Tại Sao Người Ta Nói Xúc Cảm Và Tình Cảm Là điểm Mạnh Nhất Và ...

Khái niệm, đặc điểm và vai trò của xúc cảm và tình cảm

Khái niệm xúc cảm và tình cảm

Mỗi khi gặp một hiện tượng, sự việc nào đó trong cuộc sống, chắc hẳn trong hầu hết chúng ta đều sẽ nảy sinh ra những thái độ tâm lý khác nhau, đó được hiểu nôm na là đang có cảm xúc. Thế nhưng, ta cần định nghĩa cảm xúc thế nào cho thật khái quát và chính xác? Theo nhân định của hai nhà tâm lý học- Fehr và Russell thì “cảm xúc là thứ mà tất cả mọi người đều biết nhưng không thể định nghĩa được”. Về ngữ nghĩa, cảm xúc có thể coi là sự trải nghiệm của mỗi người đối với hiện thực khách quan.

Nội dung chính Show

• Khái niệm, đặc điểm và vai trò của xúc cảm và tình cảm
• Khái niệm xúc cảm và tình cảm
• Đặc điểm của xúc cảm và tình cảm
• Vai trò của xúc cảm và tình cảm trong đời sống
• Xúc cảm là gì?
• ĐỜI SỐNG TÌNH CẢM
• Khái niệm.
• Các mức độ của tình cảm.
• Các loại tình cảm.
• Các quy luật của tình cảm.
• PHÂN LOẠI CÁC HIỆN TƯỢNG TÂM LÍ
• Hiện tượng tâm lí.
• Phân loại các hiện tượng tâm lí.
• Mục lục
• Định nghĩaSửa đổi
• Thành phầnSửa đổi
• Phân biệtSửa đổi
• Video liên quan

Ở Việt Nam hiện nay, hầu hết các nhà nghiên cứu tâm lý học đồng tình với khái niệm về xúc cảm, đó là những rung động của con người trước một tình huống cụ thể, mang tính nhất thời, không ổn định. Còn về tình cảm, nó được hiểu là những xúc cảm xuất hiện thường xuyên, lâu dài, ổn định,.. và được ngành tâm lý học định nghĩa: “ Tình cảm là thái độ cảm xúc mang tính ổn định của con người đối với hiện thực khách quan, nó phản ánh ý nghĩa của chúng trong mối liên quan đến nhu cầu và động cơ của họ. Tình cảm là sản phẩm cao cấp của sự phát triển xúc cảm trong điều kiện xã hội.”

Đặc điểm của xúc cảm và tình cảm

Với góc độ nghiên cứu và định nghĩa như vậy, không thể phủ nhận rằng xúc cảm và tình cảm có những đặc điểm tương đồng với nhau, cụ thể:

• Xúc cảm- tình cảm đều do hiện thực khách quan tác động vào mà có, biểu thị thái độ cả cá nhân đối với môi trường xung quanh.
• Nội dung và hình thức của xúc cảm- tình cảm đều mang màu sắc chủ quan.
• Xúc cảm- tình cảm đều là nét nổi bật trên bộ mặt tâm lý của cá nhân, biểu thị thái độ tích cực của con người trước tác động của hoàn cảnh xung quanh.
• Xúc cảm- tình cảm đều có cơ sở vật chất trên vỏ não và có khuynh hướng truyền cảm.

Tuy nhiên, vì đây là hai hiện tượng riêng biệt nên chúng vẫn có những điểm khác biệt, nổi bật nhất là sự khác biệt trên ba khía cạnh : tính ổn định, tính xã hội và cơ chế sinh lý- thần kinh. Nói một cách khái quát, khoa học tâm lý đã chỉ ra rằng: xúc cảm là một quá trình tâm lý, còn tình cảm là một thuộc tính tâm lý; xúc cảm có tính chất nhất thời, phụ thuộc vào tình huống đa dạng, trong khi tình cảm có tính chất ổn định xác định; xúc cảm luôn tồn tại ở trạng thái hiện thực, ngược lại, tình cảm lại tồn tại ở dạng tiềm tàng. Có một điểm vô cùng đặc biệt, đó là xúc cảm giúp thực hiện chức năng sinh vật, nó gắn liền với phản xạ không điều kiện (bản năng), không chỉ tồn tại ở con người mà có cả ở các loài vật; trái lại, tình cảm giúp thực hiện chức năng xã hội, nó gắn liền với phản xạ có điều kiện với hệ thống tín hiệu thứ hai, và tình cảm chỉ có ở con người. Xúc cảm giống như những gì nguyên thủy nhất, nó xuất hiện trước, còn tình cảm xuất hiện sau, là kết quả của thời gian dài tồn tại những xúc cảm kia. Có thể thấy, xúc cảm giống như những bản năng khác của con người, nó tồn tại để giúp cơ thể định hướng và thích ứng với tư cách một cá thể đơn lẻ, nhưng tình cảm lại cho ta phương hướng và giúp thích nghi với xã hội, với tư cách là một nhân cách.

Xúc cảm và tình cảm

Vai trò của xúc cảm và tình cảm trong đời sống

Đối với quá trình nhận thức, xúc cảm và tình cảm luôn là động lực mạnh mẽ thúc đẩy và chi phối nhận thức, kích thích sự tìm tòi và sáng tạo của con người. Tuy nhiên, nó có thể làm nhuộm màu, biến dạng sản phẩm của quá trình nhận thức.

Đối với đời sống của con người, xúc cảm- tình cảm có vai trò vô cùng to lớn về cả mặt sinh lý lẫn tâm lý. Con người không có cảm xúc thì không thể tồn tại được. khi con người “đói tình cảm” thì không thể có hoạt động sống bình thường được.

Đối với hoạt động của con người, xúc cảm và tình cảm thúc đẩy con người, giúp con người có động lực vượt qua khó khăn, trở ngại trong quá trình hoạt động nếu nó tích cực; trái lại, cảm xúc- tình cảm tiêu cực lại gây ra sự cản trở. Xúc cảm- tình cảm tác động đến hoạt động của chúng ta, đồng thời, thông qua quá trình hoạt động mà xúc cảm- tình cảm của con người xuất hiện, nảy nở và thêm phong phú hơn.

Xúc cảm là gì?

Xúc cảm là thá độ và những rung động của một con người đối với một người khác, hoặc một sự kiện, hiện tượng nào đó bất kỳ trong cuộc sống.

Có thể thấy ở bất kỳ nơi đâu và bất kỳ thời điểm nào, chắc hẳn tất cả chúng ta đều dễ dàng gặp được những việc, hiện tượng và chúng ta sẽ bày tỏ thái độ đối với những hiện tượng đó. Thái độ đó có thể là yêu thích hoặc thù ghét tùy thuộc vào hiện tượng mà ta nhìn thấy là gì? Mang tính tích cực hay mang tính tiêu cực. Tất cả những thái độ đó với những hiện tượng diễn ra xung quanh chúng ta được gọi là xúc cảm.

Tuy nhiên, không có khái niệm nào có thể định nghĩa xúc cảm một cách chính xác, bởi xúc cảm là một phạm trù rất đa dạng và xúc cảm được thể hiện dưới nhiều dạng khác nhau.

Theo nhà tâm lý học Feht Russel thì “Xúc cảm là thứ mà mọi người đều biết nhưng không thể định nghĩa được”. Theo như nhận định của nhà tâm lý này thì tất cả mỗi chúng ta đều biết và đều biết thể hiện xúc cảm của bản thân, tuy nhiên, không thể định nghĩa nó một cách chính xác và khái quát nhất.

Như vậy theo các nhà tâm ký học thì xúc cảm mang tính nhất thời và không ổn định, có thể được thể hiện chủ yếu duowuis hai dạng là yêu và ghét.

ĐỜI SỐNG TÌNH CẢM

Khái niệm.

Trong đời sống cũng như trong các tài liệu tâm lí học, thuật ngữ tình cảm được sử dụng theo 2 nghĩa:

Lĩnh vực đời sống tình cảm của con người.

Thuộc tính nhân cách: tình yêu, lòng thù hận...

Lĩnh vực đời sống tình cảm của con người cũng là một chỉnh thể, bao gồm từ mức độ thấp như các rung động cho đến cảm xúc và phức tạp nhất là tình cảm. Để dễ phân biệt, thay vì gọi đời sống tình cảm, người ta thường dùng cụm từ cảm xúc, tình cảm.

Mọi hoạt động của con người đều nhằm thoả mãn những nhu cầu nhất định. Nếu thoả mãn nhu cầu, con người cảm thấy khoan khoái, dễ chịu. Trái lại, nếu không được thoả mãn nhu cầu, con người cảm thấy khó chịu, bực bội, chán nản. Toàn bộ những hiện tượng: vui sướng, bực bội, chán nản… là các hiện tượng cảm xúc.

Cảm xúc, tình cảm là những hiện tượng tâm lí phản ánh mối quan hệ của sự vật hiện tượng có liên quan tới sự thoả mãn nhu cầu của chủ thể.

So sánh tình cảm và nhận thức:

Cảm xúc, tình cảm	Nhận thức
Nội dung phản ánh	Mối quan hệ giữa sự vật hiện tượng với nhu cầu, động cơ	Những thuộc tính, những mối quan hệ của sự vật hiện tượng
Phạm vi	Lựa chọn hơn (hẹp)	Rộng
Phương thức phản ánh	Rung cảm	Hình ảnh, biểu tượng, khái niệm
Tính chủ thể	Màu sắc chủ thể rõ nét	Có phụ thuộc

Cơ sở sinh lí của cảm xúc: có thể nói ở góc độ sinh lí, cảm xúc được điều hành và kiểm soát bởi 2 cơ chế: thần kinh và thể dịch. Sự gắn bó chặt chẽ này là cơ sở cho nhiều nghiên cứu đo các phản ứng cảm xúc gián tiếp qua các chỉ số sinh lí (xem thêm phần stress).

Phân biệt cảm xúc và tình cảm:

Cảm xúc	Tình cảm
Quá trình	Thuộc tính, phẩm chất của nhân cách
Trạng thái hiện thời	Vừa hiện thực, vừa tiềm tàng
Có tính biến đổi	Ổn định

Khái quát thành tình cảm	Thể hiện qua cảm xúc
Có trước	Có sau
Kèm theo các biến đổi sinh lí

Các mức độ của tình cảm.

Sắc thái cảm xúc của cảm giác:

Đây là mức độ thấp nhất của phản ánh cảm xúc, đi kèm theo cảm giác. Ví dụ, màu xanh lá cây thường gây ra trạng thái khoan khoái, nhẹ nhõm; màu đỏ kèm theo một cảm xúc rạo rực, nhức nhối.

Trong tiếng Việt: đỏ lòm, xanh lè, inh tai, nhức óc...nói lên sắc thái cảm xúc của cảm giác.

Sắc thái cảm xúc: thoáng qua, không mạnh mẽ, mang tính chất rất cụ thể, gắn liền với cảm giác nhất định và không được chủ thể ý thức một cách rõ ràng, đầy đủ.

Rung cảm:

Rung cảm là những cảm xúc ban đầu, có cường độ thấp, chưa biểu lộ rõ nét ra bên ngoài. Những rung cảm thường thoáng qua, không rõ nét và dễ mất đi, không để lại dấu vết gì: buồn thoảng qua, vui thoảng qua...

Cảm xúc:

Đây là mức độ phản ánh cao hơn, thường là sự thể hiện cụ thể, trực tiếp một tình cảm nào đó.

Cảm xúc có những đặc điểm: xẩy ra nhanh, mạnh, rõ rệt hơn so với màu sắc của cảm xúc, được chủ thể ý thức rõ nét hơn.

Trong cảm xúc cũng có một số dạng đặc biệt:

Xúc động: xúc động là dạng cảm xúc có cường độ mạnh, xảy ra trong thời gian ngắn, chủ thể vẫn ý thức được song khó có khả năng làm chủ được hành vi của mình (Cả giận mất khôn - thành ngữ).

Tâm trạng: tâm trạng là một dạng cảm xúc diễn ra trong một thời gian dài, cường độ thể hiện yếu, nhiều khi chủ thể không ý thức được nguyên nhân:

Hôm nay trời nhẹ lên cao

Tôi buồn không hiểu vì sao tôi buồn. (Xuân Diệu)

Tâm trạng là một trạng thái tâm lí (cụ thể ở đây là cảm xúc), làm nền cho các hoạt động của con người và ảnh hưởng rõ rệt đến toàn bộ hành vi của chủ thể...

Trạng thái stress cũng là một trạng thái đặc biệt của cảm xúc. Nó được xem ở góc độ là sự đáp ứng (cả về sinh lí, tâm lí và hành vi) của chủ thể đối với những tác động/tình huống gây stress. Trạng thái stress có thể ảnh hưởng tốt hoặc không tốt đến các hoạt động của con người.

Tình cảm:

Đó là thái độ ổn định của con người đối với hiện thực xung quanh và đối với bản thân mình.

Tình cảm là thuộc tính của nhân cách. Nó có các đặc điểm: ổn định, được ý thức rõ ràng.

Trong tình cảm có một dạng đặc biệt, có cường độ rất mạnh, thời gian tồn tại khá lâu dài và được ý thức rõ ràng: sự say mê. Có say mê tích cực nhưng cũng có say mê tiêu cực thường được gọi là đam mê.

Con người có nhiều loại tình cảm khác nhau. Có thể phân chia thành tình cảm cấp thấp và tình cảm cấp cao. Tình cảm cấp thấp liên quan đến sự thoả mãn nhu cầu sinh lí, tình cảm cấp cao liên quan đến sự thoả mãn nhu cầu xã hội của người.

Các loại tình cảm.

Tình cảm đạo đức:

Tình cảm đạo đức là những tình cảm có liên quan đến sự thoả mãn nhu cầu đạo đức của con người. Tình cảm đạo đức còn là sự thể hiện thái độ của con người đối với người khác, đối với xã hội và đối với trách nhiệm xã hội của bản thân.

Tình yêu tổ quốc, yêu quê hương, yêu ông bà cha mẹ...

Tình cảm trí tuệ:

Tình cảm trí tuệ là những tình cảm nảy sinh trong quá trình hoạt động trí óc. Nó liên quan đến nhận thức, sáng tạo, đén sự thoả mãn nhu cầu nhận thức của con người.

Tình cảm trí tuệ biểu hiện thái độ của con người đối với các ý nghĩ, tư tưởng, các quá trình và kết quả hoạt động trí tuệ. Đó là: sự ham hiểu biết, ngạc nhiên, hoài nghi, tin tưởng...

Tình cảm thẩm mĩ:

Tình cảm thẩm mĩ là những tình cảm có liên quan đến nhu cầu thẩm mĩ, nhu cầu về cái đẹp của con người. Tình cảm thẩm mĩ biểu hiện thái độ thẩm mĩ của con người đối với hiện thực (tự nhiên, xã hội, con người, lao động).

Các quy luật của tình cảm.

Quy luật lây lan:

Cảm xúc, tình cảm của người này có thể được truyền, “lây” sang người khác: buồn lây, vui lây...

Tình cảm tập thể, tâm trạng tập thể, tâm trạng xã hội được hình thành theo quy luật này.

Quy luật thích ứng:

Giống như cảm giác, cảm xúc, tình cảm cũng có hiện tượng thích ứng, nghĩa là khi chúng được lặp đi lặp lại nhiều lần thì cường độ bị suy yếu và lắng xuống (chai dạn tình cảm). Hiện tượng “xa thương, gần thường” là một trong những biểu hiện của quy luật này.

Quy luật tương phản (hay cảm ứng):

Đó là sự tác động qua lại giữa những cảm xúc trái chiều nhau: những cảm xúc âm tính lại có thể làm tăng cường độ của cảm xúc dương tính và ngược lại.

Cũng như trong cảm giác, quy luật tương phản của cảm xúc, tình cảm diễn ra theo 2 góc độ: tương phản kế tiếp và tương phản đồng thời.

Quy luật di chuyển:

Cảm xúc, tình cảm có thể được di chuyển từ đối tượng này sang đối tượng khác: “Yêu em yêu cả đường đi lối về “ hoặc: “Giận cá chém thớt; Vơ đũa cả nắm” đều là những biểu hiện của quy luật này.

Quy luật pha trộn:

Quy luật pha trộn thể hiện ở chỗ trong một loại tình cảm cùng tồn tại những cảm xúc trái dấu với nhau. Chúng không những không loại trừ nhau mà ngược lại, có thể còn diễn biến theo quy luật tương phản. Những cảm xúc yêu thương và ghen tuông có thể cùng tồn tại trong tình yêu. Không ít trường hợp càng yêu mãnh liệt, càng ghen dữ dội.

Quy luật về sự hình thành tình cảm:

Tình cảm được hình thành theo con đường tổng hợp hoá và khái quát hoá các cảm xúc cùng loại. Ví dụ, tình cảm của con cái đối với cha mẹ là do các cảm xúc dương tính do cha mẹ đem lại trong suốt quá trình lớn khôn của đứa trẻ tạo thành.