PHAN KHOI - Lại Nguyên Ân

CÁI QUYỀN SỞ HỮU

Người An Nam ta có tánh hay xều xào, ra chỗ đồng tiền phân bạc, thế nào xong thì thôi, không có nẻ nóc cho lắm. Cái tánh ấy ở đời nay là cái tánh xấu. Vì khi xều xào của mình chẳng nói làm chi, còn khi lỡ mà xều xào đến của người ta thì họ không có nể đâu, nói ngay trước mặt mình rằng chú là đồ ăn cắp.

Không có như vậy đâu, người Pháp. Người Pháp đến trong nhà cha con vợ chồng với nhau cũng là tài thượng phân minh. Cái nầy là của anh, cái nầy là của tôi, cứ việc thẳng mực tàu mà nẻ.

Cho nên trong dân luật (Droit civil) của Đại Pháp mới trọng cái quyền sở hữu của cá nhân một cách đặc biệt.

Cái quyền sở hữu của cá nhân thì tôn trọng, còn cái quyền sở hữu của đoàn thể thì làm sao ? Cũng vậy, chớ sao ?

Nước Pháp là một đoàn thể mà Đông Dương đây cũng là một đoàn thể. Nước Pháp há lại không chỉ giang san thổ võ của mình mà nói rằng cái nầy là của tôi, và chỉ giang san thổ võ của Đông Dương mà nói rằng cái đó là của anh ?

Ừ, phân minh thiệt !

Phân minh, cho nên khi nào có lỡ ra thì vay nhau, chớ không hề vớ bậy của nhau mà xài.

Hồi trước Đông Dương vay của Pháp mấy chục triệu về làm công việc trong xứ, còn khi Pháp có giặc cũng vay của Đông Dương, nợ ấy trả bây giờ chưa hết.

Thế nhưng người An Nam là người An Nam. Đông Dương là Đông Dương, chứng nào tật ấy, xều xào lại vẫn xều xào.

Đừng nói đâu xa, ngay trong lúc bên Pháp bị thủy tai mới rồi đây, Đông Dương trút hồ bao một triệu quan lần đầu ; lần sau riêng xứ Nam kỳ lại cho đứt một tiếng bốn mươi chín ngàn đồng có lẻ.

Đó, lại xều xào rồi !

Có người mắng tôi rằng : “Nhà ngươi nói vậy thì hết tình đi còn chi ? Đừng có dở bụng nà, cái nầy là giúp !”

Tôi làm thinh. Nhưng mà có người Pháp viết trong Revue Indochine rằng : “Làm sao mấy lần trước Đông Dương bị lụt thì Pháp quốc lại chưa hề có giúp cho Đông Dương ?”

Tôi thì tôi nói : “Nước Pháp biết trọng cái quyền sở hữu của mình lắm vậy”.

THA SƠN

Trung lập, Sài gòn, s.6140 (6.5.1930)

© Copyright Lại Nguyên Ân 2006