Rapper Suboi: Hiphop Chính Là Cuộc Sống - Người Đô Thị

Cô gái được báo nước ngoài ca ngợi là “nữ hoàng hiphop Việt Nam” có tên khai sinh là Hàng Lâm Trang Anh, sinh năm 1990. Suboi đến với hiphop rất sớm so với tuổi của cô và với cả thị hiếu nhạc Việt bấy giờ. Suboi sáng tác bài hát đầu tiên năm 15 tuổi. Mười bảy tuổi, cô tham gia nhóm nhạc 3N rồi trở thành rapper kiêm nhạc sĩ của nhóm nu-metal. Nổi tiếng trong giới underground nhưng 19 tuổi, Suboi quyết định gia nhập Công ty Music Faces của nhạc sĩ Đức Trí. Sau đó, Suboi trải qua hai công ty quản lý khác nữa. Hai mươi tuổi, Suboi phát hành album đầu tay Walk. Hai mươi hai tuổi, Suboi làm album Run nhưng thất bại trong phát hành. Hiện nay, Suboi là ca sĩ độc lập, là ca sĩ Việt Nam đầu tiên xuất hiện trong lễ hội âm nhạc South by Southwest của Mỹ với sự tham gia của hơn 15.000 người viết đơn tham dự và chỉ 1.500 được chọn; được các báo đài nổi tiếng như The Guardian, CNN, BBC phỏng vấn, giới thiệu. Suboi đã trả lời thành thục bằng tiếng Anh tự học tại Việt Nam từ lúc 14 tuổi cô đã nghe và học cách rap theo Eminem.

Được báo chí nước ngoài đánh giá là rapper nổi bật của Việt Nam, nhưng ở Việt Nam, con đường của Suboi khá trắc trở. Bạn nghĩ như thế nào?

Tôi tin vào chuyện chậm mà chắc. Khi mới đi vào con đường rap, không ai tin vào rap, không ai biết gì nhiều. Người thân cũng chỉ nghĩ rằng Suboi cần một công việc để làm mà thôi. Nếu bạn đến Mỹ, họ có rất nhiều nhạc rap, nhưng ở Việt Nam, văn hóa và ngôn ngữ của chúng ta không giống họ. Mười chín tuổi, tôi tham gia công ty của nhạc sĩ Đức Trí, nhưng Đức Trí cũng không biết rõ đường đi của Suboi như thế nào, anh cũng không phải là người của rap. Đó là lý do tôi viết bài Rainbow, để tập cho mọi người nghe trước. Bài này dựa theo bài Con chim non mà người Việt nào cũng quen tai. Lúc đó, tôi đã tạo được sự tranh cãi, người Việt Nam tại sao hát rap tiếng Anh. Hiphop từ thời Rainbow được pha nhiều nhạc pop, có nhiều bài của Hồ Ngọc Hà, Lưu Hương Giang; Quê hương Việt Nam làm cùng Anh Khang rất thành công. Nhưng sau đó tôi nghĩ không thể nào chiều ý người ta được, mình bắt đầu bỏ vô đó chút hiphop, old school. Nhiều người nói rằng cách đi đó hơi ngược dòng, vì hình mẫu chung của các ca sĩ là hát bài lạ trước, nhưng Suboi không nghĩ vậy. Cách đi này đúng với con người mình nhất, có thể khán giả không cảm được liền nhưng đó là cách riêng, tạo sự khác biệt của Suboi. Sự trắc trở ở Việt Nam một phần do con đường mình chọn, một phần do tôi gặp nhiều trục trặc với công ty quản lý. Năm 2012, tôi gặp một người từ Anh về, người ta nói nhiều mà chẳng làm gì cả, lấy tiền tài trợ rồi không thực hiện. Tôi dồn tiền thực hiện sản phẩm nhưng mất trắng. Sau lần đó, tôi xuống tinh thần, cả sự nghiệp cũng xuống. Sau này, tôi có thời gian đi về giữa Việt Nam và Nhật, quản lý là người bạn Nhật, hướng dẫn cách Suboi phát triển theo kiểu Nhật nhưng rồi không hợp. Còn với báo chí quốc tế, họ tò mò và muốn tìm hiểu hình ảnh và sự phát triển của một rapper nữ tại đất nước như Việt Nam.

Việc xây dựng hình ảnh của Suboi khá độc đáo: lúc thì bạn mặc jeans, áo thun, giày sneaker; lúc thì mặc đầm bó sát rất khả ái. Đâu là hình ảnh thật của một Suboi rapper?

Mỗi cô gái từ 18 đến 24 tuổi đều thay đổi rất nhiều, Suboi cũng vậy. Một mình tự lo hết từ A đến Z, không ai giúp nên mình mặc được cái gì thì mặc. Đến tuổi 20, các cô gái bắt đầu thích mặc váy ôm, mang giày cao gót, tôi cũng vậy. Nhưng tôi rất không thích cách suy nghĩ của mọi người là rapper phải như đàn ông. Thực ra, các rapper nước ngoài như Lil’ Kim, Iggy... rất sexy, quyến rũ, có phần hở hang nữa. Ở Việt Nam, người ta không hiểu nhiều về rap, từ hình ảnh cho tới âm nhạc. Nhiều người nghĩ rap chỉ là một đoạn đọc, rồi nhảy nhảy giữa bài pop. Hiphop, rap nhiều hơn như vậy. Hiphop có những thông điệp, rapper phải là người có chủ kiến trong âm nhạc của mình.

Chủ kiến đó được Suboi thể hiện thế nào và cảm hứng từ đâu?

Tôi viết nhạc bằng cả tiếng Việt lẫn tiếng Anh, ví dụ như bài Trời cho - rap trước Tổng thống Mỹ Obama - được viết bằng tiếng Việt: “Đen như là mới lụm được tiền/ Chuẩn bị kế hoạch PR mai tui trở nên nổi tiếng nha/ Sáng ra ngân hàng mà tài khoản phải mở liền/ Tự nhiên phát hiện tiền giả, công an bắt vô duyên à”. Nhưng rap bằng tiếng Anh cũng rất “cool”. Tôi nghĩ không có luật lệ và giới hạn nào cho ngôn ngữ cả, nếu tự kiểm duyệt mình thì không thể làm được gì khác và mới. Trước nay, tôi rất quan tâm đến vấn đề kiểm duyệt nhưng từ khi có internet, mọi thứ đã thay đổi. Bây giờ tôi kiểm duyệt theo cách khác. Mình không phải là người quá ích kỷ, quái dị nên khi đặt bút viết, mình cũng nghĩ sẽ viết cho ai nghe, người nghe của mình bao nhiêu tuổi, người lớn tuổi có nghe được không, người trẻ nghe hiểu được bao nhiêu. Tôi tự kiểm duyệt bằng cách đem nhiều văn thơ vô trong bài rap, bởi tôi muốn sau này khi có con, nó nghe những bài của mẹ nó sẽ thấy à, mẹ nó đẻ ra ở quận 3, gần ga xe lửa nhưng không quá giang hồ.

Năm 15 tuổi, tôi viết ca khúc rap đầu tiên. Ở tuổi vị thành niên tôi rất khó bảo, tôi viết rap vì tức giận nhiều điều, có những điều mình không hiểu tại sao, mình nói không ai hiểu, mình không là con nít, cũng chưa thành người lớn. Sau này, tôi viết rap từ những đề tài trong cuộc sống, đơn giản thôi như nhiều người gặp là cứ hỏi nhà mày đâu, xe mày đâu, chồng con mày đâu. Tôi tin hiphop không bao giờ chết, bởi những câu chuyện trong đời còn diễn ra, từ câu chuyện của cô bán bánh tráng, anh lao công, ông giám đốc... thì cảm hứng của tôi còn. Và cảm hứng đến từ trong cuộc sống của tôi nữa, có những quá khứ tôi ít nhắc tới, quá khứ làm nên con người tôi bây giờ, quá khứ mà tôi phải tự xoa dịu bản thân.

Là một nghệ sĩ độc lập, cộng đồng mà Suboi sinh hoạt, trình diễn là...?

Tôi không thuộc về showbiz, cũng không thuộc về giới underground, nhưng không có nghĩa không thuộc về nơi nào. Cảm giác cô độc ấy thường trực từ khi tôi còn đi học. Bạn bè có nhóm này hội kia, chỉ tôi là không thuộc nhóm nào. Ở cái tuổi đó, cảm giác cô độc làm tôi rất buồn. Tôi cứ tự hỏi sao mình dư thừa ở thế giới này như thế. Nhưng giờ nghĩ lại, tôi thấy điều đó thật hay, vì nhờ thế tôi có thời gian quan sát xung quanh, có thời gian làm bạn với viết lách, có sự tự do. Tôi biết mình muốn gì. Sự tự do rất quan trọng vì khó mà kiếm được sự hợp tác nếu người ta không hiểu mình. Theo showbiz thì phải chấp nhận theo người ta. Kiểu như, người ta hay nghĩ rằng da trắng mới là đẹp, nhưng sống ở một xứ nhiệt đới mà ai cũng thích một làn da trắng hồng thì vô lý quá!

Cộng đồng âm nhạc tôi hướng đến đầu tiên là những người nghe rap. Nghe một bài, họ sẽ quan tâm đến kỹ thuật, cách gieo vần, câu chuyện kể có ấn tượng không. Bài Trời cho, dân hiphop nghe sẽ nói ồ, nó gieo vần 12 chữ cùng một lúc: “Rồi lời giải thích đưa ra/ hai kết quả chẳng khác gì nhau/ Bạn đả kích chua ngoa/ còn kẻ thù nó hổng tin đâu”... Người không quen nghe hiphop sẽ cảm nhận bài này nói về những chuyện xui xẻo trong cuộc sống: “Đen như kiên nhẫn chơi vé số/ Mười cọc hai năm một lần trúng xổ số/ Sắp mua được ô tô lại hụt bốn năm số/ Trúng một trăm đồng Việt Nam chưa có đủ bù lỗ”. Sau cộng đồng hiphop thì các ca khúc phải được tất cả mọi người nghe, hiểu. Đây là điều tôi tập luyện mỗi ngày.

Tất nhiên, showbiz không phải là xấu, nhưng để chuyên nghiệp trong showbiz không dễ chút nào.

Có thể hình dung cuộc sống riêng của Suboi lúc này như thế nào: bạn chưa có gia đình, sống cùng bố mẹ?

Tôi ở riêng, cách đây hai năm tôi dọn ra khỏi nhà nhưng vẫn ở gần bố mẹ để gọi điện thoại thì năm phút sau có thể về nhà ăn cơm. Tiếp tục ở nhà chung, tôi không làm việc được. Bố mẹ quá đùm bọc thì con không thể trưởng thành. Tôi không thể cứ ở trong căn phòng sơn màu hồng của tuổi 14. Ra riêng mình sống thoải mái hơn. Mà đôi khi, trong nhà mình, mình cũng thấy lạc loài lắm. Bốn tuổi đã bỏ nhà ra đi tìm bố mẹ thiệt của mình vì nghe người lớn nói đùa mình là con lượm. Sau chuyến đi Nam Phi cách đây hai năm, sự tự do và thế giới bên ngoài gây cảm hứng cho mình, thế là mình ra riêng. Hồi nào giờ mình sống trong cái giếng mà mình tưởng mình biết nhiều lắm. Và trước khi có một gia đình, mình phải có cuộc sống thật thú vị của riêng mình.

Trâm Anh - Ảnh nhân vật cung cấp

» Rapper Suboi ‘truyền lửa’ cho học sinh và du học sinh trong ngày hội YOLA Send - off