Nỗi Hổ Thẹn, Chúng Mang Lại Giá Trị Gì? | Vietcetera

Nghịch lý của sự hổ thẹn và tội lỗi

Có thể bạn đang nghĩ "Thế thì, Manson, nếu nhờ vào hổ thẹn và tội lỗi mà ta không biến thành kẻ tồi tệ, tại sao chúng cũng khiến ta tổn thương, không cách này thì cách khác?"

Tôi xin nhắc lại, cảm xúc — tất cả chúng — là con dao hai lưỡi. 

Không có cái gọi là cảm xúc "tốt" hay "xấu", chỉ có lý do tốt và xấu cho một cảm xúc.

Ví dụ, hạnh phúc thường được coi là một cảm xúc tốt. Nhiều người nói rằng chúng ta nên tối đa hóa hạnh phúc hết sức có thể. 

Nhưng nếu tôi thấy hạnh phúc nhất khi hành hạ con mèo nhà hàng xóm, thì hạnh phúc của tôi không phải là cảm xúc thiện chí. Tương tự, nếu tôi mặc cảm về ngoại hình của mình, khi tôi có niềm tin phi lý là cơ thể mình xấu xí và cố gắng che giấu nó bằng mọi giá thì đó là một dạng hổ thẹn không lành mạnh.

Nhưng nếu tôi cảm thấy hổ thẹn vì đã lừa dối bạn gái hồi đại học và từ đó tránh làm tổn hại lòng tin trong các mối quan hệ hiện tại, thế thì hổ thẹn cũng có thể trở thành cảm xúc tốt, bởi vì nó giúp tôi kiểm soát chính mình. 

Đúng vậy, sự hổ thẹn gây tổn thương và khiến chúng ta không thích nhiều khía cạnh của bản thân. Nhưng nó cũng là một hình thức răn đe tinh thần đối với hành vi xấu. Nhiều năm trước, tôi đã phá vỡ một mối quan hệ quan trọng trong đời mình và giờ nỗi hổ thẹn về nó giúp tôi không làm phương hại đến các mối quan hệ hiện tại. Đó là khi hình thức hổ thẹn lành mạnh được phát huy.

Sự hổ thẹn bị mang tiếng như vậy là vì rất nhiều người trong chúng ta vẫn “ghim” nó với những lý do tiêu cực. Hầu hết nguyên nhân đến từ văn hóa hoặc gia đình nơi chúng ta lớn lên. 

Chúng ta bị phán xét khắc nghiệt vì dáng mũi “trông tức cười”, vì vậy khi lớn lên chúng ta có những phức cảm kỳ quặc về gương mặt mình. Để rồi ta thực hiện 11 cuộc phẫu thuật thẩm mỹ nhằm cố gắng che đậy điều đó. 

Hoặc khi bị chế giễu vì sự nhạy cảm, chúng ta lớn lên với cảm xúc dần trở nên chai sạn và cứng nhắc.

Hoặc nếu lớn lên trong một giáo phái hà khắc khiến bản thân hổ thẹn vì bất kỳ ý nghĩ nào về tình dục, những mộng tưởng và khao khát thể xác của ta trở thành nỗi xấu hổ mãnh liệt.

Ở mức độ cá nhân, ta phải nhìn vào gốc rễ của sự hổ thẹn và đánh giá liệu chúng có hữu ích hay không. Nếu có, ta cần học cách chấp nhận và sống với chúng. Nếu không, ta phải dứt bỏ chúng và bắt đầu lại.

Chúng ta cũng trải qua quá trình này ở mức độ văn hóa. Trong nhiều thế kỷ, đồng tính luyến ái bị coi là điều đáng hổ thẹn. Nhưng vài thế hệ gần đây, những cá nhân dũng cảm đã đứng lên khẳng định rằng không, họ không nên hổ thẹn về giới tính của mình, cũng như xã hội không nên hổ thẹn vì điều đó. Và nó đã có tác dụng. Các chuẩn mực văn hóa được thay đổi, chúng ta ngày càng dễ chấp nhận hơn. Đối với hầu hết mọi người thuộc các xã hội phát triển phương Tây, đồng tính luyến ái không còn bị coi là điều gì đó cấm kỵ hay đáng hổ thẹn nữa.

Vì vậy, làm thế nào để chúng ta thực hiện quá trình này cho chính mình? Làm thế nào để chúng ta nhổ sạch gốc rễ của hổ thẹn và vứt bỏ xiềng xích oán hận bản thân?

Rất vui vì bạn đã hỏi… Nhưng trước khi nói đến đó, tôi muốn nói qua một vấn đề đi kèm vừa quan trọng vừa liên đới. Vâng, đó chính là chủ đề bàn luận yêu thích của mọi người: sự ái kỷ.