SỰ HÌNH THÀNH VÀ PHÁT TRIỂN CỦA KITÔ GIÁO

SỰ HÌNH THÀNH VÀ PHÁT TRIỂN CỦA KITÔ GIÁO

A. DẪN NHẬP

Có thể nói Kitô giáo là một trong những tôn giáo lớn nhất trên thế giới.

Theo thống kê, hiện nay trên thế giới có gần hai tỷ người theo Kitô giáo. Nghĩa là khoảng một phần ba tổng số người trên trái đất.

Những người Kitô giáo có cùng đức tin độc nhất vào Đức Chúa Giêsu người Nazareth. Họ cho rằng Chúa đã đem lại sự cứu chuộc tội lỗi cho loài người bằng cái chết của mình và sống lại từ cõi chết. Người Kitô giáo cũng tin vào phép rửa tội là nghi thức nhập đạo, và tin vào việc rước lễ. Họ chủ trương quan niệm là: các tín đồ chỉ có một kiếp sống duy nhất để quyết định đời sống của họ, đó là sau khi chết. Người ta tin rằng, số phận này hoặc là cuộc sống vĩnh cửu vô cùng hạnh phúc trên Thiên Đàng; hoặc là đời đời bị đoạ đày trong hoả ngục. Xoay quanh những chủ đề cơ bản này là nhiều biến thái bên trong nội bộ Kitô giáo.

B. NỘI DUNG

I. SỰ RA ĐỜI CỦA KITÔ GIÁO

1. Thế giới La Mã trước lúc Kitô giáo xuất hiện

Thế giới của Đế Quốc La Mã vào thế kỷ I là một thế giới của sự ổn định chính trị. Người La Mã cai trị rất khắc nghiệt, nhưng họ tạo ra một thế giới tương đối hoà bình. Augustus và những người kế vị ông đã áp đặt một nền hoà bình kiểu La Mã; dù có khắc nghiệt, nhưng hoà bình. Dĩ nhiên là có những cuộc nổi dậy địa phương chống lại nhà cầm quyền La Mã, như cuộc nổi dậy của người Do Thái vào những năm 66-70; nhưng không có cuộc chiến tranh thế giới nào trong giai đoạn này. Và như vậy, Ki tô giáo phát triển trong một thời kỳ chính quyền ổn định và sự yên ắng của thế giới.

Thế giới La Mã ở thế kỷ thứ I không có những niềm tin tôn giáo lớn. Người Hy Lạp và người La Mã có những đền thờ chư thần, nhưng đức tin trong họ phần lớn đã chấm dứt, nhất là trong giới trí thức lãnh đạo. Việc cúng tế các quỷ thần La Mã vẫn được tiến hành chính thức, nhưng ít được sự ủng hộ rộng rãi. Các quốc gia trong Đế quốc có các tôn giáo riêng của họ.

Với Do Thái giáo, bản thân đạo này có được nhiều tín đồ từ đạo khác cải sang. Tuy vậy, bản thân đế quốc không có một tôn giáo mang tính quyết định trong kỷ nguyên này, và nhiều người đang tìm kiếm một tôn giáo mới thay chỗ cho những đức tin đã đang mai một dần.

Một khía cạnh khác của thế giới La Mã ở thế kỷ thứ I (trong Do Thái giáo và cả những tôn giáo khác) ngày càng trở nên rõ rệt đó là, có một dự báo trong một số người rằng “thế giới gần đến ngày tận thế”. Trong những nhóm chính trị ở Palestine có một niềm hy vọng vào một đấng cứu tinh xuất hiện để dẫn dắt dân tộc trong việc lật đổ con ác quỷ La mã. Trong số những người sống ở Wadi Qumran bên bờ Biển Chết, người đã soạn ra tài liệu thường được gọi là Kinh Biển Chết, có một dự báo về một ngày tận thế đang đến nhanh. Những người này quả quyết rằng, tận thế đến rất gần, đến nỗi họ bỏ cuộc sống bình thường để đi vào nơi hoang dã, sống đơn độc chờ Thượng Đế đến. Trong thế giới buồn thảm và chờ mong này thì Đức Giêsu người Nazareth xuất hiện.

2. Sự ra đời của Kitô giáo.

Theo truyền thuyết, người sáng lập ra đạo Kitô là Chúa Giêsu Crit (Jesus Christ), con của Chúa Trời đầu thai vào người con gái đồng trinh tên là Maria và được sinh ra ở Bétlêem vùng Palextin (lúc bấy giờ nằm trong lãnh thổ của đế quốc La Mã) vào khoảng năm thứ 5 hoặc 4 TCN.

Trước khi đạo Kitô ra đời, ở đây đã có đạo Do Thái.

Kinh thánh của đạo Do Thái gồm ba phần là Luật pháp, Tiên Tri và Ghi Chép Thánh tích. Về sau, đạo Kitô kế thừa kinh thánh của đạo Do Thái và ba bộ phận này được ghi chép lại gọi là kinh Cựu ước.

Sau khi vùng phía Đông Địa Trung Hải bị La Mã thống trị, đời sống của nhân dân ở đây rất cực khổ. Trong khi đó, tư tưởng của phái triết học khắc kỷ (Stoikism) với các nội dung như thần thống trị thế giới, sống nhẫn nhục chịu đựng là đức tính tốt đẹp, mọi người đều bình đẳng, v.v…đang được lưu hành ở La Mã.

Chính giáo lý của đạo Do Thái, tư tưởng của phái khắc kỷ và đời sống cực khổ không có lối thoát của nhân dân bị áp bức, là những nguyên nhân chủ yếu dẫn đến sự ra đời của Kitô giáo.

Đối tượng tôn thờ của đạo Kitô là chúa Trời.

Kế thừa quan niệm của đạo Do Thái, đạo Kitô cho rằng Chúa Trời là đấng sáng tạo ra tất cả, kể cả loài người. Nhưng đồng thời họ lại đưa ra thuyết “tam vị nhất thể”, tức là Chúa Trời (Chúa cha), Chúa Giêsu (Chúa con) và Thánh Thần tuy là ba nhưng vốn là một.

Đạo Kitô cũng có quan niệm về thiên đường, địa ngục, linh hồn bất tử, thiên thần, ma quỷ.

Kinh thánh của đạo Kitô gồm hai phần là Cựu ước và Tân ước. Cựu ước là kinh thánh của đạo Do Thái mà đạo Kitô tiếp nhận, còn Tân ước là kinh thánh thực sự của đạo Kitô. Kinh Tân ước vốn viết bằng tiếng Hy Lạp, gồm có 4 phần là Phúc âm, Hoạt động của các sứ đồ, Thư tín vàKhải thi lục.

Đạo Kitô có 7 nghi lễ quan trọng thường gọi là 7 bí tích. Đó là:

1.Rửa tội: nghi thức vào đạo.

2.Thêm sức: củng cố lòng tin.

3.Thánh thể: ăn bánh thánh.

4.Giải tội: xưng tội để được xá tội.

5.Xức dầu: xoa nước thánh vào người sắp chết.

6.Truyền chức: phong chức cho giáo sĩ.

7. Hôn phối.

II. CUỘC ĐỜI VÀ GIÁO LÝ CỦA ĐỨC GIÊSU

1. Cuộc đời của đức Giêsu

Đức Giê su Nazareth không được đề cập đến trong kinh văn phi-Kitô giáo cho đến cuối thế kỷ I. Ngay cả lúc đó những đề cập về Ngài vẫn mơ hồ và không giúp gì cho việc xây dựng những sự kiện về cuộc đời Ngài. Những người không-Kitô giáo đôi khi khẳng định rằng đức Giêsu không phải là nhân vật lịch sử, bởi vì mãi cho đến cuối thế kỷ I chỉ có duy nhất những câu chuyện về cuộc đời Ngài. Điều này thực hư ra sao không thể minh chứng được, nhưng sự thể là tư liệu phi-Kitô giáo vào thế kỷ I về cuộc đời Ngài là hạn chế. Những sự kiện khách quan chân thật mà chúng ta có về cuộc đời của đức Giêsu là một nhóm người gọi là người Kitô giáo bắt đầu được công nhận ở đế quốc La Mã khoảng năm 60-65 cho rằng, họ đã làm dấy lên sự thù nghịch và bách hại trong một đế quốc vốn thường khoan dung đối với những dị biệt về tôn giáo. Kitô giáo trở thành mục tiêu cho nhiều cuộc bách hại chính thức và không chính thức, nhưng tôn giáo ấy vẫn tiếp tục phát triển cho đến thế kỷ IV, khi Kitô giáo trở thành tôn giáo chính thức của phần còn lại của Đế Quốc La Mã. Mặc dù, những người nghiên cứu hiện đại về Kitô giáo không hiểu chính xác là giáo hội thời kỳ đầu giảng dạy những gì, nhưng không ai có thể hoài nghi sự tồn tại của những nhóm này.

Trung tâm của sự phát sanh người Ki tô giáo thời sơ khai là tư tưởng về đức Giêsu bị đóng đinh trên thập giá trong thời trị vì của Tổng trấn Phi-la-tô và đã sống lại từ cõi chết. Khoảng 40 năm sau cái chết của Ngài, những thành viên của nhóm này bắt đầu viết những bài tiểu sử của Ngài, tập trung xung quanh cái chết và việc phục sinh ấy. Những quyển sách này hay là sách Phúc âm, không phải là tiểu sử, theo đúng nghĩa của từ này, mà tập trung vào mấy tháng cuối trong cuộc đời của đức Giêsu. Thời thơ ấu và tráng niên của Ngài được đề cập rất hiếm và không một quyển Phúc âm nào đề cập đến ngoại hình của đức Giêsu. Ngay cả những chi tiết chính xác về những tháng ngày sau cùng của Ngài cũng khác nhau giữa bốn quyển Phúc âm. Tuy nhiên, với tất cả sự bất toàn của những sách ấy, các sách Phúc âm vẫn là nguồn cung cấp những thông tin tốt nhất mà chúng ta có về cuộc đời của đức Giêsu.

2. Quá trình giảng đạo và Giáo lý của đức Giêsu

Tất cả các sách Phúc âm đều đặt đức Giêsu vào bối cảnh của Do Thái giáo thế kỷ I. Ngài trích dẫn Kinh Thánh Hebrew trong những bài giảng của mình. Mỗi tác giả Kinh Thánh đều nhìn nhận đức Giêsu như là việc hoàn thành những lời hứa trong Kinh Thánh Hebrew. Đức Giêsu và những tông đồ của Ngài đều dùng những hội đường của người Do Thái làm khởi điểm cho việc truyền đạo của mình. Kinh Thánh Tân ước cho thấy rằng họ ăn mừng những ngày lễ Do Thái giáo và quan tâm đến việc hiểu đúng luật Do Thái. Đức Giêsu thường được trình bày như là một biến tướng của những hình thức nào đó của Do Thái giáo ở thế kỷ I, nhưng những điểm tương đồng là phổ biến hơn.

Phúc âm Thánh Lu-ca cho độc giả biết rằng đức Giêsu lúc khoảng 30 tuổi bắt đầu việc rao giảng của mình, và tất cả các Kinh Thánh đều đồng ý rằng hành động trước công chúng đầu tiên của Ngài là được Gioan tẩy giả làm phép rửa trong sông Jordan. Nhân vật Gioan cũng không rõ ràng trong các chuyện của Kinh Thánh. Lu-ca nói rằng Gioan là người anh em họ thứ hai của đức Giêsu. Dù cho quan hệ giữa họ có thể là gì, thì Gioan cũng là người có cá tính mạnh mẽ và thu hút ở Judêa.

Sau phép rửa, đức Giêsu đi vào nơi hoang địa vùng Judêa gần nơi mà Ngài nhịn ăn 40 ngày đêm, và suy nghĩ về bản chất sứ vụ của mình. Theo các sách Phúc âm, đức Giêsu đã bị Satan cám dỗ biết bao là con đường dễ dàng đi đến vinh quang trong thời kỳ đó. Sau giai đoạn bị cám dỗ, đức Giêsu trở về Galilê nơi mà Ngài bắt đầu rao giảng. Từ những làng Galilê, Ngài chọn nhóm môn đệ của mình cho những năm sắp đến. Một số người trong số họ trước kia là môn đệ của Gioan tẩy giả. Các sách phúc âm nêu tên 12 tông đồ, nhưng con số này có thể biến đổi. Có những lúc trong thời gian giảng đạo của Ngài, chỉ có ba hoặc bốn tông đồ ở gần Ngài, nhưng có những lúc có hàng nghìn tín đồ theo Ngài.

Địa bàn giảng đạo của đức Giêsu cũng là vấn đề tranh cãi. Ba sách phúc âm đầu tiên trình bày đức Giêsu hoạt động chủ yếu ở Galilê và chỉ vào Jerusalem trong những dịp trọng đại. Những trình thuật của Thánh Gioan thì nói đức Giêsu trải qua nhiều thời gian hơn ở vùng Judea, xung quanh Giêrusalem.

Chúa Giêsu vừa truyền đạo vừa chữa bệnh. Ngài dùng nhiều phép thuật có thể làm cho người chết sống lại.

Trong khi truyền đạo, Ngài khuyên mọi người phải nhẫn nhục chịu đựng mọi đau khổ ở đời, sau khi chết sẽ được hưởng hạnh phúc vĩnh viễn ở thiên đường. Đồng thời Chúa lên án sự giàu có, Ngài cho rằng người giàu muốn lên nước Chúa cũng khó như con lạc đà muốn chui qua lỗ kim.

Cả hình thức lẫn nội dung giảng dạy của đức Giêsu được công nhận và kính trọng như là xuất chúng trong những hình thức và nội dung giảng dạy của những bậc thầy tôn giáo trên thế giới. Và đức Giêsu thường được người ta nhớ đến nhất vì ngài đã dùng một phương tiện giảng dạy gọi là dụ ngôn. Dụ ngôn là dùng câu chuyện ngắn, dễ nhận biết về tính cách con người và những sự kiện.

Tuy nhiên, khó tìm được một chủ đề trung tâm trong toàn bộ những giáo lý của đức Giêsu. Nhiều giáo lý của Chúa Giêsu có vẻ hoà bình. Song, có một thời điểm, Ngài thúc giục tín đồ vũ trang; và ở một thời điểm khác, Ngài nói rằng Ngài không phải đến để mang lại hoà bình mà là gươm đao. Những nhóm khác trong Kitô giáo lập luận rằng, thông điệp trung tâm của đức Giêsu là quyền tối thượng của người dân đối với luật Do Thái giáo. Nhiều hành động và giáo lý của đức Giêsu cho thấy một thái độ phớt lờ đối với những luật Do Thái giáo. Tuy nhiên, có những lúc đức Giêsu có thái độ kính trọng đối với luật Do Thái giáo.v.v…Do vậy, rất khó tìm thấy sự nhất quán trong giáo lý của đạo Kitô.

Bên cạnh đó, cũng có những người chọn xem thông điệp trung tâm của đức Giêsu về mối quan tâm của Ngài với ngày tận thế. Albert Schweitzer, trong tác phẩm cổ điển của mình The Quest of the Hitorical Giêsu (Sứ mạng của đức Giêsu trong lịch sử), đã nhấn mạnh đến ngày tận thế được tìm thấy trong những lời lẽ của đức Giêsu. Những người tán đồng với Schweitzer coi đức Giêsu như là một lãnh tụ, họ tin rằng thế giới đang kề cận với sự kết thúc của thời đại cũ và bắt đầu một thời đại mới.

Sau 3 năm truyền đạo, các giáo trưởng đạo Do Thái cho rằng chúa Giêsu là kẻ chống lại tôn giáo truyền thống của mình, chính quyền La Mã thì cho rằng Ngài là kẻ tuyên truyền tư tưởng chống lại La Mã. Nhân đó, Giuđa (Judas), một trong mười hai tông đồ của Chúa đã bán Chúa để lấy 12 đồng bạc trắng. Chúa Giêsu bị đưa đến trước Đại giáo trưởng Do Thái Caiphơ, rồi đưa đến toà án La Mã ở Do Thái do Pôngxơ Pilát (Ponce Pilate) làm đại diện. Toà án La Mã xử tử chúa bằng cách đóng đinh lên thập giá ở núi Canve (Calvaire), gần Giêrudalem. Sau khi chôn được 3 ngày, chúa Giêsu sống lại và tiếp tục thuyết giáo, rồi 40 ngày sau thì chúa bay lên trời. Sau đó, các tông đồ của chúa tỏa đi truyền giáo khắp đế quốc La Mã.

II. SỰ PHÁT TRIỂN CỦA KITÔ GIÁO

1. Kitô giáo buổi đầu

Về tổ chức,lúc đầu các tín đồ của đạo Kitô bao gồm nô lệ, nô lệ được giải phóng, dân nghèo thành thị. Họ lập thành những công xã nhỏ. Đó không những là những đoàn thể của các giáo hữu mà còn là những tổ chức giúp đỡ lẫn nhau và làm việc từ thiện.

Các công xã đều có quỹ chung để tiêu dùng và tổ chức những bữa tiệc chung. Mọi thành viên của công xã đều bình đẳng. Quyền lãnh đạo các công xã Kitô giáo trong thời kỳ này thuộc về các nhà truyền giáo lưu động, các sứ đồ. Họ đều là đại biểu của quần chúng nghèo khổ.

2. Các giai đoạn phát triển của Kitô giáo

Do thái độ chống lại chính quyền La Mã, sau khi ra đời, đạo Kitô bị chính quyền La Mã thẳng tay đàn áp mà vụ tàn sát tín đồ Kitô giáo khốc liệt đầu tiên diễn ra năm 64 dưới thời hoàng đế Nêrôn.

Đến thế kỉ II, các công xã Kitô giáo liên hiệp lại và tổ chức thành giáo hội. Từ đây giáo hội Kitô cũng có nhiều thay đổi. Trong hàng ngũ tín đồ không phải chỉ có người nghèo mà càng ngày càng có nhiều người khá giả và giàu sang cũng theo Kitô giáo.

Tất cả các yếu tố huyền thoại và thần học của đạo Kitô sẽ chẳng có gì nếu không có sự can thiệp tích cực của Đế Quốc La Mã, nói đúng hơn là tham vọng chinh phục toàn cầu của Hoàng Đế La Mã Constantine.

Lịch sử cho ta thấy Kitô giáo đã trở thành một tôn giáo thuần nhất là do ý muốn riêng của hoàng đế Constantine vào đầu thế kỷ IV .

Nếu không có Constantine, Kitô Giáo có thể đã bị tiêu diệt hoàn toàn vào đầu thế kỷ 4 vì trước đó Kitô Giáo đã bị bách hại suốt trên 150 năm do lệnh cấm đạo gay gắt của các hoàng đế tiền nhiệm. Nguyên nhân chính yếu dẫn đến sự cấm đạo này hoàn toàn có tính chất chính trị.

Nguyên là vào năm 160, đế quốc La Mã bị quân Hung Nô tấn công tại các vùng sông Danube và sông Rhin, các tín đồ Kitô Giáo đã tiếp tay cho quân Hung Nô chống La Mã. Hoàng đế La Mã Marcus Aurelius vô cùng tức giận bèn ra lệnh cấm đạo Kitô và giết rất nhiều tín đồ của đạo này. Việc cấm đạo kéo dài từ đó đến cuối thế kỷ III trong khắp lãnh thổ của Đế quốc La Mã.

Khoảng năm 250, hoàng đế Decius ra lệnh truy lùng và giết hết các tu sĩ Kitô Giáo tại Rome và Antioch.Phần đông các tín đồ Kitô tại Rome bị ném vào các đấu trường cho thú dữ ăn thịt, một số ít còn lại bỏ đạo thần phục nhà vua, một số khác bỏ trốn vào các hang bí mật.

Cuối thế kỷ III, hoàng đế Valerian ra lệnh triệt hạ mọi giáo đường lớn nhỏ của đạo Kitô trên toàn lãnh thổ đế quốc, tịch thu và đốt hết các sách kinh, các tài sản khác của giáo hội bị tịch thu. Kitô Giáo gần bị tiêu diệt hoàn toàn vào giai đoạn lịch sử này.

Vừa lúc đó thì Constantine lên ngôi hoàng đế.Tuy Constantine theo đạo của cha là Đa Thần Giáo La Mã nhưng lại rất tôn trọng mẹ là một tín đồ Kitô Giáo.

Ông ngạc nhiên khi nhận thấy nhiều tín đồ Kitô sẵn sàng chấp nhận cái chết chứ không chịu bỏ đạo. Constantine tuy không theo đạo Kitô nhưng có quyết tâm biến đạo này thành một công cụ hữu hiệu để chinh phục thế giới.

Đến cuối thế kỷ thứ III đầu thế kỷ IV, đế quốc La Mã suy yếu, quyền lợi của giai cấp quý tộc chủ nô bị thu hẹp thì họ đã tìm đến với đạo Kitô để làm chỗ dựa tinh thần, và dần dần những người này tham gia vào bộ máy của tôn giáo này. Nghĩa là quyền lãnh đạo giáo hội cũng chuyển dần sang tay những người thuộc tầng lớp trên. Những hình thức nhằm tăng thêm tình hữu ái trước kia như ăn tiệc chung, phân chia tài sản v.v…chấm dứt và được thay bằng việc bố thí từ thiện. Đồng thời đạo Kitô còn nêu ra nguyên tắc “vương quốc thì trả cho vua, thiên quốc thì trả cho Chúa Trời”, tức là tôn giáo không dính dáng đến chính trị.

Sau khi tham gia, đi theo Kitô giáo, thì giai cấp quý tộc chủ nô phát hiện ra sức mạnh tinh thần của tôn giáo này và họ thấy cần phải sử dụng Kitô giáo như là một công cụ đắc lực để phục vụ cho mưu đồ cai trị của họ.

Do những thay đổi ấy, đến năm 311, chính quyền La Mã ra lệnh ngừng sát hại tín đồ đạo Kitô.

Năm 313, hai hoàng đế Constantine và Lixiniút ban hành sắc lệnh Milanô, chính thức công nhận địa vị hợp pháp của đạo Kitô.

Năm 325, Constantine triệu tập cuộc đại hội các giáo chủ đạo Kitô ở Nixê ( Tiểu Á ) để xác định giáo lý và chấn chỉnh tổ chức giáo hội.

Năm 337, trước lúc chết, Constantine đã chịu phép rửa tội. Như vậy, ông là hoàng đế La Mã đầu tiên theo Kitô giáo.

Đến cuối thể kỉ IV, đạo Kitô chính thức được thừa nhận là quốc giáo của đế quốc La Mã.

Sau đó, Gierôm đã dịch kinh Cựu ước và kinh Tân ước từ tiếng Hi Lạp ra tiếng Latinh. Tác phẩm này được coi là bộ kinh thánh chính thức của đạo Kitô.

3. Kitô giáo ngày nay

Cũng như các tôn giáo lớn khác, Kitô giáo ngày nay buộc phải đối phó với những vấn đề và thử thách của thế giới hiện đại. Trong tất cả các tôn giáo trên thế giới, Kitô giáo có lượng tín đồ lớn nhất và trải khắp một vùng địa lý rộng hơn bất kỳ tôn giáo nào khác. Tuy nhiên, quy mô và sự đa dạng của Kitô giáo làm cho Kitô giáo có những vấn đề nan giải. Vì có rất nhiều chi phái của Kitô giáo nên khó mà nói là “Giáo hội” đang làm điều này hay điều nọ. Bất chấp phong trào đại kết, Kitô giáo bị phân chia thành Đông và Tây. Nhiều chi phái của ki tô giáo Chính thống phương Đông tiếp tục chiếm ưu thế ở những phần của Đông Âu, Cận Đông và châu Phi. Giáo hội phương Tây thì chia thành Kitô giáo La mã và Tin Lành, với những nhóm Tin lành riêng lên đến hàng nghìn.

Trong những năm đầu của thế kỷ XXI, cộng đồng Kitô giáo cho thấy nhiều bộ mặt khác nhau.

- Ở châu Âu với mô thức những giáo hội quốc gia, Kitô giáo đang tĩnh tại. Tôn giáo ấy được các chính phủ quốc gia ủng hộ về mặt tài chánh và có uy tín. Những trường Đại học và những giáo hội châu Âu tiếp tục đào tạo nhiều học giả Kitô giáo hàng đầu. Tuy nhiên, sự ủng hộ của người dân không nhiều. Trong một vài quốc gia ở châu Âu, số người đi nhà thờ ước tính khoảng 2 % dân số.

- Sự phát triển đáng lưu ý nhất trong những năm gần đây của Kitô giáo là ở Mỹ, đặt biệt là vị thế của nhóm Tin Lành Phúc âm. Phái này đã làm chủ được những phương tiện thông tin đại chúng.

- Ở châu Phi, người Ki tô giáo bây giờ đông hơn người Hồi giáo.

- Ở Nam Triều Tiên, nơi mà truyền thống là Phật giáo và Khổng giáo, Ki tô giáo cũng đang phát triển 10% năm.

4. Sự thâm nhập và phát triển của Kitô giáo tại Việt Nam

Những người phương Tây đầu tiên đến Việt Nam và Đông Nam Á từ rất sớm, vào khoảng đầu công nguyên. Họ đem đến các đồ trang sức, pha lê, vũ khí, áo giáp… đổi lấy các thứ hàng quý hiếm của Đông Nam Á như trầm hương, kỳ nam, vàng, đá quý, yến sào, đồi mồi, ngà voi, tê giác… và đặc biệt là hồ tiêu các loại dùng để bảo quản thịt.

Sau thời Trung cổ nặng nề khiến cho sự giao lưu bị gián đoạn, sách Khâm định Việt sử thông ghi nhận: “vào năm Nguyên Hòa thứ nhất đời vua Lê Trang Tông (1533) có một người Tây dương tên là I-nê-khu (Ignatio) theo đường biển lẻn vào giảng đạo Gia Tô ở các làng Ninh Cường, Quần Anh, Trà Lũ (thuộc Nam Định cũ ). Từ đó các giáo sỹ Bồ Đào Nha và Tây Ban Nha tìm đến ngày càng đông. Ban đầu, dochưa quen thông thổ và không thạo ngôn ngữ nên việc truyền giáo lý ít thu được kết quả. Dần dần công việc tiến triển ngày càng khá hơn. Theo tài liệu của giáo hội thì đến năm 1593, ở Nghệ An đã có đến 12 làng công giáo toàn tòng.

Cuối năm 1642, giáo sỹ người Pháp là Alexandre de Rhodes, sau mấy năm truyền đạo ở Đàng Trong và Đàng Ngoài Việt Nam đã trở về châu Âu vận động tòa thánh Roma giao cho người Pháp quyền truyền đạo ở Viễn Đông. Kết quả là năm 1658, Giáo hoàng đã phong cho hai giáo sỹ Pháp là Francois Pallu và Lambert de la Motte làm giáo mục cai quản hai địa phận Đàng Ngoài và Đàng Trong.

Năm 1664, Hội thừa sai Paris, thường gọi là Hội truyền giáo nước ngoài của Pháp được thành lập.

Cuộc nội chiến Nguyễn Ánh – Tây Sơn vào thế kỷ XVIII là một cơ hội tốt cho sự bành trướng của Hội truyền giáo nước ngoài và sự can thiệp của thực dân Pháp.Giám mục Pièrre Pignenaux de Béhaine đã trở thành người đỡ đầu tích cực cho Nguyễn Ánh. Ông đưa hoàng tử Cảnh đi Pháp, và năm 1787 đại diện cho Nguyễn Ánh ký với Pháp Hiệp ước Versailles. Sau đó, do xảy ra cách mạng Pháp 1789, Hiệp ước này không thực hiện được, Béhaine đã tự mình mộ quân và sắm vũ khí giúp Nguyễn Ánh đánh Tây Sơn. Hoạt động của Béhaine giúp cho nước Pháp có chỗ đứng vững chắc ở Việt Nam cả về chính trị và tôn giáo.

Sau khi lên ngôi vào năm 1802, lấy niên hiệu là Gia Long, Nguyễn Ánh lâm vào một tình thế nước đôi: một mặt thì chịu ơn các giáo sỹ và ân nhân người Pháp, do vậy ông đã ban thưởng hậu và sử dụng một số người làm cố vấn và quan lại trong triều; mặt khác lại lo ngại sự phát triển của Ki-tô giáo trước mắt sẽ ảnh hưởng xấu đến truyền thống đạo đức và thuần phong mỹ tục cổ truyền, sau nữa có thể làm mất ổn định chính trị và dẫn đến nguy cơ mất nước.

Để đối phó với tình hình, nhà Nguyễn chủ trương “bế môn tỏa cảng” trong giao lưu và giữ nguyên trạng đạo Ki-tô chứ không khuyến khích phát triển.

C. KẾT LUẬN

Kitô giáo là một bộ phận quan trọng của văn hóa phương Tây. Trải qua hơn 20 thế kỷ, tuy có những giai đoạn thăng trầm, những biến thiên theo thời gian và thời cuộc, có lúc tưởng chừng như diệt vong, nhưng cuối cùng thì Kitô giáo đã chiếm một vị trí khá vững vàng trên thế giới.

Trong giai đoạn hiện nay, mặc dù Kitô giáo có thể đang xuống dốc ở châu Âu và ổn định ở Mỹ, tôn giáo ấy vẫn là một trong những tôn giáo phát triển nhanh nhất ở mọi nơi trên thế giới. Hầu hết sự phát triển này có vẻ không do sự truyền giáo từ những người Kitô giáo phương Tây mà do một phong trào có tính cơ sở.

Tóm lại,thập niên cuối cùng của thế kỷ XX và thập niên đầu của thế kỷ XXI có thể được ghi nhớ như là một trong những thời kỳ lớn nhất về sự phát triển của Kitô giáo.

TÀI LIỆU THAM KHẢO

- Vũ Dương Ninh chủ biên, Lịch sử Văn minh Thế giới, nxb Giáo dục Việt nam 2012

- Lewis M.Hopfe – Mark R.Woodward, Phạm Văn Liễn dịch, Các Tôn Giáo trên thế giới, Nxb Thời Đại, 2011

- Tác giả TS Floyd H.Ross & GS Tynette Hills, dịch giả Thích Tâm Quang, Những Tôn Giáo Lớn trong đời sống nhân loại, Nxb Tôn Giáo, 2007.

- Hoàng Tâm Xuyên chủ biên, Mười Tôn Giáo Lớn trên thế giới, Hà Nội Nxb Chính Trị Quốc Gia, 1999

- Một số tài liệu khác