Thoái Hóa Khớp Vai: Nguyên Nhân, Triệu Chứng Và Cách điều Trị

So với thoái hóa khớp gối hay khớp háng, tình trạng bào mòn sụn khớp ở vai không quá phổ biến. Tuy nhiên, ước tính có đến 1/3 người trên 60 tuổi gặp phải vấn đề sức khỏe này. Chưa dừng lại ở đó, thoái hóa khớp vai hiện đang có xu hướng trẻ hóa bởi nhiều nguyên nhân.

Vai bị đau, cứng do thoái hóa khớp sẽ gây hạn chế biên độ vận động của cánh tay, từ đó ảnh hưởng đến nhiều hoạt động sinh hoạt thường ngày như với tay lên cao để lấy đồ, đánh răng, chải đầu… Không những vậy, tình trạng này còn có thể gây gián đoạn giấc ngủ nếu bùng phát vào ban đêm, khiến sức khỏe cũng như chất lượng cuộc sống của người bệnh suy giảm đáng kể.

Vậy, do đâu khớp vai lại bị thoái hóa? Làm thế nào để điều trị bệnh hiệu quả? Có thể chủ động phòng ngừa thoái hóa khớp vai ngay từ đầu không? Những vấn đề này sẽ được ThS.BS.CKI Đặng Khoa Học giải đáp chi tiết thông qua bài viết sau.

1. Cấu tạo và chức năng của khớp vai
2. Thoái hóa khớp vai là gì?
3. Nguyên nhân thoái hóa khớp vai
4. Nhận biết các triệu chứng, dấu hiệu thoái hóa khớp vai
   1. 1. Đau vai
   2. 2. Cứng khớp vai
   3. 3. Sưng vai do thoái hóa khớp
   4. 4. Có tiếng lạo xạo, lục cục khi cử động vai
   5. 5. Các triệu chứng trở nên tệ hơn vào buổi sáng
5. Thoái hóa khớp vai có nguy hiểm không?
   1. Phá hủy lớp sụn khớp vai hoàn toàn
   2. Gai xương phát triển
   3. Tổn thương xương
   4. Yếu và teo cơ
   5. Một số hệ lụy khác
6. Các phương pháp chẩn đoán vai bị thoái hóa
7. Điều trị thoái hóa khớp vai hiệu quả
   1. Sử dụng thuốc để điều trị
   2. Thuốc tiêm
   3. Vật lý trị liệu
   4. Phẫu thuật điều trị
8. Phòng ngừa thoái hóa khớp vai

Cấu tạo và chức năng của khớp vai

Về cơ bản, vùng vai gồm xương cánh tay, xương bả vai và xương đòn liên kết với nhau bằng 4 khớp riêng biệt nhằm đảm bảo chi trên hoạt động linh hoạt. Khớp vai có thể xem là khớp hoạt động nhiều nhất của cơ thể. Do có biên độ chuyển động lớn nên bộ phận này cần đến sự giúp đỡ từ các nhóm cơ, gân và dây chằng để đạt được độ ổn định thiết yếu như những khớp khác.

Thoái hóa khớp vai là gì?

Thoái hóa khớp vai là những thương tổn dẫn đến bào mòn lớp sụn và suy giảm chức năng hoạt động của vai (1). Trong đó, 2 khớp thường bị thoái hóa nhất là:

• Khớp ổ chảo – cánh tay: tạo bởi ổ chảo của xương bả vai và chỏm xương cánh tay, tạo điều kiện cho vai thực hiện những chuyển động với biên độ rộng.
• Khớp cùng – đòn: tạo bởi đầu ngoài xương đòn và mỏm cùng của xương bả vai, thường dễ bị thoái hóa hơn so với khớp ổ chảo – cánh tay.

Nguyên nhân thoái hóa khớp vai

• Chấn thương: Thoái hoá khớp cùng – đòn thường xảy ra ở những người thường xuyên phải thực hiện những động tác cần đến vai, ví dụ như thể thao bóng chày, tennis, bóng ẻchuyền, ném hoặc nâng vật qua khỏi đầu… Trong khi đó, thoái hóa khớp ổ chảo – cánh tay chủ yếu là hệ luỵ từ chấn thương vai trước đó, có thể gồm:
  • Gãy xương
  • Trật khớp
  • Biến chứng sau phẫu thuật
  • Trong một số trường hợp, khớp vai bị thương tổn có thể không bộc lộ triệu chứng cho đến nhiều năm sau đó.

Ngoài những nguyên nhân trên, các chuyên gia ước tính 90% bệnh nhân còn có ít nhất một trong số những yếu tố nguy cơ như sau:

• Độ tuổi: Theo thời gian, sức khỏe xương khớp sẽ yếu dần và dễ dàng bị thương tổn, thoái hoá. Do khớp vai phải hoạt động nhiều và có biên độ vận động rộng, quá trình bào mòn sụn khớp tại đây thường bắt đầu phát triển rõ ràng sau tuổi 50.
• Dị tật bẩm sinh: Vị trí xương không đúng theo giải phẫu sinh lý do dị tật bẩm sinh có thể làm tăng nguy cơ trật khớp vai, từ đó góp phần dẫn đến thoái hóa.
• Các bệnh viêm khớp tự miễn: Viêm khớp dạng thấp, gout (bệnh gút) hay viêm khớp nhiễm trùng đều có khả năng tác động đến khớp vai, qua đó đẩy nhanh quá trình bào mòn lớp sụn khớp tại đây.
• Giới tính: Một số nghiên cứu cho thấy các bệnh viêm khớp có xu hướng xảy ra ở phụ nữ. Mặc dù nguyên nhân vẫn đang được tìm hiểu nhưng điều này cũng đồng nghĩa với việc nguy cơ bị thoái hoá khớp, bao gồm cả khớp vai, ở phụ nữ cao hơn so với đàn ông.
• Béo phì: Khác với khớp gối hoặc khớp háng, vùng vai không phải chống đỡ trọng lượng cơ thể. Tuy nhiên, tình trạng thừa cân (béo phì) vẫn có khả năng tác động đến sức khỏe khớp vai bằng cách tạo điều kiện cho các phản ứng viêm toàn thân xảy ra, qua đó góp phần vào sự phát triển của quá trình thoái hoá. Người có chỉ số BMI ≥ 30 sẽ được xem là bị béo phì.
• Di truyền: Trong một số trường hợp, căn bệnh thoái hoá khớp vai cũng có yếu tố di truyền. Theo bác sĩ, người có người thân, đặc biệt là mẹ, gặp phải vấn đề sức khỏe này thường sẽ có nhiều khả năng mắc bệnh từ sớm. Những yếu tố di truyền cụ thể liên quan đến quá trình bào mòn lớp sụn khớp vai hiện vẫn đang được nghiên cứu chuyên sâu.

Nhận biết các triệu chứng, dấu hiệu thoái hóa khớp vai

Thực tế, khớp vai có thể đã bị thoái hoá trong nhiều tháng hoặc thậm chí là nhiều năm trước khi các triệu chứng xuất hiện rõ ràng.

Trong thời gian đầu, không ít bệnh nhân chủ quan cho rằng những cơn đau và hạn chế vận động khớp vai thỉnh thoảng xuất hiện chỉ là biểu hiện của thói quen lười vận động hoặc đơn giản là dấu hiệu của tuổi già (2). Điều này dẫn đến sự chậm trễ trong việc chẩn đoán và điều trị thoái hóa khớp vai, qua đó làm tăng rủi ro phát sinh biến chứng nghiêm trọng, chẳng hạn như tàn tật vĩnh viễn.

Do đó, hãy mau chóng tìm gặp các bác sĩ chuyên khoa cơ xương khớp nếu có bất kỳ dấu hiệu, triệu chứng nào dưới đây, bao gồm:

1. Đau vai

Khác với đau vai bởi căng cơ hoặc chấn thương vùng ngoài, những cơn đau thường diễn ra ở sâu bên trong bộ phận này, đồng thời còn có thể bùng phát ngay cả khi bệnh nhân chỉ cử động vai với biên độ chuyển động bình thường, không quá rộng.

Ngoài ra, triệu chứng này còn có thể xuất hiện dưới dạng đau từng cơn hoặc âm ỉ vào ban đêm, gây gián đoạn giấc ngủ của người bệnh.

Trong trường hợp triệu chứng đau vai xuất hiện đột ngột, nguyên nhân có thể đến từ chấn thương hoặc bệnh lý khác chứ không liên quan đến thoái hóa khớp. Nếu vai còn có biểu hiện nóng vùng vai hoặc sưng đỏ, nhiễm trùng hoặc viêm khớp dạng thấp có khả năng là nguyên nhân gây nên.

Đau là một trong những dấu hiệu điển hình cảnh báo các khớp đang có nguy cơ bị lão hóa. Tình trạng trên cũng thường xuyên gặp ở bệnh nhân thoái hóa khớp gối hoặc thoái hóa khớp háng

2. Cứng khớp vai

Một dấu hiệu khác dễ bị bỏ qua của thoái hóa khớp vai là cứng khớp, thường đi chung với tình trạng biên độ vận động giảm. Lúc này, ngay cả khi có người hỗ trợ xoay cánh tay, bệnh nhân dường như cũng không thể thực hiện động tác này.

Triệu chứng khớp vai đông cứng và kém linh hoạt có thể khiến người bệnh thường gặp nhiều khó khăn trong các hoạt động sinh hoạt hàng ngày, ví dụ như tắm rửa, thay quần áo…

3. Sưng vai do thoái hóa khớp

Ma sát giữa các đầu xương ở khớp vai có thể kích thích phản ứng viêm xảy ra và ảnh hưởng đến những mô mềm xung quanh, từ đó khiến chúng sưng lên. Tuy nhiên, so với những trường hợp viêm ở đầu gối hoặc bàn tay, biểu hiện sưng vai do viêm không quá rõ ràng.

4. Có tiếng lạo xạo, lục cục khi cử động vai

Lớp sụn khớp vai bị bào mòn sẽ làm lộ các đầu xương, khiến chúng ma sát với nhau mỗi khi bệnh nhân xoay vai, từ đó gây ra âm thanh lạo xạo, lục cục đặc trưng.

5. Các triệu chứng trở nên tệ hơn vào buổi sáng

Tình trạng đau và cứng vai có thể trở nên tệ hơn sau một đêm nhưng sẽ cải thiện nếu sau đó người bệnh thực hiện một vài động tác xoay vai nhẹ nhàng. Trong trường hợp cơn đau ở vùng vai trở nặng sau những động tác lặp đi lặp lại, bệnh nhân có thể đã bị viêm bao hoạt dịch.

Thoái hóa khớp vai có nguy hiểm không?

Nếu không sớm được phát hiện và điều trị, kiểm soát tốt ngay từ đầu, lớp sụn khớp vai bị bào mòn theo năm tháng có nhiều khả năng kéo theo nhiều hệ lụy khôn lường ảnh hưởng đến sức khỏe và chất lượng cuộc sống của bệnh nhân. Trong đó, những biến chứng thường gặp có thể kể đến như:

Phá hủy lớp sụn khớp vai hoàn toàn

Lớp sụn khớp đóng vai trò bảo vệ xương khỏi ma sát lẫn nhau ở mỗi cử động vai. So với khớp gối và háng, sụn khớp vai mỏng hơn nên càng dễ bị bào mòn, phá hủy khi quá trình thoái hóa diễn ra. Điều này có thể khiến các đầu xương cọ xát với nhau gây đau, đồng thời ảnh hưởng đến chức năng của vai.

Gai xương phát triển

Tình trạng gai xương hình thành và phát triển có thể xem là “sự bù đắp” của cơ thể đối với phần sụn khớp mất đi do thoái hóa. Tuy nhiên, sự xuất hiện của những mấu xương thừa này lại càng khiến các đầu xương ma sát với nhau nhiều hơn, đồng thời cũng hạn chế biên độ vận động của khớp vai. Ngoài ra, gai xương phát triển quá mức có thể tổn thương đến mô mềm và các dây thần kinh xung quanh gây tê liệt cánh tay.

Tổn thương xương

Khi phần sụn mất đi, các đầu xương bên dưới cũng khó tránh khỏi thương tổn. Lúc này, những mô xương khỏe mạnh có thể bị thay thế bởi các mô bất thường và hình thành khối u tại đây. Tuy chỉ là u lành tính nhưng chúng vẫn ảnh hưởng không ít đến các cơn đau nhức xương khớp.

Yếu và teo cơ

Tương tự những trường hợp thoái hóa khớp khác, bệnh nhân có khớp vai bị thoái hóa thường ít khi thực hiện các động tác cần đến vai do tình trạng đau nhức và cứng khớp khó chịu tại đây. Thực tế, đây lại là một thói quen xấu cần loại bỏ vì vai bất động trong thời gian dài có thể gây suy yếu hoặc thậm chí là teo cơ.

Một số hệ lụy khác

Trong một số trường hợp, bệnh còn có thể dẫn đến một số vấn đề phát sinh gồm:

• Viêm gân, cơ, dây chằng và bao hoạt dịch
• Biến dạng xương
• Rối loạn giấc ngủ

Các phương pháp chẩn đoán vai bị thoái hóa

Để chẩn đoán một người có bị thoái hóa khớp vai hay không, trước tiên bác sĩ sẽ xem xét tiền sử bệnh nền của người đó bằng cách:

• Yêu cầu bệnh nhân nói về công việc và các hoạt động sinh hoạt thường ngày
• Hỏi về bệnh sử cá nhân
• Đặt câu hỏi xoay quanh các triệu chứng như chúng xuất hiện khi nào, tần suất và cường độ đau vai ra sao, có điều gì khiến chúng đỡ hơn hoặc tệ hơn không…

Tiếp theo, các chuyên gia sẽ tiến hành khám tổng quát nhằm kiểm tra các dấu hiệu, biểu hiện của người bệnh, ví dụ như:

• Cơ vai bị teo hoặc yếu đi
• Vai bị đau khi chạm vào
• Gặp khó khăn trong việc vận động cánh tay, kể cả khi có bác sĩ hỗ trợ
• Có dấu hiệu tổn thương cơ, gân hoặc dây chằng quanh vai
• Đã từng bị chấn thương vùng vai trước đó
• Có âm thanh lục cục, lạo xạo khi cử động vai

Sau đó, bác sĩ có thể yêu cầu bệnh nhân làm một số xét nghiệm chẩn đoán hình ảnh như chụp X-quang, CT hoặc MRI để có cái nhìn chi tiết hơn về tình trạng tổn thương ở vai, qua đó xây dựng phác đồ điều trị phù hợp. (3)

Trong một số trường hợp, các xét nghiệm hóa sinh cũng sẽ được chỉ định nhằm loại trừ những nguyên nhân gây thương tổn khớp vai khác như viêm khớp dạng thấp, gout, nhiễm trùng…

Điều trị thoái hóa khớp vai hiệu quả

Thực tế, thoái hóa khớp là một vấn đề sức khỏe mạn tính và không có cách chữa lành hoàn toàn. Tuy vậy, ngày nay các chuyên gia có rất nhiều cách để giúp bệnh nhân giảm đau, đồng thời duy trì chức năng vận động cũng như tính linh hoạt của khớp đang chịu thương tổn (4). Trong đó, đơn giản nhất là xây dựng lối sống lành mạnh với những thói quen như:

• Ăn uống đầy đủ dinh dưỡng, khoa học. Hãy tham vấn cùng bác sĩ chuyên khoa nếu chưa biết bị thoái hóa khớp vai nên và không nên ăn gì mới tốt.
• Cố gắng vận động nhẹ nhàng thường xuyên để duy trì tính linh hoạt của khớp vai.
• Chườm nóng, lạnh và xoa bóp đúng cách khi các triệu chứng khó chịu bùng phát.

Tuy nhiên, thay đổi thói quen sinh hoạt thôi vẫn chưa đủ. Bệnh nhân vẫn cần tuân thủ theo phác đồ điều trị của bác sĩ để để tối ưu hoá việc kiểm soát quá trình thoái hoá ở khớp vai, đồng thời ngăn ngừa biến chứng phát sinh.

Dựa theo tình huống đặc thù của từng trường hợp mà bác sĩ sẽ đề xuất giải pháp điều trị riêng cho mỗi người bệnh. Nhìn chung, các hướng điều trị thường bao gồm:

Sử dụng thuốc để điều trị

Thuốc giảm đau kháng viêm không chứa steroid NSAIDs (aspirin, ibuprofen, naproxen…) có thể xem là trị liệu đầu tay giúp bệnh nhân thoái hóa khớp vai tạm thời đẩy lui những cơn đau khó chịu.

Tuy nhiên, cần lưu ý rằng thuốc NSAIDs chỉ có hiệu quả trong thời gian ngắn, đồng thời có nguy cơ gây tổn thương đến đường tiêu hoá, thận và hệ cơ quan tim mạch khi được dùng lâu dài hoặc quá liều. Do đó, với những người có tiền sử mắc bệnh về dạ dày, gan, thận hoặc tim, bác sĩ có thể thay đổi toa thuốc bằng:

• Thuốc NSAIDs chọn lọc COX-2: “phiên bản” cải tiến của nhóm NSAIDs truyền thống với hiệu quả tương đương nhưng ít tác dụng phụ hơn, chỉ được dùng khi bác sĩ chỉ định.
• Thuốc giảm đau tại chỗ: thường là kem hoặc gel bôi ngoài da, có cả dạng kê đơn hoặc không kê đơn. So với thuốc giảm đau dạng uống như NSAIDs, loại bôi ngoài da này ít gây tác dụng phụ hơn nhưng đồng thời cũng không hiệu quả bằng trong những trường hợp cơn đau do thoái hoá bắt nguồn sâu bên trong khớp vai.

Thuốc tiêm

Trong một số trường hợp bệnh nhân không đáp ứng tốt với thuốc giảm đau dạng uống hoặc bôi ngoài da, bác sĩ có thể cân nhắc đến phương án tiêm thuốc gồm:

• Tiêm steroid cục bộ với tác dụng giảm đau sưng và cứng vai nhanh chóng
• Tiêm axit hyaluronic giúp “bôi trơn” khớp vai

Vật lý trị liệu

Tập vật lý trị liệu là một phần không thể thiếu trong hầu hết phác đồ điều trị thoái hóa khớp vai. Các bài tập co duỗi và tăng cường sức mạnh cho các cơ hỗ trợ khớp vai không chỉ giúp giảm đau, cứng vai do thoái hóa mà còn góp phần cải thiện biên độ vận động của khớp.

Bệnh nhân nên tham vấn cùng các chuyên gia vật lý trị liệu để lên kế hoạch tập luyện phù hợp. Đồng thời, hãy bắt đầu với cường độ từ thấp lên cao nhằm đảm bảo cơ thể có thời gian thích nghi với việc luyện tập, từ đó tối ưu hoá hiệu quả chữa trị.

Phẫu thuật điều trị

Nếu những phương pháp điều trị bảo tồn trên không đem lại kết quả như mong muốn, bác sĩ sẽ cân nhắc đến các phương án phẫu thuật (5), chẳng hạn như:

• Thay khớp vai toàn phần hoặc bán phần: chủ yếu dành cho những trường hợp khớp vai bị biến dạng, hư tổn nặng nề dẫn đến mất chức năng vận động, từ đó giúp bệnh nhân thoát khỏi nguy cơ tàn phế.

Đây cũng là một trong những “thủ thuật vàng” ở Hệ thống Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh. Với trang thiết bị hiện đại, tân tiến cùng đội ngũ chuyên gia hàng đầu trong lĩnh vực cơ xương khớp, hầu hết những ca phẫu thuật thay khớp tại đây đều thành công với rủi ro phát sinh biến chứng hậu phẫu gần như không có.

• Cắt bỏ phần sụn khớp bị hư tổn: thường dùng trong điều trị thoái hoá khớp cùng đòn và những trường hợp liên quan đến chấn thương cơ chóp xoay (rotator cuff).

Phòng ngừa thoái hóa khớp vai

Mặc dù thoái hoá khớp vai nguyên phát (liên quan đến tuổi tác, di truyền…) không thể phòng ngừa được, nhưng đối với những trường hợp thoái hoá thứ phát (do chấn thương, bệnh lý… gây ra), mọi người có thể dễ dàng ngăn ngừa bằng cách:

• Tập tư thế đúng để giảm thiểu áp lực đè nặng lên khớp
• Duy trì trọng lượng khỏe mạnh
• Kiểm soát tốt lượng đường trong máu
• Cố gắng rèn luyện thể chất mỗi ngày với cường độ vận động phù hợp
• Ăn uống lành mạnh, khoa học
• Chú trọng việc nghỉ ngơi đầy đủ
• Cẩn thận trong công việc và sinh hoạt thường ngày, hạn chế té ngã, chấn thương
• Lắng nghe cơ thể của chính mình

Quy tụ đội ngũ chuyên gia giỏi chuyên môn, ứng dụng nhiều kỹ thuật cao trong điều trị cơ xương khớp, tại Trung tâm Chấn thương chỉnh hình và Nội cơ xương khớp – Hệ thống BVĐK Tâm Anh đã thăm khám và điều trị thành công cho hàng trăm ngàn bệnh nhân, trong đó có tình trạng thoái hóa khớp. Các chuyên gia đầu ngành của Phẫu thuật khớp như TTND.GS.TS Nguyễn Việt Tiến, TTUT.PGS.TS Đặng Hồng Hoa, ThS Trần Anh Vũ, TS Đỗ Tiến Dũng, TS.BSCKII Vũ Hữu Dũng… đã mang đến niềm vui cho vô số bệnh nhân sau khi những chấn thương cơ xương khớp lâu năm của họ được chữa khỏi hoàn toàn.

Bên cạnh đội ngũ y bác sĩ dày dặn kinh nghiệm thực tiễn và chuyên môn, hệ thống BVĐK Tâm Anh còn được đầu tư trang thiết bị hiện đại hàng đầu thế giới như hệ thống máy nội soi công nghệ 3D độ phân giải cao, máy chụp X-quang, MRI thế hệ mới nhất… nhằm phục vụ cho việc thăm khám và điều trị hiệu quả cho người bệnh. Đặc biệt nhất là công nghệ phẫu thuật bằng robot hiện đại và thông minh hàng đầu thế giới ARTIS Pheno của thương hiệu Siemens nhập khẩu đồng bộ từ Cộng hòa Liên bang Đức.

Để được tư vấn và đặt lịch khám các bệnh lý cơ xương khớp – chấn thương thể thao tại Hệ thống Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh, quý khách vui lòng liên hệ:

HỆ THỐNG BỆNH VIỆN ĐA KHOA TÂM ANH

• Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh Hà Nội:
  • 108 Hoàng Như Tiếp, P.Bồ Đề, Q.Long Biên, Hà Nội
  • Hotline: 024 3872 3872 – 024 7106 6858
• Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh TPHCM:
  • 2B Phổ Quang, P.2, Q.Tân Bình, TPHCM
  • Hotline: 093 180 6858 – 0287 102 6789
• Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh Quận 8:
  • 316C Phạm Hùng, P.5, Q.8, TPHCM
  • Hotline: 093 180 6858 – 0287 102 6789
• Phòng khám Đa khoa Tâm Anh Quận 7:
  • 25 Nguyễn Hữu Thọ, P.Tân Hưng, Q.7, TPHCM
  • Hotline: 093 180 6858 – 0287 102 6789
• Fanpage: https://www.facebook.com/benhvientamanh/
• Website: https://tamanhhospital.vn

Nhìn chung, tuy không thể phòng ngừa hay điều trị thoái hóa khớp vai hoàn toàn nhưng việc hiểu rõ về vấn đề sức khỏe này có thể giúp bệnh nhân có biện pháp kiểm soát tốt quá trình tiến triển của bệnh ngay từ đầu, nhờ đó sớm tìm lại niềm vui trong cuộc sống.