Phương Cách Sử Dụng Hiệu Quả Mô Hình Kết Hợp Trồng Rau Nuôi Cá ...

Aquaponics là sự kết hợp từ Aquaculture (nuôi trồng thủy sản) và Hydroponics (thủy canh). Đây là mô hình trồng cây thủy canh hữu cơ kết hợp nuôi cá theo nguyên tắc tuần hoàn khép kín.

Nếu bạn áp dụng mô hình Aquaponics trong nuôi trồng nhà kính thì bạn có thể đồng thời nuôi cá và trồng cây quanh năm trong bất kỳ khí hậu nào. Mô hình này sử dụng ít nước hơn so với sản xuất cá và trồng rau thông thường mà vẫn có thể cho năng suất cao. Ngoài ra, bạn cũng không cần phải làm cỏ.

Aquaponics là sự dung hòa giữa nuôi cá và trồng rau

Trồng cây không cần đất được gọi là thủy canh. Nuôi cá thì được gọi là nuôi trồng thủy sản. Aquaponics là sự tích hợp của hai.

Người trồng thủy canh cần nguồn nước giàu dinh dưỡng. Các nhà sản xuất cá nuôi thì cần xử lý và thanh lọc nước chăn nuôi. Kết hợp 2 nhu cầu này hài hòa với nhau là một ý tưởng tuyệt vời.

Nguyên lý hoạt động

Ngoài rau trồng và cá nuôi thì thành phần cần thiết thứ ba của aquaponics là vi khuẩn. Đầu vào trong mô hình này là thức ăn cho cá. Khi cá ăn thức ăn xong thì về sau sẽ sản xuất nước tiểu (có chứa amoniac, nếu lượng amoniac này nhiều sẽ gây độc cho cả cá và rau trồng) và phân. Lúc này là lúc vi khuẩn dị dưỡng phát huy công năng của chúng, chúng sẽ tiêu thụ chất phân, thức ăn dư thừa và thực vật mục nát để tạo ra thêm amoniac cũng như các hợp chất khác.

Ngoài ra, vi khuẩn chuyển đổi amoniac thành nitrit (NO2), sau đó thành nitrat (NO3), mà thực vật tiêu thụ. Vi khuẩn đang bám vào bể sẽ làm nhiệm vụ của nó khi amoniac và nitrit xuất hiện.

Để đơn giản hóa quy trình, nó sẽ trông như thế này:

Bạn cho cá ăn -> Cá tạo ra chất thải -> Vi khuẩn chuyển đổi chất thải thành chất dinh dưỡng -> Thực vật sử dụng các chất dinh dưỡng để phát triển (đồng thời lọc nước)

Nghe cũng dễ hiểu mà đúng không? Bí quyết ở đây chính là sự lựa chọn cá / cây phù hợp. Điều quan trọng là loài cây và cá bạn chọn có chung các yêu cầu tương tự về nhiệt độ, độ pH và các yếu tố khác.

Lựa chọn loại cá

Cá thường được sử dụng trong mô hình Aquaponic gồm có cá vược, cá da trơn, cá vàng, cá koi, cá chép, cá hồi, cá rô và nhiều loại khác. Yếu tố cần cân nhắc đầu tiên khi chọn cá là nhiệt độ nước mà cá sinh sống, độ pH và yêu cầu dinh dưỡng trong nước phù hợp của cây trồng dự định của bạn.

Sức khỏe của cá là một yếu tố lớn khác. Ví dụ như cá hồi sẽ có hương vị ngon hơn và sinh sống tốt trong nước lạnh hơn, nhưng chúng cần được theo dõi và kiểm soát cẩn thận hơn về độ pH và nồng độ oxy hòa tan vì chúng ít kháng bệnh hơn các loài khác.

Tập tính loài và tốc độ tăng trưởng cũng là những cân nhắc quan trọng. Tuy nhiên, hãy nhớ rằng sinh trưởng nhanh hơn không đồng nghĩa với tốt hơn, bạn sẽ thấy rõ điều đó nếu bạn có một bể chứa nhỏ. Hãy làm mọi thứ thật phù hợp với điều kiện trong khu vực của bạn, đó cũng chính là 1 yếu tố nên quán sát.

Ăn uống cũng là vấn đề cần được lưu ý. Thức ăn cho cá của bạn là gì, liệu rằng cá của bạn có ăn lẫn nhau không, và bạn bạn có nuôi cá để ăn hay không, vì ngoài nuôi cá lấy thịt ra thì mô hình aquaponic còn phổ biến cho cả cá cảnh, ví dụ như cá vàng, không thể ăn được.

Cá rô phi được đánh giá cao trong nhiều danh sách, vì chúng là một loài có hương vị tuyệt vời, có khả năng sinh sản nhanh chóng và chúng không ăn các loại cá khác. Tuy nhiên, chúng đòi hỏi môi trường nước ấm và điều này có thể làm tăng chi phí ở những vùng có khí hậu lạnh.

Lựa chọn cây trồng

Hầu hết các loại cây đều có thể trồng theo phương pháp thủy sinh, kết quả tốt nhất từ việc lựa chọn chính là cây và cá đều đảm bảo phát triển mạnh trong cùng một môi trường. 

Rau diếp là một trong những lựa chọn cây trồng khỏe mạnh và cũng có giá trên thị trường. Ngoài rau diếp, cải xoăn, củ cải Thụy Sĩ và cải xoong cũng phát triển rất tốt. Các cây trồng phổ biến khác có thể phù hợp hơn tùy vào hệ thống được thiết lập như súp lơ, dưa chuột, ớt, dâu tây và cà chua.

Xà lách và cá rô phi là một sự kết hợp rất phổ biến cho cả hệ thống aquaponic tại nhà hay luôn cả thương mại.

Thức ăn cho cá

Hãy tận dụng những thức ăn từ chăn nuôi hoặc những thức ăn trong khu vực của bạn mà cá có thể ăn được. Hoặc lựa chọn loại cá phù hợp có thể ăn được những thức ăn phù hợp với trang trại của bạn. Có những loài cá cần rất cao lượng protein nên chi phí nuôi dưỡng sẽ đắt hơn. Nếu bạn lựa cá ăn thịt thì có thể sẽ tốn kém hơn, và cũng có lúc chúng xơi tái lẫn nhau, cá ăn tạp thì dễ nuôi hơn. Hãy tính đến thức ăn cho cá khi bạn lựa chọn giống cá thích hợp.

Lưu ý: Thực phẩm giá rẻ có thể tác động tiêu cực đến chất lượng nguồn nước và dẫn đến nhu cầu lọc nước cũng tăng theo.

Ba phương pháp Aquaponic

Một điểm khác cần xem xét khi lựa chọn cây trồng là khả năng tương thích giữa từng loại cây và phương pháp aquaponic mà bạn sử dụng. Có ba loại chính là:

Phương pháp Aquaponics tưới ngập xả cạn

Trong phương pháp này, cây trồng được trồng trong môi trường như sỏi hoặc đất sét, giúp lọc chất thải. Chúng là hệ thống aquaponic được sử dụng phổ biến nhất và tương thích với cả các nhà máy nhỏ và các giống cây ăn quả lớn.

Mặc dù chúng dễ dàng và không tốn kém để thiết lập, thế nhưng ở quy mô thương mại thì loại hình này rất khó mở rộng. 

Phương pháp Aquaponics nước cạn

Hệ thống này phát triển theo chiều dọc, bố trí được nhiều tầng mà không cần diện tích lớn. Đây là phương pháp trồng rau sạch bằng ống ngang với dòng nước cạn, các chất dinh dưỡng từ hồ cá được chảy ngang qua ống, Rau được đặt trong các lỗ hổng được khoét sẳn ở phần trên của ống nước. Phương pháp này rất phức tạp và tốn kém hơn so với phương pháp tưới ngập xã cạn. 

Phương pháp Aquaponics nước sâu

Phương pháp này thích hợp cho diện tích  và quy mô thương mại lớn, chuyên canh một loại cây trồng cụ thể (rau diếp, xà lách, basi…), và phù hợp hơn với cơ giới hóa. Aquaponics nước sâu sử dụng các khay trồng rau có độ sâu từ 30-35cm, các khay này chứa đầy nước, mặt trên của khay bố trí các bè nổi (thường là các miếng xốp được khoét lỗ để trồng cây), trên khay có bố trí hệ thống xả tràn để xả nước về hồ cá. Cũng như phương pháp nước cạn, phương pháp này yêu cầu bộ lọc cơ học và sinh học riêng biệt.

Phương pháp nào là phù hợp?

Điều đầu tiên bạn nên xem xét chính là địa thế và không gian để thiết lập mô hình.

Kế đến đó là mô hình đó có giúp khu vực nuôi trồng của bạn thu được ánh sáng và nhiệt độ dễ dàng hơn không.

Ngoài yếu tố địa thế và ánh sáng, bạn nên lưu ý đến các thiết bị cần thiết khác như bể cá, bộ lọc và máy bơm.

Bể cá

Bể tròn lưu thông nước tốt hơn so với các bể hình vuông hoặc hình chữ nhật. Các bể dẫn đến diện tích mặt nước nhiều hơn sẽ tạo ra nhiều oxy hơn nên ngắn và rộng được ưa thích hơn cao và hẹp.

Hãy nhớ rằng bể lớn hơn không chỉ tạo điều kiện cho cá to (hỗ trợ các loài cần nhiều không gian), mà còn giảm sự dao động của nhiệt độ và độ pH, tạo ra môi trường ổn định hơn.

Hãy chắc chắn rằng bể của bạn được lót bằng thứ gì đó an toàn. Cả kim loại và nhựa đều có thể đưa độc tố vào hệ thống của bạn. Vì thế, đây cũng là một điểm quan trọng.

Bộ lọc chất thải rắn

Dù đã có vi khuẩn tự nhiên chuyển amoniac thành nitrat, nhưng bạn cũng sẽ phải tích cực xử lý chất thải rắn. Có ba loại chất thải rắn trong một hệ thống aquaponic: chất rắn lắng, lơ lửng và nổi.

Như tên cho thấy, chất rắn có thể lắng xuống đáy, nơi chúng có thể được thu thập bằng bộ lọc xoáy hay bộ lọc dòng xuyên tâm.

Các chất rắn lơ lửng khó thu thập hơn và phổ biến hơn trong các phương pháp Aquaponics nước cạn và Aquaponics nước sâu. Giải pháp phổ biến là sử dụng lưới chim.

Chất rắn nổi cần được phá vỡ, có khả năng biến thành chất rắn lơ lửng. 

Máy bơm nước

Nước trong bể của bạn cần được tuần hoàn từ 1 đến 3 lần mỗi giờ. Công suất của bể của bạn là một yếu tố chính trong việc lựa chọn một máy bơm phù hợp. Ngoài ra, còn một điều quan trọng là sự chênh lệch độ cao giữa máy bơm của bạn và nơi cần nước.

Mua một máy bơm đắt tiền hơn thì sẽ sử dụng ít điện hơn để chạy. Điều quan trọng cần nhớ là tiền điện chiếm một phần đáng kể trong chi phí vận hành của bạn.

Một máy bơm không khí là một mặt hàng quan trọng khác trong danh sách của bạn: đây là cách bạn quản lý oxy hòa tan trong hệ thống của bạn.

Bạn có thể thử nghiệm mô hình aquaponics với quy mô nhỏ để xem có phù hợp không. Sau đó có thể nghĩ đến việc mở rộng. Hy vọng rằng bài viết này sẽ truyền cảm hứng cho bạn để đổi mới 1 điều gì đó trên trang trại.