PLEASANTVILLE 1998 - BÌNH LUẬN PHIM - Phan Cao Hoài Nam

689 Phan Cao Hoài Nam

• ĐÁNH GIÁ 9

The Goods

• Gary Gross biến bộ phim tuổi teen thành một tuyên ngôn về triết lí sống của thế hệ ông.

Pleasantville (Thị trấn êm đềm, 1998) mở đầu như một phim kì ảo điển hình thập niên 90: Hai anh em lạc vào thế giới của một bộ phim sitcom thập niên 50. Một thế giới trắng đen, chỉ có niềm vui, không có nỗi buồn. Nhưng tác phẩm của đạo diễn Gary Gross không chỉ là một chuyến phiêu lưu tuổi teen thông thường.

Dù sinh đôi, David (Tobey McGuire) và cô em Jennifer (Reese Witherspoon) có đời sống trường học hoàn toàn khác biệt. David là một gã lập dị (nerd) điển hình, mê mẩn loạt phim sitcom gia đình Pleasantville đến mức thuộc từng chi tiết nhỏ. Cậu định dành buổi tối cuối tuần với bỏng ngô, coca và cuộc thi về phim. Jennifer thì thuộc kiểu “nữ hoàng ong”, phóng khoáng và tự do, chuẩn bị hẹn hò với bạn trai nóng bỏng. Hai anh em tranh nhau căn phòng khách và làm vỡ cái điều khiển truyền hình.

Ra mắt năm 1998, mô típ của Pleasantville có thể sẽ hơi cũ kĩ nếu xem ở hiện tại. Tương tự các phim hài của Adam Sandler, như Click (Cú nhấn, 2006), một ông lão “thợ máy” xuất hiện dù không hề được gọi. Ông ta mang đến một chiếc điều khiển “mạnh mẽ hơn” rồi biến mất. Sau một lần bấm nút, David và Jennifer thấy mình đang ở Pleasantville, thị trấn trong phim. Họ vào vai con trai và con gái trong gia đình nhân vật chính, cùng bố George (William H. Macy) và mẹ Betty (Joan Allen).

Đó là thế giới truyền hình của thập niên 50, dĩ nhiên không có màu sắc. Ở đó, các nhân vật hành xử đúng mực, gọi nhau bằng tên đầy đủ. Các cuộc hẹn hò chỉ dừng lại ở nắm tay. Đội bóng rổ trường trung học chiến thắng mọi trận đấu, thậm chí thành công ở mọi cú ném. Đội cứu hỏa chỉ dùng để cứu mèo mắc nạn trên cây, vì không có hỏa hoạn…. Một vườn địa đàng lí tưởng của Adam và Eva. Và như mọi câu chuyện về địa đàng trên đời, con rắn và quả táo luôn xuất hiện. Đó là khi Jennifer bắt đầu thay đổi vũ trụ Pleasantville bằng lối sống phóng khoáng của mình.

Kịch bản phim được viết bởi chính đạo diễn Gary Gross, nổi tiếng với Big (Trở thành người lớn, 1988). Những người yêu mến tác phẩm làm nên tên tuổi Tom Hank ấy, hẳn sẽ tìm thấy nhiều điểm tương đồng với Pleasantville. Cả hai mở đầu cùng một cách: Đưa những thiếu niên nhút nhát đến thế giới khác để trưởng thành. Các thế giới là nơi chốn trốn tránh thực tại của nhân vật chính. Một mô típ quen thuộc của thể loại kì ảo thập kỉ 90.

Sự thật, nửa đầu của Pleasantville mang đi theo đúng đường ray ấy. Các tình huống hài hước xảy ra khi David và Jennifer va chạm với các nhân vật truyền hình. Với các ngón hài duyên dáng của Gross, người xem sẽ có cảm giác được ở trong một phim gia đình dễ chịu. Như khi David lao vào phòng lính cứu hỏa kêu lớn “cháy” nhưng chẳng ai chú ý và phải đổi thành “mèo”. Hay khi Jennifer “dạy” cho mẹ mình các kiến thức tình dục của thế giới thật… Chất lãng mạn được thêm vào khi David gặp gỡ cô nàng hoạt náo viên xinh đẹp Lisa (Maggie Lawson).

Nhưng ngay khi chi tiết màu sắc xuất hiện, Pleasantville vượt lên hơn hẳn Big và các phim cùng thể loại. Bắt đầu từ một bông hồng, thế giới trắng đen truyền hình bắt đầu đón nhận các màu sắc. Mỗi khi ai đó trong thị trấn trải nghiệm điều gì mới mẻ, họ chuyển thành “có màu”. Mẹ Betty chuyển màu khi biết đến tình dục và tình yêu. Ông chủ quán Johnson (Jeff Daniels) chuyển màu khi biết đến vẻ đẹp của nghệ thuật. Cô bạn Lisa chuyển màu khi đón nhận cơn mưa đầu tiên trong đời… Cảnh vật xung quanh cũng thay đổi theo con người.

Từ đó, Gary Gross biến bộ phim tuổi teen thành một tuyên ngôn về triết lí sống của thế hệ ông. Cao trào của Pleasantville là khi xảy ra cuộc đấu tranh giữa hai nhóm người “có màu” và “không màu”. Một nhóm đại diện cho hệ tư tưởng giải phóng con người, chấp nhận bản năng vốn có và tận hưởng cuộc sống bằng trải nghiệm. Một nhóm đại diện cho các tư tưởng cổ hủ, đề cao kỉ luật và triệt tiêu cảm xúc. Phim là một bản tóm tắt về sự chuyển dịch các giá trị sống trong lòng nước Mỹ từ năm 50 đến năm 90. Một quá trình không hề dễ dàng.

Pleasantville có sự tham gia của các diễn viên sẽ trở thành ngôi sao trong tương lai. “Người Nhện” Tobey Mcguirre ở độ tuổi thiếu niên, vẫn phù hợp tuyệt đối với vai diễn một học sinh lập dị. Nữ diễn viên Oscar Reese Witherspoon trong hình tượng nữ sinh nóng bóng khác lạ. Cả tay đua xấu số Paul Walker trong một vai phụ đầu sự nghiệp… Người xem sẽ được thưởng thức vẻ đẹp và năng lượng tuổi trẻ của họ, được tôn vinh bằng chính các góc quay và sắc màu tuyệt đẹp. Kết hợp với các ngôi sao trẻ là màn trình diễn chuẩn mực của các gương mặt kì cựu như William H. Macy và Joan Allen.

Phần diễn xuất thuyết phục và các yếu tố kĩ thuật được đảm bảo là nền tảng vững chắc để  Gary Gross truyền tải các giá trị tư tưởng. Pleasantville, giống như tác phẩm cùng thời The Truman Show (Chương trình của Truman), đại diện cho tâm thức của cả một thế hệ người Mỹ trong giai đoạn ấy. Các bộ phim cho thấy suy nghĩ, khát khao, các băn khoăn và sợ hãi của họ, khắc họa hiện thực và đưa ra dự đoán về tương lai. Dưới lớp nền hài lãng mạn và giả tưởng là các vấn đề rất thật, về tự do ý chí, về cái đẹp, về ý nghĩa cuộc sống.

Thưởng thức tác phẩm này ở năm 2019, dù một số tình tiết và lối giải quyết đã cũ (như trường đoạn tòa án), những câu hỏi bộ phim đặt ra dường như vẫn còn nóng hổi. Nhất là các bạn trẻ, những người cùng độ tuổi với David và Jennifer. Chúng ta muốn sống một cuộc đời “có màu” hay “không màu”? Chúng ta muốn trải nghiệm thật đủ đầy dù bất trắc, hay an toàn nhưng nhàm chán? Chúng ta muốn sử dụng tuổi trẻ của mình như thế nào? Pleasantville là câu trả lời đanh thép của Gary Gross và thế hệ ông: Sống là phải chấp nhận mọi rủi ro. Không điều gì tốt đẹp xảy đến nếu ta không dám phiêu lưu. Nếu muốn ngắm cầu vồng, như David và Lisa trong một cảnh phim tuyệt đẹp, đừng ngại những cơn mưa.

1998Bình Luận PhimGary RossHàiJeff DanielsJoan AllenKinh ĐiểnKỳ ẢoPhim 5 SaoPleasantvilleReviewTâm LýThị Trấn Êm ĐềmTobey Maguire