội xâm phạm an toàn công cộng.

4. Thay đổi chính sách hình sự đối với trường hợp chuẩn bị phạm tội

Theo BLHS năm 2015, khái niệm chuẩn bị phạm tội được mở rộng hơn, bổ sung hành vi thành lập, tham gia nhóm tội phạm; Ngoài ra, BLHS 2015 cũng mở rộng phạm vi phải chịu trách nhiệm hình sự về hành vi chuẩn bị phạm tội. Nếu như Bộ luật hình sự 1999 (Sửa đổi, bổ sung năm 2009) quy định chỉ phải chịu TNHS khi chuẩn bị phạm tội với tội phạm rất nghiêm trọng và đặc biệt nghiêm trọng thì tại BLHS 2015, không chỉ là tội rất nghiêm trọng, tội đặc biệt nghiêm trọng mà cả tội ít nghiêm trọng, tội nghiêm trọng người chuẩn bị phạm tội cũng phải chịu TNHS ;

Tuy mở rộng phạm vi chịu TNHS nhưng BLHS năm 2015 lại thu hẹp số tội danh phải chịu trách nhiệm hình sự (25 tội danh) giảm mức hình phạt cao nhất đối với hành vi phạm tội, theo quy định của BLHS năm 1999 hình phạt cao nhất đối với hành vi chuẩn bị phạm tội là 20 năm, nay BLHS năm 2015 quy định hình phạt cao nhất đối với hành vi chuẩn bị phạm tội là 05 năm tù.

Bên cạnh đó, BLHS 2015 đã thu hẹp đáng kể phạm vi chịu trách nhiệm của người từ đủ 14 tuổi đến dưới 16 tuổi chuẩn bị phạm tội.

5. Bổ sung chế định tha tù trước thời hạn có điều kiện

Đây là một trong những chế định đặc biệt được quan tâm tại BLHS năm 2015. Chế định tha tù trước thời hạn có điều kiện với những quy định rất chặt chẽ nhằm tạo cơ hội cho những phạm nhân tích cực cải tạo tốt trong quá trình chấp hành án ở các cơ sở giam giữ được sớm trở về với gia đình và tiếp tục chứng tỏ sự cải tạo của mình trong môi trường xã hội bình thường có sự giám sát của chính quyền địa phương và xã hội.

Để đảm bảo cho việc giáo dục, răn đe, Điều 66 quy định nếu trong thời gian thử thách mà người được tha tù trước thời hạn có điều kiện , cố ý vi phạm nghĩa vụ hoặc phạm tội mới thì phải trở lại cơ sở giam giữ để chấp hành tiếp phần hình phạt tù còn lại chưa chấp hành.

6. Bổ sung các tội phạm mới, bãi bỏ một số tội phạm

BLHS năm 2015 đã bổ sung 34 tội danh mới, đặc biệt tập trung vào lĩnh vực quản lý kinh tế, bao quát các lĩnh vực thường hay xảy ra tội phạm. Điều này nhằm đáp ứng thực tiễn cuộc sống xã hội và để răn đe những hành vi làm lũng đoạn kinh tế ngày càng tinh vi hơn.

Đồng thời, BLHS bãi bỏ 07 tội danh được quy định trong BLHS năm 1999 gồm: Tảo hôn;  Kinh doanh trái phép; Báo cáo sai trong quản lý kinh tế; Vi phạm quy định về cấp văn bằng bảo hộ quyền sở hữu công nghiệp; Sử dụng trái phép quỹ dự trữ bổ sung vốn điều lệ của tổ chức tín dụng; Không chấp hành các quyết định hành chính của cơ quan nhà nước có thẩm quyền về việc đưa vào cơ sở giáo dục, cơ sở chữa bệnh, quản chế hành chính; Hoạt động phỉ. Những tội danh này 1 phần không còn phù hợp với thực tiễn hoặc được quy định chi tiết hơn và chuyển sang với tội danh khác.

7. Cụ thể hóa các tình tiết có tính chất định tính

BLHS năm 2015 đã cụ thể hóa các tình tiết có tính chất định tính, vốn là một trong những bất cập của BLHS năm 1999 như: “gây hậu quả nghiêm trọng”, “gây hậu quả rất nghiêm trọng”, “gây hậu quả đặc biệt nghiêm trọng”; “số lượng lớn”, “số lượng rất lớn”, “số lượng đặc biệt lớn”; “thu lợi bất chính lớn”, “thu lợi bất chính rất lớn”, “thu lợi bất chính đặc biệt lớn”; “đất có diện tích lớn”, “đất có diện tích rất lớn”, “đất có diện tích đặc biệt lớn”; “giá trị lớn”, “giá trị rất lớn”, “giá trị đặc biệt lớn”; “quy mô lớn” . Điều này nhằm đảm bảo tính minh bạch và tránh sự lúng túng trong việc áp dụng pháp luật.

Bộ luật hình sự 2015 được xem là một trong những bước tiến mới vô cùng quan trọng trong tiến trình lập pháp của nước ta. BLHS 2015 ra đời nhằm đáp ứng nhu cầu phát triển nhanh chóng của các mối quan hệ xã hội nhưng vẫn đảm bảo tính pháp chế xã hội chủ nghĩa và tính giáo dục, răn đe với các loại tội phạm ngày càng diễn biến phức tạp.

Trân Trọng ! 

>> Xem thêm : Những điểm mới nhất của bộ luật dân sự 2015