ThS.BS Trần Thanh Phong: Giãn Tĩnh Mạch Thừng Tinh Có Làm Cho ...

ThS.BS Trần Thanh Phong - Phó khoa Ngoại niệu-Ghép thận, Bệnh viện Nhân dân 115

NỘI DUNG BUỔI TƯ VẤN

1. Trước hết, nhờ bác sĩ mô tả tĩnh mạch thừng tinh ở vị trí nào, đóng vai trò gì với sức khỏe nam giới ạ?

Tĩnh mạch thừng tinh là hệ thống tĩnh mạch để dẫn lưu máu từ tinh hoàn, bìu và đi theo ống bẹn để về tuần hoàn chung của cơ thể mình. Vai trò của những tĩnh mạch nhằm dẫn lưu máu đi về, đảm bảo sự trao đổi chất của cơ quan bên dưới, cụ thể là tinh hoàn, làm cho tinh hoàn có thể trao đổi chất tốt và thực hiện tốt vai trò nội tiết là sản xuất ra hóc môn sinh dục nam, cũng như ngoại tiết là sản xuất ra tinh trùng ở nam giới.

2. Giãn tĩnh mạch thừng tinh sẽ gây ra triệu chứng nào, thưa bác sĩ? Chúng ta có phương tiện gì để chẩn đoán giãn tĩnh mạch thừng tinh?

Về bệnh học, do van của tĩnh mạch bị suy yếu hoặc không có van, làm cho máu không thể đưa về tuần hoàn và làm ứ trệ máu ở bên dưới. Chính vì máu ứ trệ tuần hoàn bên dưới gây ra triệu chứng giãn tĩnh mạch thừng tinh khiến cho bệnh nhân luôn cảm thấy tức nặng ở bìu tinh hoàn. Ở trường hợp nặng hơn, bệnh nhân có thể cảm thấy một bên tinh hoàn bị nhỏ đi và có thể sờ/ nhìn thấy những búi tĩnh mạch giãn ngoằn ngoèo bên dưới da.

Khi người bệnh đến với chúng tôi sẽ được khám lâm sàng. Bệnh nhân sẽ được khám ở nhiều tư thế như nằm hoặc đứng, tùy theo mức độ bệnh. Nếu tĩnh mạch đã bị giãn, khi khám lâm sàng đều có thể phát hiện được như nhìn/ sờ thấy những đám rối tĩnh mạch ngoằn ngoèo dưới da bìu và khi sờ nắn bệnh nhân có dấu hiệu đau tức nhẹ do bị ứ trệ tuần hoàn bên dưới.

Hoặc là khi tinh hoàn bên bị giãn có thể có kích thước nhỏ hơn bên đối diện do bị bệnh lâu ngày, sự trao đổi chất kém đi, dẫn đến tình trạng teo nhỏ tinh hoàn.

Tuy nhiên, có những trường hợp giãn ở mức độ nhẹ có những tư thế khó có thể phát hiện được. Vì vậy, bệnh nhân sẽ được chỉ định thực hiện thêm một số nghiệm pháp.

3. Bệnh nhân có thể tự thăm khám được không?

Triệu chứng được biểu hiện ra bên ngoài khi bệnh bắt đầu giai đoạn muộn và xuất hiện những búi tĩnh mạch ngoằn ngoèo lộ ra dưới da. Thì lúc này bệnh nhân có thể nhìn hoặc sờ, nắn thấy búi tĩnh mạch này hoặc cảm thấy đau tức ở bên bìu bị bệnh.

Tuy nhiên, để chẩn đoán xác định, bệnh nhân cần đến bệnh viện để được thăm khám và chẩn đoán niêm mạc. Nếu bệnh nhân phát hiện trong giai đoạn sớm, bệnh chưa có những biểu hiện cụ thể ra bên ngoài thì chúng ta nên đến bác sĩ để thăm khám và thậm chí phải sử dụng đến những phương tiện cận lâm sàng như siêu âm mạch máu. Vì có những trường hợp phải qua siêu âm mới có thể phát hiện được giãn tĩnh mạch thừng tinh.

4. Hiện nay chúng ta đã biết nguyên nhân hay yếu tố nguy cơ đưa đến giãn tĩnh mạch thừng tinh chưa ạ?

Nguyên nhân tại sao bên này giãn nhiều hơn bên còn lại y học vẫn chưa tìm có những nghiên cứu cụ thể về vấn đề này. Tuy nhiên, vẫn có rất nhiều giả thuyết xung quanh nguyên nhân đưa đến giãn tĩnh mạch thừng tinh.

Thông thường người bệnh sẽ bị giãn bên trái, chiếm tỉ lệ 90% và 10% còn lại là tình trạng bị giãn 2 bên. Riêng tình trạng giãn đơn thuần bên phải thường rất ít gặp. Có nhiều giả thuyết có vấn đề này, chẳng hạn do cấu trúc giải phẫu bên trái dẫn lưu qua nhiều hệ thống tĩnh mạch thận và về tĩnh mạch chính khó khăn, làm hệ thống lưu thông máu kém hơn, dẫn đến bên trái dễ bị giãn hơn.

Hoặc trường hợp tăng áp lực ổ bụng, làm cho máu lưu thông về bên dưới kém hơn. Như trường người bệnh bị ho nhiều, hay táo bón sẽ gây áp lực lên trên ổ bụng, máu lưu thông sẽ kém hơn. Thậm chí có những trường hợp bướu trong ổ bụng gây chèn ép, máu lưu thông về kém hơn, làm giãn tĩnh mạch thừng tinh.

Đây là những yếu tố thuận lợi có thể khiến nam giới bị giãn tĩnh mạch thừng tinh.

5. Giãn tĩnh mạch thừng tinh sẽ dẫn đến tình trạng gì nếu phát hiện muộn hay là không điều trị, thưa bác sĩ?

Giãn tĩnh mạch thừng tinh được chia thành nhiều giai đoạn, nhiều mức độ. Lúc đầu mới bị có thể ảnh hưởng đến quá trình trao đổi chất, ảnh hưởng đến sinh trưởng của bên tinh hoàn bị giãn.

Về lâu dài, do sự giãn nên máu bị ứ trệ và không lưu thông tốt làm nhiệt độ tinh hoàn tăng lên. Có thể ví tĩnh mạch thừng tinh như lưới tản nhiệt, giữ nhiệt độ bên trong tinh hoàn, trong bìu lúc nào cũng thấp hơn cơ thể từ 1 - 2 độ. Đây là nhiệt độ lý tưởng nhất. Khi ứ trệ là nhiệt độ trong bìu tăng lên làm cho hiện tượng sinh tinh giảm đi, thậm chí có thể dẫn đến vô sinh.

Đồng thời, về lâu dài, sự trao đổi chất không tốt làm teo dần tinh hoàn bên bị giãn tĩnh mạch thừng tinh. Đây là những biến chứng người bệnh có thể gặp nếu không điều trị.6. Theo bác sĩ, giãn tĩnh mạch thừng tinh có gây rối loạn cương dương hay vô sinh không?

Giãn tĩnh mạch thừng tinh ảnh hưởng đến chuyển hóa của tinh hoàn ở bên bị ảnh hưởng. Tinh hoàn có nhiều chức năng, trong đó có chức năng nội tiết sản xuất ra hóc môn sinh dục nam. Và khi bị giãn tĩnh mạch lâu ngày, testosterone là hóc môn quan trọng của cơ thể, phụ trách nam tính, hỗ trợ chức năng cương dương được tốt hơn, bị giảm xuống và ảnh hưởng đến rối loạn cương.

Vì vậy, khi người bệnh bị giãn tĩnh mạch thừng tinh có thể dẫn đến rối loạn cương, làm cho tinh hoàn teo lại, sản xuất tinh trùng ít hơn và dẫn đến vô sinh.

7. Xin bác sĩ cho biết có những phương pháp nào để điều trị giãn tĩnh mạch thừng tinh? Khi nào thì có chỉ định phẫu thuật ạ?

Khi bệnh nhân được chẩn đoán bị giãn tĩnh mạch thừng tinh, tùy theo mức độ thì ở mức độ càng lớn, bệnh càng nặng. Có thể chia bệnh thành 5 mức độ. Ở độ 1, 2 bệnh nhân có thể thay đổi lối sống để bệnh không tiến triển nữa.

Thuốc uống cũng có vai trò hạn chế tình trạng bệnh. Nhưng khi bệnh tiến triển nặng hơn, sử dụng thuốc không còn hiệu quả thì bắt buộc phải can thiệp phẫu thuật riêng với bên bị giãn tĩnh mạch thừng tinh.

Có thể hiểu rằng, giãn tĩnh mạch thừng tinh là bên bị giãn, máu sẽ ứ trệ không được lưu thông tốt. Muốn can thiệp, bác sĩ sẽ làm tắc mạch đó lại.

Bác sĩ và bệnh nhân sẽ có cuộc trao đổi, thảo luận phương pháp nào phù hợp với diễn tiến bệnh của bệnh nhân trên tinh thần là đúng chỉ định. Từ đó, bệnh nhân sẽ có những định hướng để đưa ra lựa chọn. Tuy nhiên, nếu bệnh đã nặng, bệnh nhân không muốn phẫu thuật, thì hiệu quả sử dụng thuốc để điều trị rất thấp.

8. Tắc mạch can thiệp để điều trị giãn tĩnh mạch thừng tinh là gì, thưa bác sĩ?

Điều trị bằng phương pháp phẫu thuật đối với giãn tĩnh mạch thừng tinh có nhiều phương pháp. Nhưng chung quy là thực hiện tắc mạch bị giãn để máu có thể lưu thông ở tĩnh mạch khác không bị giãn, hoạt động tốt hơn.

Tùy theo phương pháp tiếp cận thì sẽ có các phương pháp phẫu thuật khác nhau để làm tắc mạch. Như mổ hở kinh điển, tức mổ 1 đường nhỏ ở đường bẹn để bộc lộ thừng tinh, đám rối tĩnh mạch ra bên ngoài để tắc mạch.

Ngoài ra, có những phương pháp mổ nội soi, bóc tách tĩnh mạch.

Có những phương pháp mổ vi phẫu cũng là mổ hở nhưng có sự hỗ trợ của kính hiển vi, được phóng đại để có thể thấy rõ hơn những tĩnh mạch có thể chưa giãn, vì vậy, hạn chế được những biến chứng về sau.

Ngoài ra, phương pháp tắc mạch được thực hiện ngoài da, không cần can thiệp của phẫu thuật, bằng cách chích 1 mũi tiêm nhỏ vào tĩnh mạch đùi bên phải và luồn vào tĩnh mạch chung, qua tĩnh mạch bên trái để bơm thuốc tắc ở trên cao vào. Với phương pháp này được gọi là phương pháp thuyên tắc mạch để điều trị giãn tĩnh mạch thừng tinh.

9. Mổ giãn tĩnh mạch thừng tinh bằng vi phẫu có ưu điểm gì, tỷ lệ thành công cao không ạ?

Do tĩnh mạch thừng tinh rất nhỏ. Đối với tĩnh mạch khỏe mạnh, không bị giãn, kích thước dưới 2mm, thậm chí có những tĩnh mạch nhỏ hơn. Nếu không sử dụng vi phẫu, trong lúc phẫu thuật chỉ có thể tắc được những tĩnh mạch đã giãn. Còn những tĩnh mạch giãn ở mức độ nhẹ hay chưa giãn, bác sĩ không thể tắc được vì không thể phát hiện được.

Đặc điểm của mạng lưới này gọi là đám rối tĩnh mạch hình dây leo, hay còn gọi là đám rối tĩnh mạch thừng tinh. Vì thế, nếu tắc ở mạch này thì máu vẫn có thể lưu thông ở mạch khác vì các tĩnh mạch có thông nối với nhau. Vậy khi mổ không có vi phẫu, chỉ tắc những tĩnh mạch bị giãn lớn thì sẽ đi bằng những đường khác qua tĩnh mạch giãn nhẹ và lại tiếp tục gây ra tình trạng giãn tĩnh mạch thừng tinh. Cũng chính do nguyên lý trên, nếu không sử dụng phương pháp mổ bằng vi phẫu, hiện tượng tái phát sau phẫu thuật rất cao.

Ngoài ra, sự hỗ trợ của kính hiển vi sẽ tắc được những tĩnh mạch có nguy cơ bị giãn triệt để hơn, tránh nguy cơ bị tái phát. Và có thể phân biệt được đâu là động mạch, đâu là tĩnh mạch. Vì động mạch có thể xuống dưới tinh hoàn, nếu tắc động mạch tinh hoàn sẽ ảnh hưởng đến cung cấp máu, tưới máu tinh hoàn, ảnh hưởng đến chất lượng sinh sản.

Đồng thời, nếu không sử dụng vi phẫu, bác sĩ sẽ dễ thắt nhầm hệ bạch huyết. Vì khi hệ bạch huyết không lưu thông được,tạo thành túi dịch ở bìu. Sau khi mổ xong, tinh hoàn sẽ lớn ra, do hệ bạch huyết bị thắt và dịch bị ứ trệ ở bên dưới tạo ra tình trạng tràn dịch tinh mạc. Đây là tình trạng dễ gặp nhất mà khi chúng ta mổ hở sẽ không nhận biết được đâu là bạch huyết, đâu là tĩnh mạch.

Vì vậy, nếu có sự hỗ trợ của vi phẫu, sẽ chọn lọc rất tốt đâu là tĩnh mạch, đâu là động mạch và bạch mạch, nhờ đó, hạn chế tối thiểu các biến chứng như thắt nhầm động mạch tinh hoàn hay tràn dịch tinh mạc do tích tụ bạch huyết bên dưới.

10. Nếu sau khi phẫu thuật, tình trạng giãn tĩnh mạch thừng tinh tái phát thì các bước kiểm tra hay điều trị tiếp theo sẽ như thế nào, thưa bác sĩ? Làm thế nào để tránh tái phát ạ?

Những phương pháp điều trị bằng phẫu thuật bằng nội soi hoặc thuyên tắc nút mạch, mổ hở nội soi hoặc mổ vi phẫu… tất cả các phương pháp điều trị đều có khả năng tái phát sau phẫu thuật. Vì đây là một đám rối tĩnh mạch, khi tắc mạch này vẫn sẽ còn những mạch khác.

Tùy theo phương pháp mà khả năng tái phát nhiều hay ít, không có phương pháp nào tránh khỏi tình trạng tái phát. Đồng thời tùy thuộc vào kinh nghiệm của phẫu thuật viên, cơ địa và những yếu tố tác động khác có thể ảnh hưởng đến tình trạng tái phát sau phẫu thuật. Tỷ lệ tái phát dao động từ 0,6 - 20%.

Khi có tái phát, bệnh nhân sẽ được thăm khám giống như ban đầu, theo dõi tĩnh mạch giãn như thế nào, kích thước và tình trạng bệnh ở mức độ bao nhiêu. Nếu cần thiết, bệnh nhân có thể được điều trị lại từ đầu.

Do nguyên nhân thật sự vẫn chưa có các nghiên cứu xác định, vì thế, nếu ta biết được nguyên nhân chính, điều trị triệt để nguyên nhân đó là tốt nhất.

Để hạn chế yếu tố thuận lợi có thể dẫn đến giãn tĩnh mạch thừng tinh hoặc tái phát sau khi phẫu thuật, chúng ta có thể sử dụng một số biện pháp góp phần giảm những tác động. Chẳng hạn như thay đổi lối sống, bổ sung nhiều rau xanh vào khẩu phần ăn, trái cây nhằm bổ sung chất sơ để có công thức dinh dưỡng cân đối giúp mạch máu có độ bền tốt hơn và tránh táo bón. Vì táo bón sẽ làm áp lực ổ bụng tăng lên, máu không về ổ bụng của chúng ta được, làm ứ trên bên dưới, dẫn đến giãn tĩnh mạch. Ngoài ra, bệnh nhân nên điều chỉnh lại cân nặng.

Và trong sinh hoạt, đối với nam giới, khi làm việc nặng cần mặc đồ lót nhằm nâng 2 tinh hoàn lên, giúp hệ thống không bị căng giãn, hạn chế tĩnh mạch thừng tinh phát triển. Tuy nhiên, không cần mặc lúc ngủ.

Ngoài ra, cần tìm xem trong cơ thể có những bệnh lý như bướu chèn ép hay không để tránh tắc mạch dẫn đến giãn tĩnh mạch thừng tinh.

11. Sau khi phẫu thuật/can thiệp điều trị giãn tĩnh mạch thừng tinh, khoảng bao lâu bệnh nhân bình phục hoàn toàn và có thể sinh hoạt tình dục được ạ?

Tùy theo phương pháp can thiệp mà thời gian hồi phục sẽ khác nhau.

Đầu tiên là nút mạch thuyên tắc, do phương pháp sử dụng tiêm luồng vào tĩnh mạch, không để lại vết mổ trên cơ thể, bệnh nhân có thể xuất viện trong 24 tiếng và hoạt động lại bình thường.

Đối với mổ hở, bệnh nhân cần nghỉ ngơi để vết thương mau lành. Mặc dù vết mổ không lớn, nhưng bệnh nhân cần thời gian để vết thương lành sau 1 tuần. Sau 1 tuần, bệnh nhân có thể sinh hoạt, tắm rửa bình thường nếu vết mổ tốt, không để lại nhiễm trùng. Còn về sinh hoạt tình dục, bệnh nhân cần nghỉ ngơi sau 1 tháng.

12. Chi phí các phương pháp điều trị giãn tĩnh mạch thừng tinh?

Đây cũng là một trong những vấn đề sẽ được đề cập khi tư vấn cho bệnh nhân.

Về phương pháp nút mạch thuyên tắc, tức can thiệp bằng cách đi trong lòng mạch máu, cần sử dụng những phương tiện chuyên dụng và chỉ sử dụng một lần cho mỗi bệnh nhân. Đồng thời, dung dịch tiêm và vật liệu sử dụng cũng rất nhiều tiền. Vì vậy, nếu điều trị nút mạch chi phí sẽ cao hơn, nhiều hơn mổ hở kinh điển gấp khoảng 10 lần.

Đối với chi phí mổ hở kinh điển, chi phí dao động chỉ vài triệu đồng.

~~~~~~~

Những chia sẻ của ThS.BS Trần Thanh Phong - Phó trưởng khoa Ngoại niệu-Ghép thận, Bệnh viện Nhân dân 115, đã giúp bạn đọc hiểu thêm về bệnh giãn tĩnh mạch thừng tinh, ảnh hưởng của bệnh này đến sức khỏe sinh sản nam giới, điều trị như thế nào... Thay mặt bạn đọc, xin chân thành cảm ơn bác sĩ!.

Chương trình được phối hợp thực hiện bởi Bệnh viện Nhân dân 115 vàCổng thông tin Tư vấn Sức khỏe AloBacsi.com