Thao Tác Lập Luận Bác Bỏ - Củng Cố Kiến Thức

I. Mục đích và yêu cầu của thao tác lập luận bác bỏ

- Khái niệm:

Bác bỏ là dùng lí lẽ và chứng cứ để gạt bỏ những quan điểm, ý kiến sai lệch, thiếu chính xác; từ đó nêu lên ý kiến thuyết phục người nghe, người đọc.

- Mục đích: Nhằm phê phán cái sai để bảo vệ chân lí của đời sống và chân lí của nghệ thuật.

- Yêu cầu:

+ Chỉ ra cái sai hiển nhiên, dùng lí lẽ và dẫn chứng khách quan, trung thực để bác bỏ ý kiến, nhận định sai trái.

+ Khi bác bỏ cần có thái độ khách quan, đúng mực, có văn hóa tranh luận.

II. Cách bác bỏ

1. Đọc ba đoạn trích (SGK).

- Trong đoạn trích: Hoài vọng của lí trí của Đinh Gia Trinh, tác giả đã bác bỏ lập luận thiếu khoa học, suy diễn tùy tiện (đánh tráo khái niệm) của ông Nguyễn Bách Khoa.

+ Tác giả đã vạch trần sự suy diễn vô căn cứ lời nói và những câu thơ của Nguyễn Du.

+ Nghệ thuật bác bỏ đặc sắc ở đoạn trích này là cách diễn đạt (phối hợp các kiểu câu tường thuật, cảm thán, câu hỏi tu từ… khéo léo), sự liên hệ với những thi sĩ, những nhà khoa học nước ngoài từng có trí tưởng tượng kì dị, tương tự trí tưởng tượng của Nguyễn Du.

+ Nhờ những sự phối hợp đó, ông Đinh Gia Trinh đã bác bỏ thành công, thuyết phục ý kiến của ông Nguyễn Bách Khoa khi ông này cho rằng “Nguyễn Du là một con bệnh thần kinh”.

- Tác giả Nguyễn An Ninh (đoạn trích Tiếng mẹ đẻ - nguồn giải phóng các dân tộc bị áp bức) bác bỏ luận cứ lệch lạc “Nhiều đồng bào chúng ta, để biện minh cho việc từ bỏ tiếng mẹ đẻ, đã than phiền rằng tiếng nước mình nghèo nàn”.

Thái độ từ bỏ tiếng mẹ đẻ bắt nguồn từ nhiều căn cứ, việc than phiền tiếng nước mình nghèo chỉ là một trong những căn cứ. Tác giả trực tiếp phê phán “Lời trách cứ này không có cơ sở nào cả” và phân tích bằng lí lẽ, dẫn chứng, truy tìm nguyên nhân của luận cứ sai lệch “Phải quy lỗi cho sự nghèo nàn của ngôn ngữ hay sự bất tài của con người?” để bác bỏ.

- Ông Nguyễn Khắc Viện (đoạn trích Ôn dịch, thuốc lá) nêu luận điểm “Tôi hút, tôi bị bệnh, mặc tôi!”, rồi bác bỏ luận điểm bằng cách nêu lên những dẫn chứng cụ thể, bằng sự phân tích rõ tác hại ghê gớm của việc hút thuốc lá.

2. Cách thức bác bỏ

- Bố cục bài nghị luận bác bỏ:

+ Mở bài: Nêu rõ ý kiến sai lệch.

+ Thân bài: Dùng dẫn chứng kết hợp lí lẽ để bác bỏ.

+ Kết bài: Nêu ý kiến,quan điểm đúng hoặc rút ra bài học, việc làm cần thiết.

- Cách thức bác bỏ:

+ Nêu và phân tích quan điểm và ý kiến sai lệch, dẫn chứng minh họa tác hại của sai lầm, dẫn chứng trái ngược để phủ nhận hoặc dùng lí lẽ trực tiếp phê phán sai lầm.

+ Khẳng định ý kiến, quan điểm đúng đắn của mình.

- Giọng điệu bác bỏ:

+ Rắn rỏi, dứt khoát.

+ Mang tính chiến đấu, có tính thuyết phục cao.