Thuốc Tránh Thai Có Tác Dụng Gì? Các Lưu ý Khi Sử Dụng Cần Biết

Thuốc tránh thai là một trong những phương pháp ngừa thai hiệu quả, được nhiều chị em lựa chọn. Thế nhưng không phải ai cũng hiểu rõ có những loại thuốc ngừa thai nào và ngoài công dụng ngừa thai, thuốc tránh thai còn có tác dụng gì.

Bài viết dưới đây được tư vấn chuyên môn bởi BS.CKII Phan Thế Thi, Bác sĩ Trung tâm Sản Phụ khoa Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh TP.HCM sẽ giúp chị em nắm được cơ chế hoạt động cũng như vai trò của từng loại thuốc tránh thai để có sự lựa chọn phù hợp.

1. Thuốc tránh thai là gì?
2. Có những loại thuốc tránh thai nào?
   1. Thuốc tránh thai kết hợp
   2. Thuốc tránh thai khẩn cấp
   3. Thuốc tránh thai chỉ chứa Progestin
3. Thuốc ngừa thai có tác dụng gì?
   1. 1. Quản lý hội chứng tiền kinh nguyệt (PMS) và rối loạn tiền kinh nguyệt (PMDD)
   2. 2. Giảm đau bụng kinh
   3. 3. Điều hòa kinh nguyệt
   4. 4. Khắc phục chứng rậm lông ở phụ nữ
   5. 5. Hỗ trợ trị mụn trứng cá
   6. 6. Cải thiện tình trạng đau đầu
   7. 7. Điều trị hội chứng buồng trứng đa nang (PCOS)
   8. 8. Điều trị lạc nội mạc tử cung
   9. 9. Điều trị u xơ tử cung
   10. 10. Kiểm soát cơn bốc hỏa tuổi tiền mãn kinh
4. Cơ chế hoạt động của thuốc ngừa thai
5. Thuốc tránh thai có tác dụng phụ không?
6. Ai có thể dùng thuốc ngừa thai?
7. Có thể sử dụng thuốc tránh thai khi cho con bú không?
8. Thuốc ngừa thai có thể ngăn ngừa các bệnh tình dục không?
9. Thuốc ngừa thai có tác dụng trong bao lâu?
10. Nếu quên uống thuốc tránh thai phải làm sao?
11. Một số lưu ý khi sử dụng thuốc tránh thai

Thuốc tránh thai là gì?

Thuốc tránh thai hay thuốc ngừa thai là một loại thuốc chứa nội tiết tố có tác dụng ngăn ngừa mang thai. Nếu được sử dụng đều đặn và cố định vào một thời điểm hàng ngày, thuốc cho hiệu quả ngừa thai lên đến 99%.

Tuy nhiên, thực tế cho thấy việc duy trì uống thuốc tránh thai đều đặn mỗi ngày có thể gặp khó khăn. Nếu quên uống thuốc dù chỉ một hoặc hai ngày đều có thể làm mất đi hiệu quả ngừa thai. Đó là lý do vì sao thống kê cho thấy, mỗi năm cứ 100 phụ nữ sử dụng phương pháp này có đến 9 người mang thai ngoài ý muốn. (1)

Xem thêm: 12+ phương pháp tránh thai an toàn, hiệu quả

Có những loại thuốc tránh thai nào?

Bác sĩ Phan Thế Thi cho biết, hiện nay trên thị trường có 3 loại thuốc tránh thai, mỗi loại có ưu nhược điểm nhất định mà chị em cần biết.

Thuốc tránh thai kết hợp

Thuốc tránh thai kết hợp (Combined Oral Contraceptive Pill) là còn gọi là thuốc tránh thai hàng ngày, là loại được sử dụng phổ biến nhất. Đây là loại thuốc chứa đồng thời 2 loại hormone sinh dục nữ là Estrogen và Progestin, có vai trò ức chế sự rụng trứng, làm chất nhầy ở cổ tử cung trở nên đặc hơn, ngăn cản tinh trùng đi qua cũng như làm giảm sự di chuyển của tinh trùng trong ống dẫn trứng.

Để hiệu quả ngừa thai cao nhất, chị em cần duy trì uống thuốc đều đặn mỗi ngày, kéo dài trong suốt chu kỳ kinh nguyệt. Trên thị trường có nhiều loại thuốc tránh thai hàng ngày do nhiều nhà sản xuất khác nhau cung cấp, chị em cần tìm hiểu kỹ những hoạt chất có trong thuốc, liều lượng và cách sử dụng đúng để mang lại hiệu quả ngừa thai.

Hiện nay, trên thị trường có 2 dạng thuốc tránh thai kết hợp:

• Thuốc tránh thai kết hợp dạng vỉ 21 viên: Uống liên tục trong 21 ngày đầu tiên của chu kỳ kinh nguyệt, mỗi ngày 1 viên, ngưng 7 ngày và tiếp tục uống vỉ mới ở chu kỳ mới.
• Thuốc tránh thai kết hợp dạng vỉ 28 viên: Uống liên tục trong 28 ngày theo thứ tự, uống liên tục không có ngày nghỉ, mỗi ngày 1 viên.

“Thực chất thuốc tránh thai kết hợp dạng vỉ 28 viên gồm 21 viên thuốc chứa hormone có màu sắc khác với 7 viên thuốc còn lại không chứa hormone, chỉ chứa các chất dinh dưỡng khác như vitamin, folate… nhằm tạo nên một chu kỳ liên tục, hạn chế việc quên uống thuốc, nhờ đó nâng cao khả năng ngừa thai”, bác sĩ… cho biết thêm.

Thuốc tránh thai khẩn cấp

Thuốc tránh thai khẩn cấp (Emergency Contraception) là biện pháp tránh thai hiệu quả cao cho những tình thế bắt buộc không thể tránh khỏi nguy cơ cao thụ thai. Thuốc thường được chỉ định cho những trường hợp:

• Người quan hệ tình dục không thường xuyên, người không sử dụng các biện pháp tránh thai lâu dài như thuốc tránh thai kết hợp, không có bao cao su, không đặt dụng cụ tử cung như vòng tránh thai…;
• Người bị hiếp dâm, cưỡng hiếp không muốn mang thai;
• Người gặp tai nạn khi quan hệ như bao cao su bị rách, hoặc quên uống thuốc ngừa thai hàng ngày từ 3 ngày trở lên hoặc quên uống thuốc loại chỉ có Progestin từ 2 viên trở lên.

Hiện nay trên thị trường có nhiều loại thuốc tránh thai khẩn cấp với liều dùng khác nhau như loại 1 viên, loại 2 viên. Các chuyên gia Sản khoa khuyến cáo, chị em không nên lạm dụng thuốc này, chỉ nên sử dụng tối đa 2 viên/tháng để không gây tác dụng phụ rối loạn kinh nguyệt. (2)

Thuốc tránh thai chỉ chứa Progestin

Thuốc tránh thai chỉ chứa Progestin (Progestin – only Contraceptive Pill hay Mini-Pill) cũng là một loại thuốc tránh thai hàng ngày nhưng thành phần chỉ chứa một chất nội tiết tố Progestin. Thuốc có dạng gói gồm 28 viên. Để phát huy hiệu quả ngừa thai, chị em cần uống thuốc vào cùng một thời điểm trong ngày. Nếu uống trễ 3 tiếng so với bình thường thì coi như quên uống thuốc ngày hôm đó.

Thuốc chỉ chứa Progestin là giải pháp hiệu quả cho phụ nữ đang cho con bú muốn ngừa thai nhưng không ảnh hưởng đến việc tiết sữa, hoặc không thể dùng Estrogen vì một lý do nào khác.

Thuốc ngừa thai có tác dụng gì?

Bác sĩ Phan Thế Thi cho biết, ngoài hiệu quả ngừa thai, việc sử dụng thuốc tránh thai còn mang đến nhiều lợi ích sức khỏe như: (3)

1. Quản lý hội chứng tiền kinh nguyệt (PMS) và rối loạn tiền kinh nguyệt (PMDD)

Hội chứng tiền kinh nguyệt (PMS) là những triệu chứng xảy ra trong vòng 2 tuần trước khi kỳ kinh nguyệt bắt đầu như thay đổi tâm trạng, tăng cân, đau ngực, nổi mụn trứng cá… Việc sử dụng thuốc tránh thai có thể giúp ngăn sự rụng trứng và cân bằng lượng hormone. Nếu dùng thuốc liên tục, các triệu chứng sẽ giảm bớt, chị em sẽ cảm thấy thoải mái hơn.

2. Giảm đau bụng kinh

Cơ chế của phương pháp tránh thai bằng thuốc là giữ cho lượng hormone trong cơ thể ở trạng thái ổn định, có ít mô phát triển bên trong niêm mạc tử cung sẽ không kích hoạt sản xuất Prostaglandin, nhờ đó không gây ra cơn đau bụng kinh.

3. Điều hòa kinh nguyệt

Khi cơ thể không sản xuất đủ Progesterone theo nhu cầu, chị em có thể gặp tình trạng kinh nguyệt không đều, kinh nguyệt quá dài hoặc quá ngắn, lượng kinh quá ít hoặc quá nhiều. Ngoài ra, việc thiếu Progesterone sẽ làm cho lớp niêm mạc tử cung dày lên, có thể ra kinh rất nhiều khi chu kỳ quay lại.

Thuốc tránh thai có thành phần Progesterone sẽ hạn chế việc phát triển quá mức của niêm mạc tử cung, giúp chu kỳ kinh nguyệt đều đặn hơn.

4. Khắc phục chứng rậm lông ở phụ nữ

Chứng rậm lông ở phụ nữ là do sự mọc lông thái quá từ việc ảnh hưởng của nội tiết tố Androgen (một nội tiết tố nam) khiến lông mọc nhiều ở mặt, cằm, quầng vú, ngực, tay và chân.

Uống thuốc tránh thai là biện pháp ưu tiên trong điều trị chứng rậm lông. Tuy nhiên, thuốc chống chỉ định cho phụ nữ có bệnh huyết khối tắc mạch, bị ung thư vú hoặc các bệnh lý ung thư khác thuộc Estrogen.

5. Hỗ trợ trị mụn trứng cá

Thuốc tránh thai còn có tác dụng trị mụn. Trong một số trường hợp chị em bị mụn trứng cá nặng, bác sĩ có thể kê toa thuốc nhằm sử dụng các hormone có trong thuốc ngăn chặn sự hình thành mụn.

6. Cải thiện tình trạng đau đầu

Có nhiều nguyên nhân gây ra những cơn đau đầu ở phụ nữ, một trong số đó là do sự thay đổi nồng độ Estrogen và Progesterone trong cơ thể. Bác sĩ có thể chỉ định chị em uống thuốc tránh thai để kiểm soát nồng độ Estrogen, từ đó giúp cải thiện tình trạng đau đầu.

7. Điều trị hội chứng buồng trứng đa nang (PCOS)

Hội chứng buồng trứng đa nang là một rối loạn nội tiết tố ở phụ nữ. Mặc dù không thể chữa khỏi buồng trứng đa nang, nhưng uống thuốc tránh thai có thể giúp kiểm soát được các triệu chứng của bệnh như chu kỳ kinh nguyệt không đều, mụn trứng cá, mọc lông quá mức…

8. Điều trị lạc nội mạc tử cung

Lạc nội mạc tử cung là bệnh lý phụ khoa với đặc trưng các tế bào trong lớp nội mạc tử cung xuất hiện ngoài tử cung. Đau bụng là triệu chứng thường gặp nhất của lạc nội mạc tử cung, thể hiện dưới nhiều hình thái lâm sàng như thống kinh, giao hợp đau, đau khi rụng trứng, đau mãn tính ở vùng chậu…

Thuốc làm mỏng nội mạc tử cung, khi có kinh sẽ ra ít máu, nhờ đó giảm được tình trạng thống kinh. Ngoài ra, thuốc còn có thể ức chế sự phóng noãn, làm giảm tình trạng đau bụng khi có phóng noãn. Khi dùng thuốc liên tục sẽ cải thiện chu kỳ kinh nguyệt và làm giảm sang thương nội mạc.

9. Điều trị u xơ tử cung

U xơ tử cung là một trong những bệnh phụ khoa lành tính ở tử cung, ít gây nguy hiểm cho sức khỏe chị em nếu được phát hiện sớm và can thiệp điều trị kịp thời. Có nhiều phương pháp điều trị u xơ tử cung, thuốc tránh thai là một trong số đó.

Thuốc tránh thai có thể khắc phục được những biến chứng của u xơ như cường kinh, kinh kéo dài, giảm đau bụng kinh cũng như không làm kích thước u xơ lớn hơn.

10. Kiểm soát cơn bốc hỏa tuổi tiền mãn kinh

Không phải phụ nữ nào bước vào độ tuổi tiền mãn kinh – mãn kinh đều cần dùng thuốc. Tuy nhiên, nếu các triệu chứng nghiêm trọng hơn, gây ảnh hưởng đến chất lượng sống cần phải điều trị.

Thuốc tránh thai thường được bác sĩ chỉ định cho phụ nữ tiền mãn kinh để điều trị kinh nguyệt bất thường, điều hòa kinh nguyệt, kiểm soát các cơn bốc hỏa cũng như ngăn ngừa việc mang thai ngoài ý muốn.

Thuốc tránh thai có nhiều công dụng nhưng vẫn có tác dụng phụ nhất định, chị em nên tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi sử dụng

Cơ chế hoạt động của thuốc ngừa thai

Bác sĩ Thi cho biết, mang thai là kết quả của quá trình thụ tinh giữa trứng của người phụ nữ và tinh trùng của người đàn ông. Trứng sau thụ tinh sẽ bám chặt vào bên trong tử cung – nơi phôi thai nhận chất dinh dưỡng để phát triển và nuôi dưỡng thai nhi. Lúc này, các hormone bên trong cơ thể sẽ kiểm soát, ngăn chặn sự rụng trứng để chuẩn bị cho cơ thể tiếp nhận trứng đã thụ tinh.

Thuốc tránh thai chứa một lượng nhỏ nội tiết tố Estrogen và Progestin hoặc chỉ chứa đơn thuần Progestin sẽ ức chế hormone tự nhiên bên trong có thể để tránh thai theo nhiều cách. Chẳng hạn, thuốc làm cơ thể ngừng rụng trứng, làm thay đổi chất nhầy cổ tử cung khiến tinh trùng khó đi qua cổ tử cung để gặp trứng; hoặc thay đổi niêm mạc tử cung, ngăn chặn việc trứng đã thụ tinh không thể làm tổ.

Thuốc tránh thai có tác dụng phụ không?

Thuốc tránh thai đã xuất hiện từ nhiều thập kỷ, hàng triệu phụ nữ đã sử dụng thuốc một cách an toàn. Tuy nhiên, các loại hormone có trong thuốc có thể gây tác dụng phụ ở một số người. Sau khi dùng thuốc, chị em có thể gặp các triệu chứng:

• Nhức đầu;
• Buồn nôn;
• Đau ngực;
• Rối loạn chu kỳ kinh nguyệt (sớm hơn, muộn hơn hoặc ngưng hoàn toàn sau dùng thuốc);
• Xuất hiện đốm (chảy máu giữa kỳ kinh hoặc có tiết dịch màu nâu).

Bác sĩ… cho biết, khi mới dùng thuốc cơ thể chưa kịp tiếp nhận sự thay đổi, chị em cố gắng dùng thuốc để cơ thể có cơ hội điều chỉnh lại nội tiết tố và các tác dụng phụ sẽ biến mất sau 2-3 tháng. Nếu cảm giác khó chịu kéo dài, hãy chia sẻ cùng bác sĩ điều trị để được tư vấn và hướng dẫn loại thuốc ngừa thai phù hợp hơn.

Ai có thể dùng thuốc ngừa thai?

Hầu hết chị em phụ nữ đều có thể dùng thuốc tránh thai để ngăn ngừa việc mang thai và thực hiện kế hoạch hóa gia đình. Tuy nhiên, chống chỉ định sử dụng thuốc trong các trường hợp sau:

• Người có cục máu đông ở tay, chân hoặc phổi;
• Người mắc bệnh lý tim mạch hoặc gan nghiêm trọng;
• Chị em bị ung thư vú hoặc ung thư tử cung;
• Người mắc chứng đau nửa đầu;
• Người có huyết áp cao không kiểm soát được hoặc người có nguy cơ đông máu khi sử dụng thuốc.

Trên đây là một số tình huống có thể tăng rủi ro và nguy hiểm đến sức khỏe khi dùng thuốc tránh thai. Nếu chị em không chắc chắn mình có một trong những yếu tố nguy cơ này hay không, chị em có thể tham khảo ý kiến bác sĩ để được hướng dẫn phù hợp.

Có thể sử dụng thuốc tránh thai khi cho con bú không?

Đang cho con bú có uống thuốc ngừa thai được không, có bị ảnh hưởng gì không là thắc mắc của nhiều “mẹ bỉm sữa” bởi có tin đồn hormone trong thuốc ngừa thai có thể ảnh hưởng đến em bé. Bác sĩ… cho biết, phụ nữ đang cho con bú vẫn có thể sử dụng thuốc tránh thai, tuy nhiên nên tham khảo ý kiến bác sĩ để được hướng dẫn chọn lựa loại thuốc phù hợp. (4)

Trong thời gian cho con bú, chị em có thể sử dụng thuốc tránh thai hàng ngày.

• Thuốc tránh thai kết hợp: Đây là loại thuốc cho hiệu quả ngừa thai cao nhưng không được khuyến khích sử dụng trong thời gian cho con bú, bởi 2 loại hormone Estrogen và Progestin trong thuốc có thể làm giảm sản xuất sữa.

Do đó, nếu có ý định sử dụng thuốc tránh thai kết hợp, chị em nên đợi ít nhất khi bé đủ 6 tháng bởi 6 tháng đầu đời là khoảng thời gian bé cần rất nhiều sữa mẹ. Khi bé được 6 tháng và bước vào giai đoạn tập ăn, lượng sữa mẹ bị giảm cũng không ảnh hưởng nhiều.

• Thuốc tránh thai chỉ chứa Progestin: Đây là loại thuốc tránh thai mẹ đang cho con bú được khuyến khích lựa chọn. Loại thuốc này chỉ chứa một loại hormone là Progestin nên không ảnh hưởng đến việc sản xuất sữa mẹ.

Tuy nhiên, khi uống thuốc tránh thai chỉ chứa Progestin, chị em cần uống thuốc đúng thời điểm được khuyến cáo.

Thuốc ngừa thai có thể ngăn ngừa các bệnh tình dục không?

Thuốc ngừa thai không bảo vệ chị em khỏi nguy cơ lây nhiễm các bệnh lý lây truyền qua đường tình dục (STDs) hoặc nhiễm trùng (STI). Các căn bệnh như mụn rộp sinh dục, chlamydia, HIV… lây truyền trực tiếp qua quan hệ tình dục. Để ngăn ngừa, cách tốt nhất là sử dụng bao cao su kết hợp với thuốc tránh thai.

Nghiên cứu cho thấy, khi sử dụng đơn thuần bao cao su sẽ cho hiệu quả ngừa thai khoảng 85%. Nếu bao cao su và thuốc tránh thai được kết hợp sử dụng cùng nhau, việc ngừa thai cũng như phòng ngừa các bệnh lây truyền qua đường tình dục đều được tối ưu hóa.

Thuốc ngừa thai có tác dụng trong bao lâu?

Có thể mất đến 7 ngày để thuốc tránh thai phát huy tác dụng, chính vì thế, trong thời gian đó chị em nên sử dụng thêm các biện pháp ngừa thai khác.

Nếu thuốc tránh thai được sử dụng để kiểm soát các triệu chứng như kinh nguyệt thất thường hoặc mụn trứng cá, chị em sẽ mất từ 3-4 tháng mới thấy hiệu quả rõ rệt.

Nếu quên uống thuốc tránh thai phải làm sao?

Khi lỡ quên uống một viên thuốc tránh thai, chị em cần uống ngay khi nhớ ra. Nếu quên đến ngày hôm sau, hãy tiếp tục và uống 2 viên trong ngày hôm đó. Nếu quên uống thuốc trong 2 ngày, hãy uống 2 viên vào ngày chị em nhớ ra và tiếp tục uống 2 viên vào ngày hôm sau. Sau đó vẫn tiếp tục theo kế hoạch liều lượng như cũ. (5)

Nếu quên uống thuốc tránh thai trong nhiều ngày, bạn nên tham khảo ý kiến bác sĩ để được hướng dẫn bắt đầu thuốc mới hoặc biện pháp ngừa thai khác. Bởi khi chị em quên uống một viên thuốc, cơ hội giải phóng trứng khỏi buồng trứng và gặp tinh trùng thụ tinh sẽ tăng lên. Nếu quên uống thuốc và bị trễ kinh, chị em nên thử thai.

Một số lưu ý khi sử dụng thuốc tránh thai

• Luôn dự phòng các biện pháp tránh thai khác như bao cao su để đề phòng trường hợp quên uống thuốc tránh thai.
• Luôn mang theo thuốc bên mình nếu chị em thường xuyên phải đi công tác, không có ở nhà.
• Nên uống thuốc cùng một thời điểm trong ngày để tránh việc quên uống thuốc.
• Thuốc tránh thai vẫn là thuốc, do đó khi điều trị bất cứ bệnh lý nào, chị em nên thông báo với bác sĩ về loại thuốc và liều lượng đang sử dụng.

Được mang thai và làm mẹ là hạnh phúc của mọi người phụ nữ. Tuy nhiên, nếu chưa có ý định mang thai hoặc có kế hoạch hóa gia đình, việc sử dụng các phương pháp tránh thai là ưu tiên hàng đầu.

Trung tâm Sản Phụ khoa Hệ thống Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh quy tụ đội ngũ bác sĩ Sản Phụ khoa giỏi, đầu tư hệ thống máy móc hiện đại sẽ giúp chị em lựa chọn phương pháp tránh thai phù hợp, tăng hiệu quả ngừa thai mà hạn chế được nhiều tác dụng phụ không mong muốn, đảm bảo sức khỏe an toàn cho kế hoạch mang thai và sinh nở trong tương lai.

Để được tư vấn và thăm khám với các chuyên gia Sản Phụ khoa giỏi tại Hệ thống Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh, chị em có thể liên hệ đến:

HỆ THỐNG BỆNH VIỆN ĐA KHOA TÂM ANH

• Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh Hà Nội:
  • 108 Hoàng Như Tiếp, P.Bồ Đề, Q.Long Biên, Hà Nội
  • Hotline: 024 3872 3872 – 024 7106 6858
• Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh TP.HCM:
  • 2B Phổ Quang, P.2, Q.Tân Bình, TP.HCM
  • Hotline: 093 180 6858 – 0287 102 6789
• Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh Quận 8:
  • 316C Phạm Hùng, P.5, Q.8, TP.HCM
  • Hotline: 093 180 6858 – 0287 102 6789
• Phòng khám Đa khoa Tâm Anh Quận 7:
  • 25 Nguyễn Hữu Thọ, P.Tân Hưng, Q.7, TP.HCM
  • Hotline: 093 180 6858 – 0287 102 6789
• Fanpage: https://www.facebook.com/benhvientamanh/
• Website: https://tamanhhospital.vn

Thuốc tránh thai có rất nhiều công dụng, nhưng cũng tồn tại những tác dụng phụ nhất định. Chính vì thế, chị em nên tham khảo ý kiến bác sĩ để được tư vấn và hướng dẫn biện pháp ngừa thai phù hợp!