Thông Tin Về Chùa Côn Sơn (Hải Dương) - Hành Trình Tham Quan ...

Mảnh đất Chí Linh (Hải Dương) được mệnh danh là vùng đất lưu giữ quần thể di tích mang giá trị lịch sử vĩ đại quý giá. Bên cạnh các di tích như đền Kiếp Bạc, đền Cao, đền Sinh, thành cổ Phao Sơn, chùa cổ Vân Tiên hay chùa Sùng Nghiêm, ngôi chùa Côn Sơn là địa điểm hành hương tâm linh nổi tiếng mà bất cứ du khách nào cũng nên ghé tới. 

Cùng chúng tôi tìm hiểu tại sao ngôi chùa này lại trở thành niềm tự hào nhân dân Hải Dương và dân tộc Việt Nam.

NỘI DUNG

Đôi nét giới thiệu về chùa Côn Sơn

Nằm tại chân ngọn núi Côn Sơn (núi Hun), chùa Côn Sơn là cổ tự tiêu biểu của Phật giáo tại phường Cộng Hoà, thành phố Chí Linh, tỉnh Hải Dương. Vẻ đẹp của dãy núi Côn Sơn từng đi vào thơ ca rằng:

“Côn Sơn có suối rì rầm

Ta nghe như tiếng đàn cầm bên tai

Côn Sơn có đá rêu phơi

Ta ngồi trên đá như ngồi đệm êm…”

Giải thích về cái tên núi Hun, vào thế kỉ thứ 10 khi Đinh Bộ Lĩnh dẹp loạn 12 sứ quân, vùng núi Côn Sơn khi xưa từng là nơi diễn ra trận hỏa công hun lửa tạo khói để vây bắt Phạm Bạch Hổ. Bởi vậy, dân gian thường hay gọi tên nơi này là núi Hun để ghi nhớ sự kiện lịch sử này. 

Xem thêm: Hành trình khám khá lịch sử và kiến trúc chùa Phổ Minh (Nam Định)

Chùa cũng thường được gọi là chùa Hun, tên chữ là Tư Phúc tự hay Thiên Tư Phúc tự (chùa được trời ban cho phước lành). Đây là di tích quan trọng thuộc khu di tích Côn Sơn – Kiếp Bạc mà bạn nên ghé tới khi về với vùng đất Hải Dương. 

Vào năm 1962, chùa Côn Sơn được xếp hạng Di tích quốc gia và được công nhận là Di tích quốc gia đặc biệt năm 2012.

Tìm hiểu lịch sử và kiến trúc chùa

Về lịch sử chùa

Vào năm 1304, nhà sư Pháp Loa – đệ nhị sư tổ của thiền phái Trúc Lâm đã cho xây dựng một chùa nhỏ tại ngọn núi Hun, gọi tên là chùa Kỳ Lân. Cho đến năm 1329, chùa được mở rộng quy mô và được đặt tên là Côn Sơn Thiên Tư Phúc tự, giao cho đệ tam sư tổ Huyền Quang trụ trì. Ông đã xây dựng thêm những công trình kiến trúc còn mang giá trị lịch sử đến ngày hôm nay như Đài cửu phẩm liên hoa, am Bạch Vân,… cũng như giảng kinh thuyết pháp và dựng liêu Kỳ Lân cho các tăng ni tu hành.  

Xem thêm: Chùa Mía (Hà Nội) – Ngắm nhìn cổ tự có nhiều tượng thờ nhất Việt Nam

Tam vị sư tổ của Thiền phái Trúc Lâm đã từng tu hành tại chùa. Do đó, ngay từ thời nhà Trần thì chùa Côn Sơn đã trở thành một trong ba trung tâm của thiền phái này, bên cạnh chùa Yên Tử và chùa Quỳnh Lâm của tỉnh Quảng Ninh. Đúng như câu ca dao sau:

“Côn Sơn, Yên Tử, Quỳnh Lâm

Nếu ai chưa đến thiền tâm chưa đành”

Vào ngày 23 tháng Giêng năm 1334, sư tổ Huyền Quang viên tịch tại chùa. Nhà vua Trần Minh Tông đã cho xây tháp Đăng Minh để xá lị của ông tại sau chùa Côn Sơn. Ngày mất của Huyền Quang sư tổ cũng dần trở thành ngày lễ hội dâng hương tại chùa.

Kiến trúc hiện nay

Trải qua những dấu mốc thời gian và nhiều năm chiến tranh tàn phá, chùa Côn Sơn ngày nay chỉ còn quy mô vừa phải, nằm nép mình dưới tán lá xanh của các cây cổ thụ nhưng kiến trúc vẫn hài hòa với cảnh quan. 

Ngày nay, chùa tuy nhỏ nhưng vẫn có đầy đủ các hạng mục theo lối chùa cung đình gồm: Cổng tam quan, sân trước, Gác chuông, Tiền đường, Thiêu hương, Thượng điện, nhà Tổ, điện Mẫu, nhà bia, hai dãy hành lang,…Trong đó, Tiền đường, Thiêu hương, Thượng điện, nhà thờ Tổ được xây dựng theo kiến trúc hình chữ Công. 

Đến cổng Tam quan chùa, ta sẽ đi qua con đường được lát gạch chạy dài dưới hàng thông xen lẫn những tán cây vải thiều lâu năm tỏa bóng mát. Cổng Tam quan gồm 2 tầng 8 mái được khắc họa các hoạ tiết hoa lá, mây tản cách điệu của nền nghệ thuật kiến trúc thời Lê. 

 

Bước qua cổng là tới sân tiền đường. Tại không gian thanh tịnh nay có lưu giữ cây đa 600 năm tuổi và 4 nhà bia cổ. Trong đó, nổi bật nhất là hai tấm bia “Thanh Hư động” và “Côn Sơn Tư Phúc tự bi” nằm tại phía bên phải và bên trái cổng chùa. Tấm bia “Thanh Hư động” có từ thời Long Khánh (1373-1377), có lưu ngự bút của vua Trần Duệ Tông. Tấm bia “Côn Sơn Tư Phúc tự bi” được tạo tác trong đợt đại trùng tu chùa Côn Sơn ở thế kỷ XVII. Đây là tấm bia có hình dạng lục giác rất hiếm gặp ở Việt Nam và được công nhận là Bảo vật quốc gia năm 2017.

 

Các gian thờ chủ yếu được làm bằng gỗ. Bên trong gian chính điện, các ban thờ được sắp đặt đầy đủ theo truyền thống gồm: Ban Tam Bảo ở chính giữa, Nhị vị Hộ Pháp hai bên, ban thờ Đức Ông, ban thờ Đức Thánh Hiền, ban thờ Mẫu. Thượng điện là nơi bài trí những tượng Phật từ thời Lê như tượng Phật A Di Đà cao tới 3 mét, ba pho tượng tam thế mang đặc trưng phong cách của giữa thế kỷ XVII,…. 

Phía sau chùa là nhà Tổ nơi thờ tượng Trúc Lâm tam tổ, tượng ông bà Trần Nguyên Đán, hai pho tượng Nguyễn Trãi và Nguyễn Thị Lộ.

 

 

Một trong những hạng mục đặc biệt quan trọng tại chùa Côn Sơn chính là tòa Cửu phẩm liên hoa. Tòa này được phục dựng gần đây nhất là vào năm 2015 và khánh thành vào năm 2017. Cụm công trình hiện nay gồm cây Phẩm và nhà Phẩm được sơn son, thếp vàng vô cùng ấn tượng. 

Khu mộ tháp nằm tại phía sau chùa. Trong đó nổi tiếng là Đăng Minh bảo tháp – nơi đặt xá lợi và tượng của Huyền Quang Tôn giả. Tháp mộ này được xây dựng lần đầu vào năm 1334 và được phục dựng lại vào năm 1719. Đến nay, bảo tháp này gồm 3 tầng được dựng bằng đá xanh, phía sau và cạnh bên trái tầng một của tháp có khắc bia nói về thân thế sự nghiệp của Trúc Lâm đệ Tam tổ Huyền Quang.

Lễ hội chùa vào ngày nào?

Hội xuân của chùa được kết hợp với lễ hội đền Kiếp Bạc thành lễ hội Côn Sơn – Kiếp Bạc diễn ra từ ngày 10 tháng Giêng tới hết ngày 23 tháng Giêng Âm lịch. Cứ vào khoảng thời gian nay, chùa Côn Sơn Hải Dương lại tổ chức long trọng và trang nghiêm để tưởng nhớ Đệ tam tổ Trúc Lâm Huyền Quang Tôn giả. 

Lễ hội mùa xuân gồm phần lễ với các hoạt động đặc sắc như lễ Liên Hoa Hội Thượng phát đại nguyện của đức Phật; lễ rước bánh chưng, bánh dày tại chùa Côn Sơn; lễ giỗ Đệ tam tổ Trúc Lâm Huyền Quang tôn giả; nghi lễ Nhiễu phật ở tòa Cửu phẩm liên hoa,… Phần hội được đầu tư lớn, gồm các hoạt động thể thao như đấu vật, cờ tướng; hội thi gói bánh chưng, giã bánh dày; Liên hoan Pháo đất tỉnh Hải Dương,…

Xem thêm: Kinh nghiệm di chuyển tới chùa Lôi Âm – Ngày lễ chùa Lôi Âm là ngày nào?

Bên cạnh đó, chùa còn tổ chức lễ hội mùa thu từ ngày 16 đến ngày 20 tháng 8 Âm lịch để tưởng niệm Nguyễn Trãi. Tại đây, du khách và người dân sẽ được chứng kiến lễ cúng Phật Thánh; Hội đồng Trần Triều; Lễ giỗ Đức Thánh Trần; Lễ khai ấn và ban ấn đền Kiếp Bạc; Lễ tưởng niệm và tế tại đền Nguyễn Trãi,… Phần hội linh đình các hoạt động như Liên hoan diễn xướng hầu Thánh, đua thuyền truyền thống, múa rối nước, hội hoa đăng… và các hoạt động văn hóa, thể thao khác. 

Lễ hội chùa Côn Sơn là lúc để con cháu tôn vinh các bậc tiền nhân có công xây dựng Thiền phái Trúc Lâm, biết ơn người đã xây dựng đất nước và chống giặc ngoại xâm. Chùa Côn Sơn và lễ hội chùa không chỉ chứa đựng những giá trị về lịch sử, văn hóa dân tộc Việt Nam mà còn là cơ sở để giúp các nhà khoa học tìm hiểu về đời sống, tín ngưỡng, phong tục tập quán gắn liền với khu di tích đặc biệt quan trọng này. Để góp phần gìn giữ và phát huy những di sản văn hóa của cha ông ta để lại cho các thế hệ mai sau.

Gợi ý cách sắm lễ dâng chùa Côn Sơn

Là một Tổ đình của Thiền phái Trúc Lâm, ngôi chùa Côn Sơn luôn thu hút hàng ngàn nhân dân địa phương cùng du khách gần xa nô nức đến tham quan vãn cảnh và chiêm bái.

Không chỉ ngày lễ mà còn trong những dịp đặc biệt như lễ các ngày hội Phật giáo, chùa đón tiếp rất nhiều du khách tới chiêm ngưỡng kiến trúc cổ xưa, vãn cảnh và lễ bái các vị chư Phật cùng lòng hướng thiện tới cầu bình an, sức khỏe. Ngay cả ngày thường, người dân và du khách cũng tìm đến đây để vãn cảnh chiêm bái chùa chiền cho lòng thanh thản, thoát khỏi những âu lo.

Tới chùa Côn Sơn lễ bái, mọi người nên sắm sửa lễ vật thành tâm để bái yết nơi cửa chùa. Cũng như những ngôi chùa khác, con hương đệ tử đến chùa không cần sắm sửa lễ vật mâm cao cỗ đầy mà chỉ cần đơn giản nhưng thành tâm là đủ. Ta chỉ nên dâng đặt hương án Phật những đồ chay, tịnh như hương hoa, quả tươi chín, trầu cau, xôi chè hay phẩm oản. Nếu lễ đền Mẫu, Thánh ra có thể sắm lễ vật chay mặn tùy tâm nhưng đồ mặn nên là những thức đồ đơn giản như gà, giò.

Trong những vật lễ dâng lên hương án nhà chùa, Oản Tài Lộc là Ngọc thực được nhiều người lựa chọn để thêm phần trang trọng, linh thiêng và chỉn chu. Oản Tài Lộc cô Tâm là vật lễ thiết kế độc lạ, ý nghĩa, có thể trưng lễ trong thời gian dài mà không bị hỏng, mốc.

 

Với sự am hiểu về những tín ngưỡng tâm linh linh thiêng, các nghệ nhân tại Oản Cô Tâm đã nghiên cứu và cải tiến thiết kế tạo nên những tác phẩm Oản Tài Lộc lễ Phật nhiều kích cỡ lựa chọn với mức giá vô cùng phải chăng.

Vị trí chùa và lộ trình di chuyển tham khảo

Chùa Côn Sơn nằm tại chân núi Côn Sơn thuộc phường Cộng Hòa, thị xã Chí Linh, tỉnh Hải Dương. Vị trí chùa cách Hà Nội khoảng 80km về phía đông. Từ Hà Nội quý khách có thể tham khảo lộ trình di chuyển tới chùa là: Trung Tâm Hà Nội – Cầu Vĩnh Tuy – cầu vượt QL5 hướng về phía sông Đuống – ĐCT Hà Nội/Bắc Giang qua tỉnh Bắc Ninh – ĐCT Nội Bài/Hạ Long qua cầu Phả Lại tới TX. Chí Linh – QL37 tới đừng Côn Sơn – chùa Côn Sơn.