Thiết Kế Bệnh Viện: Hướng Tiếp Cận Từ Góc độ Vận Hành

Các bệnh viện đã tồn tại hơn 2500 năm với các khái niệm ban đầu về chữa bệnh liên quan đến triết học, thần học và quan hệ tâm linh. Mọi nền văn minh trên thế giới, từ Trung Quốc, Ba Tư, Hy Lạp đến Trung Đông đã bắt đầu những nơi chữa bệnh với một số hình thức khác nhau, nhiều nơi hoạt động như các cộng đồng và khu vực cách ly với mục đích giữ những người không khỏe tách ra xa cộng đồng. Mục đích ban đầu của những nơi này chủ yếu tập trung vào việc dạy và học khoa học, đồng thời điều trị các chấn thương và bệnh tật, đôi khi cả hai cùng nhau. Những người khai phá tiên phong đã thực hành y học nói chung bằng thử nghiệm và khám phá, tại các cơ sở thực hành với chức năng ở mức cơ bản. Ngày nay, qua nhiều thế kỷ tiến bộ và đổi mới, y học đã trở thành một môn khoa học phức tạp về các chuyên khoa và chuyên khoa sâu. Cùng với những tiến bộ và sự khác biệt của thực tiễn, các cơ sở chăm sóc y tế đã qua nhiều thế kỷ, phát triển và chuyển dạng thành những mô hình khoa học phức tạp thúc đẩy nhu cầu và sự tồn tại của mình.

Chức năng xác định hình mẫu

Trong quá trình phát triển của y học qua nhiều năm, rõ ràng cần phải đa dạng hóa việc thực hành vào các lĩnh vực khác nhau, đáng kể nhất là nội khoa, phẫu thuật và bệnh truyền nhiễm. Sau đó, các khoa và đơn vị chuyên khoa được thành lập và cần phải phân tách bệnh nhân vào các khu vực khác nhau của bệnh viện dựa trên bệnh của họ. Các bệnh truyền nhiễm, cần được tránh xa các bệnh nhân khác để không lây nhiễm cho nhau. Người mắc bệnh tâm thần cần có không gian riêng, bệnh nhân nam và nữ cần tách ra do những yếu tố bệnh lý.

Thiết kế bệnh viện (BV) bảo đảm tách chức năng và dịch vụ. Giường bệnh được bố trí thành từng khu vực hoặc đơn nguyên, dành riêng cho nhóm bệnh và giới tính. Do đó, việc phân chia không gian trong BV như các khu vực mở. Đầu những năm 1800 là khởi đầu của quá trình hiện đại hóa các BV, bắt đầu ở châu Âu và sau đó là phần còn lại của thế giới. Không chỉ có các bộ phận chuyên môn để điều trị và phẫu thuật, các BV bắt đầu có các chức năng hành chính để đảm bảo sự quản lý vận hành trơn tru cho các dịch vụ hỗ trợ được yêu cầu. Do đó, thiết kế BV đã thay đổi từ đơn giản sang phức tạp, với các chức năng khác biệt. Những thay đổi và nhu cầu cần thiết này đã hình thành nền tảng của các thiết kế BV mà chúng ta thấy ngày nay trên toàn thế giới.

Quan điểm thiết kế bệnh viện

Hầu hết các BV trong quá khứ đã được thiết kế để phù hợp với chức năng chữa bệnh với các dịch vụ y tế. Với chức năng là trung tâm chăm sóc cấp tính, các BV theo mô hình tập trung đóng vai trò như các bệnh viện tuyến cuối, đảm bảo thiết kế và bố trí quy mô lớn để phục vụ cho số lượng lớn bệnh nhân cấp cứu và các phòng khám ngoại trú trong BV.

Việc thiếu một mô hình phi tập trung trong hầu hết các hệ thống dịch vụ y tế đã, cản trở các BV cá thể hóa việc phục vụ cho bệnh nhân. Thiết kế tập trung chủ yếu vào cách điều trị càng nhiều bệnh nhân càng tốt trong một khung thời gian nhất định.

Đến giữa những năm 1990, hầu hết các dịch vụ chăm sóc y tế đã được xã hội hóa hoặc trợ cấp bởi chính phủ. Thiết kế BV truyền thống không thể tránh việc tạo ra một môi trường sử dụng nhiều lao động hoặc nguồn lực. Với sự phát triển của các kỹ thuật xây dựng cao tầng, không có gì lạ khi thấy các tòa nhà BV nhiều tầng chỉ dao động từ 50 giường đến 1000 hoặc hơn. Trong khi các cơ sở này hoạt động như các đơn vị nhập viện hàng loạt, cường độ vận hành và sự phụ thuộc vào các nguồn lực là rất lớn.

Vô số thách thức tồn tại với quy hoạch kỹ thuật, thiết kế kết cấu, phân phối không gian và thiếu tính linh hoạt trong tái cấu trúc tòa nhà. Những thách thức lớn hơn đã được nhận thấy ở bên trong, vì việc sử dụng năng lượng, thông gió và xử lý không khí rất phức tạp để thiết kế và phân phối trong tòa nhà. Thách thức lớn nhất trong tất cả là sự thiếu hiệu quả của quy trình làm việc được xây dựng trong thiết kế, làm cho công việc của nhân viên và các dịch vụ hỗ trợ trở nên tối ưu. Nhiều thiết kế như vậy phổ biến và tiếp tục tồn tại ở các bệnh viện công và tư trên toàn thế giới, trong đó có cả ở Việt Nam.

Hiệu quả hoạt động của bệnh viện: Thiết kế từ bên trong

Khía cạnh thiết thực nhất của việc thiết kế BV là thiết kế nó từ bên trong. Bằng cách này, chúng tôi đưa ra quan điểm của các nhà vận hành BV về cách bố trí từng chức năng, quản lý theo luồng làm việc và tài nguyên.

Trong bất kỳ BV nào, nguồn tài nguyên quý giá nhất là nguồn nhân lực. Người ta phải hình dung ra hoạt động tối đa của một nhân viên BV, đó là yếu tố quan trọng nhất của thiết kế. Quan điểm thứ hai trong khái niệm thiết kế là cách tiếp cận lấy bệnh nhân làm trung tâm (việc cung cấp chăm sóc cho bệnh nhân là trung tâm của tất cả các hoạt động trong hệ thống). Các yếu tố tiếp theo được xem xét là hiệu quả năng lượng, sự phụ thuộc lẫn nhau giữa các khoa phòng, vị trí thiết bị và dịch vụ, con đường kiểm soát nhiễm trùng và quy trình làm việc tinh gọn của các hoạt động.

Khái niệm “thiết kế từ bên trong” bắt đầu với nền tảng của các chuyên khoa và phân phối mặt sàn của các đơn vị chuyên khoa này trong toàn BV. Sự phụ thuộc lẫn nhau của các đơn vị, được tối ưu hóa tốt nhất với các kết nối tinh gọn sẽ giúp dễ dàng thực hiện quy trình vận hành để tạo ra một dịch vụ lấy bệnh nhân làm trung tâm liền mạch, đồng thời giảm thiểu các yêu cầu nhân sự và di chuyển trong bệnh viện.

Ví dụ, Khoa Cấp cứu là nòng cốt của bất kỳ BV chăm sóc bệnh cấp tính nào. Bức tranh toàn cảnh là có các dịch vụ quan trọng của Chẩn đoán hình ảnh, phòng Phẫu thuật và đơn vị chăm sóc đặc biệt trong cùng một tầng của đơn vị cấp cứu. Điều này sẽ xây dựng quy trình làm việc theo từng bước, có hệ thống cho phép bệnh nhân di chuyển trên một mặt phẳng, được chăm sóc tối ưu trong thời gian ngắn nhất, đi theo con đường ngắn nhất có thể, với sự di chuyển tối thiểu của nhân viên chăm sóc thiết yếu giữa các khu vực khác nhau của BV. Tương tự như vậy, đối với tất cả các khu vực chức năng của bệnh viện, phương pháp thiết kế từ bên trong rất quan trọng trong việc đảm bảo các khu vực được chỉ định của BV được thiết kế theo chức năng trong một quy trình làm việc gọn gàng, kết hợp phụ thuộc nguồn nhân lực, con đường kiểm soát nhiễm khuẩn và quản lý thời gian tối ưu.

Tính kinh tế đằng sau thiết kế: tạo tính bền vững và khả năng mở rộng

Chi phí chăm sóc y tế ngày càng tăng, không phân biệt công hay tư, kinh tế điều hành và quản lý bệnh viện là sự cân nhắc lớn nhất đằng sau chất lượng chăm sóc và dịch vụ. Trong các bệnh viện công, sự bền vững tài chính có nghĩa là cải tiến kỹ thuật và tiến bộ công nghệ tiếp tục được cung cấp cho người dân. Đối với các bệnh viện tư, có thêm trách nhiệm đối với các nhà đầu tư, điều này để đảm bảo tính bền vững của doanh nghiệp và khả năng tiếp tục sử dụng dịch vụ. Ngoài ra, còn có yếu tố đầu tư phải được xem xét trong quá trình phát triển ban đầu của bất kỳ BV nào.

Trong khi chúng tôi xem xét các khía cạnh tài chính và kinh tế của doanh nghiệp, bắt đầu cuộc hành trình với thiết kế. Đối với các mục đích của chức năng, khái niệm thiết kế từ bên trong tạo ra mức độ hiệu quả trong các hoạt động mà nếu được thực hiện đúng với kế hoạch y tế và cấu trúc phù hợp, sẽ giúp giảm chi phí vận hành và tăng thông lượng của bệnh nhân trong BV. Tối ưu hóa không gian, với các tùy chọn mở rộng mô-đun được kết hợp trong giai đoạn thiết kế sẽ cho phép các dịch vụ được mở rộng và phát triển thêm mà không cần xây dựng, phù hợp với giai đoạn phát triển ban đầu.

Có một yếu tố bổ sung là sử dụng năng lượng tái tạo và các yếu tố tự nhiên để tăng cường hiệu quả năng lượng của BV. Nhìn chung, điều này cho phép BV phát triển các dịch vụ của mình với tốc độ thoải mái và tạo ra khả năng mở rộng, chuyển dạng thành các dịch vụ cải tiến và khả năng tài chính hợp lý. Không thể bỏ qua mối liên kết giữa thiết kế, mô hình hoạt động, chiến lược đầu tư và các mục tiêu dài hạn của bệnh viện. Không thể phủ nhận rằng: Trong khi trợ cấp y tế của các chính phủ được bảo hiểm bởi xã hội hoặc bảo hiểm công lập, các chi phí của việc cung cấp dịch vụ chăm sóc y tế trong tương lai của BV ấy phụ thuộc vào cách chúng ta thiết kế các BV tinh gọn và hiệu quả.

Phương pháp tích hợp: lên kế hoạch, thiết kế, vận hành

Các BV hiện đại là các tổ chức hoạt động phức tạp mang vô số sự khác biệt trong một tòa nhà. Cung cấp chăm sóc y tế ngày nay đã trở nên chuyên môn cao và phi tập trung. Việc tập trung vào các mô hình trung tâm, cung cấp dịch vụ chăm sóc sức khỏe, cùng với ứng dụng kỹ thuật số và mạng Internet ngày càng tăng, sẽ liên tục thách thức các nhà điều hành và quản lý BV. Thiết kế BV ngày nay đảm bảo cách tiếp cận có hệ thống, bắt đầu từ việc thiết kế các kế hoạch chăm sóc và quy trình, mô hình hoạt động của các hệ thống này. Trong khi các mô hình thiết kế truyền thống chỉ ra cách thức hoạt động của một BV, thì BV hiện đại đã đạt đến một mức mà ở đó, thiết kế một BV là một nỗ lực hợp tác giữa mục đích chức năng của BV và các mục tiêu dài hạn của tổ chức.

Điều quan trọng là nhà thiết kế BV ngày nay, làm việc với một nhóm các bác sĩ, nhà hoạch định y tế và chuyên gia quản lý tích hợp, kết hợp các khía cạnh thiết kế cho BV tương lai. Các khái niệm thiết kế đều có tính đến các dịch vụ y tế và phi y tế, lập kế hoạch thiết bị, chiến lược tài chính và dịch vụ không cốt lõi. Phương pháp tích hợp này chắc chắn sẽ tăng cường việc tạo ra giá trị và cung cấp dịch vụ chăm sóc cho bệnh nhân trong bất kỳ sự phát triển chăm sóc y tế nào.

BS Dilshaad Ali Bin Abas Ali Chủ tịch kiêm Giám đốc điều hành (nhóm bệnh viện), Bộ Y tế – Saudi Arabia

(Bài đăng trên Tạp chí Kiến trúc số 04-2020)