Những Sắc Hoa Việt Nam: Bình Dị Hoa Rau Muống - Phanbaluong

Sàigòn, ngày 8/8/2017

Phan Bá Lương

Rau muống là một loại rau ăn rất được ưa chuộng. Hoa to có màu trắng hay hồng tím; nhìn đơn lẻ, từng cánh hoa có màu tím nhạt, nhưng ngắm cả một cánh đồng thì thấy sắc tím loang ra lấp lóa một màu trắng tím dưới ánh mặt trời. Cái đẹp của hoa rau muống là cái đẹp của đồng nội, là cái đơn sơ thầm lặng của người dân quê thôn dã. Ở nước ta có ba loại rau muống: rau muống hột, rau muống nước, và rau muống biển [1].

Rau muống thường được dùng làm các món ăn bình dị, dân dã, như rau muống chẻ, gỏi rau muống, rau muống xào, canh rau muống nấu nghêu, bánh tráng chín nhúng nước cuốn rau muống chấm mắm, rau muống sống nguyên cọng với cá, thịt cuốn với bánh tráng, cọng rau muống muối dưa … Tuy nhiên, trong lịch sử đã có thời kỳ rau muống được dùng để tiến vua, dân làng Liên Chiểu tỉnh Sơn Tây vẫn từng tự hào về món đặc sản này “… đây là thứ rau muống được mọc mầm trong những con ốc, người ta bắt ốc về rồi cấy mầm rau vào đấy, cái mầm rau xanh màu cốm ấy sẽ lớn lên nhờ chất béo của con ốc, khi rau đã vừa một gang tay, người ta đem cả cái con ốc – rau ấy lên kinh dâng vua…” (theo Sơn Tây tứ quý[2]).

Cái rau muống bình dị ấy đã đi vào ca dao, thành ngữ, tục ngữ (ghi theo vần a, b, c):

1–Anh đi anh nhớ quê nhà

Nhớ canh rau muống, nhớ cà dầm tương

Nhớ người một nắng hai sương

Nhớ ai tát nước bên đường hôm nao

2-Chê tôm lại phải ăn tôm

Chê rau muống héo lại ôm dưa già

3-Chiêm xong lại đến vụ mùa

Hết mùa rau muống đến mùa cải hoa

Đừng khinh dưa muối tương cà

Tuy rằng ít bổ nhưng mà có luôn

4-Chờ anh em hết sức chờ

Chờ cho rau muống lên bờ trổ bông

5-Con cò lặn lội bờ sông

Mẹ đi tưới nước cho bông ra đài

Trông trời trông đất trông mây

Trông cho lúa chín hột sai nặng nhành

Trông cho rau muống mau xanh

Để em cắt nấu bát canh mặn mà

Mát lòng sau bửa rau cà

Con ơi mau lớn nước nhà cậy trông

6-Còn trời còn nước còn mây

Còn ao rau muống còn đầy chum tương [3]

7- Cua Phụng Pháp, Rau muống Hiên Ngang [4].

8-Cuối thu trồng cải trồng cần

Ăn đong sáu tháng cuối xuân thì tàn

Bấy giờ rau muống đã lan

Lại ăn cho đến thu tàn thì thôi

Mùa nào thức ấy lần hồi

Lọ là phải chuốc của người đâu xa

9-Mua bầu xem cuống, Mua muống xem lá, Mua cá xem mang, Mua thịt xem gan

10-Nghe vẻ nghe ve, Nghe vè về rau

Xấc láo hỗn hào, Là rau ngành ngạnh

Trong lòng không tránh, Vốn thiệt tâm lang

Đất rộng bò ngang, Là rau muống biển

Quan đòi thầy kiện, Bình bát nấu canh

Ăn hơi tanh tanh, Là rau dấp cá

11-Nhà em rau muống tương cà

Tuy không lịch sự nhưng mà sạch trong

12-Nhà em có vại cà đầy,

Có ao rau muống có đầy chum tương,

Dầu không mỹ vị cao lương,

Trên thờ cha mẹ, dưới nhường anh em,

Một nhà vui vẻ êm đềm,

Đói no tùy cảnh, không thèm lụy ai.

13-Ốc bực mình ốc, Ốc vặn ốc vẹo,

Bèo bực mình bèo, Lênh đênh mặt nước,

Nước bực mình nước, Tát cạn cấy khoai.

Khoai bực mình khoai, Đào lên cấy muống,

Muống bực mình muống, Ngắt ngọn nấu canh,

Anh bực mình anh, Vợ con chưa có,

Đêm nằm vò võ, Một xó giường không,

Hỏi giường có bực mình không hỡi giường?

14-Thuyền đua thì thúng cũng đua

Thấy rau muống vượt rau dừa vượt theo

15-Trông cho rau muống mau xanh

Để em cắt nấu chén canh mặn mà

Nhà em không vịt không gà

Chỉ có dưa muối, đậu cà đãi anh

16-Thương em vì cá trích vè.

Vì rau muống luộc, vì mè trộn măng

Đến với hoa rau muống, lại nhớ đến hai câu chuyện, một ở Trung Hoa và một ở Việt Nam:

*Ở Trung Hoa, truyện Phong Thần diễn nghĩa đại lược: ““…Đắc Kỷ muốn hại Tỷ Can nên bày mưu giả ốm. Trụ Vương mê muội bèn cho đòi Tể tướng Tỷ Can đến để moi “trái tim tẩm phòng” của ông, vì cho rằng đó là trái tim có 7 lỗ như cọng sen, dùng làm thuốc trị bệnh cho Đắc Kỷ. Tỷ Can, theo lời dặn trước của Khương Tử Nha, đã đốt uống đạo phù để mổ bụng không chết, vì thế tuy đã mất trái tim nhưng vẫn còn đủ sức để quay ngựa về nhà. Dọc đường Tỷ Can gặp một người đàn bà bán rau, rao rằng “Ai mua rau vô tâm không?”. Tỷ Can lấy làm lạ (quên lời Khương Tử Nha dặn phải nín lời cho đến khi về tới nhà), bèn hỏi: Rau vô tâm là giống gì?. “Rau trống ruột thì sống; Người vô tâm thì chết tức thời”. Nghe xong câu này, Tỷ Can la lên một tiếng té xuống ngựa chết tức thì””. Rau vô tâm, loại rau không có ruột, chính là rau muống vậy.

*Ở Việt Nam, là chuyện tình của chàng Biển và nàng Muống. Cả hai yêu nhau tha thiết và tính chuyện cưới xin. Biển dong thuyền ra khơi buông lưới mong bắt thêm tôm cá bán lấy tiền mua sính lễ. Rồi một cơn giông bão xảy đến bất ngờ khiến thuyền lật nhào, chàng bỏ mạng ngoài khơi xa, hồn biến thành những cơn sóng vỗ bờ. Phần nàng Muống ngồi mãi trên bãi cát ngóng chờ người yêu, đến khi biết tin dữ, nàng đã khóc cạn nước mắt và chết rũ vì thương nhớ, xác nàng biến thành loài dây leo xanh có những bông hoa tím lịm, ngàn năm cứ vươn mình bò mãi về phía đại dương như mong tìm ra người yêu; nhưng mỗi khi ngọn muống mọc lan xuống đến biển thì lại được những ngọn sóng đánh bật lên bờ, như ý muốn bảo vệ sự an toàn cho người mình yêu của chàng Biển.

Trong thực tế, hoa rau muống biển mang màu tím thủy chung như những người bà, người mẹ, người vợ, người chị, người em, người con gái, cứ đến mùa sóng to gió lớn lại thắc thỏm cầu mong bình yên cho người ông, người cha, người chồng, người anh, người em, người con trai của mình tàu ra khơi khoan đầy cá, yên ổn quay về.

Cũng rau muống, câu “Rau muống tháng chín nhịn cho mẹ chồng” lại tạo nên một sự tranh luận về tình nghĩa mẹ chồng nàng dâu. Một bên cho rằng vào tháng chín (9) thì rau muống đã hết vụ nên hiếm hoi và nàng dâu đã dành vật ngon hiếm ấy để cho mẹ chồng ăn; đó thật là một cô con dâu hiền thảo và một bà mẹ chồng hạnh phúc. Song bên khác, trái lại, cho rằng rau muống tháng chín vì là cuối vụ nên cứng, chát đắng và dai nhách, nàng dâu chẳng ưa gì mẹ chồng nên đã dọn cho mẹ chồng ăn cái thứ rau lẽ ra phải bỏ đi đấy, đó thật là một cô con dâu bất hiếu.

Cuối cùng là bài thơ liên quan đến hoa rau muống. Xin cám ơn tác giả.

Có ai nhớ ?          

NM

Có ai nhớ vườn sau hoa rau muống ?

Lá xanh tươi hoa tím phớt dịu dàng….

Giữa đất trời, hoa lá, gió mơn man,

Ta cảm thấy cõi lòng sao thanh thản !?

Có ai thấy bướm vờn hoa trong nắng,

Đủ sắc màu dung dị giữa thiên nhiên…

Giữa trần ai vơi bớt những luỵ phiền !

Bỗng chợt thấy yêu sao màu hoa muống !!

Hoa phớt tím nhạt màu nhưng thấm đượm,

Biết bao tình thầm lặng của hồn quê…?

Ai ra đi một thoáng có quay về,

Hoa vẫn thế, mong manh buồn hiu hắt !! [5]

Cũng như trước, bài viết có sử dụng hình ảnh tải về từ internet. Xin cám ơn các tác giả.

Chú thích:

[1] Chỉ dùng để làm thuốc, không ăn được.

[2] Xin xem thêm “Về con số bốn (4, bộ tứ)” (trong đó, số thứ tự 8.4: Sơn Tây tứ quý-Rau muống Liên Chiểu) tại https:// hophanblog.wordpress.com/2014/09 /06/ve-con-so-bon-4-bo-tu/

[3] Cũng viết là: Còn trời, còn đó, còn đây,/ Còn ao rau muống còn đầy chum tương.

[4] Làng Hiên Ngang thuộc huyện Quế Võ tỉnh Bắc Ninh, rau muống ngon có tiếng, được mệnh danh là rau tiến vua.

[5] Tại http://nammainguyenthi.blogspot.com/2016/10/nhac-tho-van-hoa-rau-muong_15.html.

Chia sẻ:

• Twitter
• Facebook

Thích Đang tải...

• Đất nước