Tránh Tư Duy Dập Khuôn Trong Dạy Thực Hành Hóa Học

Sinh viên làm thí nghiệm: Thụ động, máy móc

Thạc sĩ Lê Thị Thanh Xuân (Trường ĐH Đồng Tháp), từ thực tế dạy học cho rằng, không ít giảng viên giảng dạy thực hành Hóa học bắt sinh viên phải tuân thủ đúng những bước soạn thảo trong tài liệu thí nghiệm, tỉ mỉ rập khuôn lại các bài thực tập nhằm kiểm tra các khái niệm, tính chất về lý thuyết học tại.

Sinh viện thực hiện theo các mệnh lệnh trong tài liệu hướng dẫn; còn giảng viên luôn giải thích cho sinh viên rất chi tiết về những điều sẽ xảy ra trong quá trình thí nghiệm, với mục đích đảm bảo sinh viên thí ngiệm “đúng”.

Điều này, khiến việc thực hiện các thí nghiệm của sinh viên rất máy móc, không có sáng tạo và tư duy. Bên cạnh đó, vì hoạt động theo bài thí nghiệm đã được biên soạn tỉ mỉ, trong suốt quá trình thí nghiệm, sinh viên sẽ không có thời gian suy nghĩ về các vấn đề khoa học đang đặt ra.

Sinh viên cũng không đủ thời gian suy nghĩ để chọn lựa cách tiến hành thí nghiệm khoa học, đặc biệt các kỹ năng xử lý sáng tạo.

Cách giảng dạy rập khuôn theo từng chi tiết, đi đúng từng bước và cho từng giọt hóa chất vào ống nghiệm, theo thạc sĩ Lê Thị Thanh Xuân, không những làm tê liệt việc rèn luyện kỹ năng xử lý có tính khoa học mà còn làm cho sinh viên nhàm chán, thiếu thích thú trong thí nghiệm.

Sinh viên phải là chủ thể các hoạt động thí nghiệm

Thạc sĩ Lê Thị Thanh Xuân cho rằng, để tăng cường các hoạt động rèn luyện kĩ năng, kỹ xảo thực hành thí nghiệm của sinh viên trong giờ thực hành, làm cho sinh viên thực sự trở thành chủ thể hoạt động, giảng viên cần tổ chức cho sinh viên tự giác làm các thí nghiệm, tự nhận xét thí nghiệm, ưu tiên sử dụng hình thức thảo luận, tranh luận, xây dựng giả thuyết…

Các gợi ý của giảng viên phải làm tăng mức độ tư duy của sinh viên qua trả lời các câu hỏi tổng hợp, đòi hỏi so sánh, suy luận trước và sau khi thí nghiệm để sinh viên tự mình giải quyết các tình huống có “vấn đề” từ thấp đến cao.

Quá trình hướng dẫn thực nghiệm nhằm gắn sinh viên với quá trình tự học, tự điều khiển và nghiên cứu thí nghiệm cần tiến hành ba giai đoạn:

Giai đoạn khảo sát thăm dò: Sinh viên tự vạch ra cách tiến hành, hoặc có thể truy tìm thí nghiệm và tham khảo trên internet với mục đích tiến hành thu thập số liệu mà không được giảng viên hướng dẫn chi tiết và tỉ mỉ.

Giai đoạn sáng tạo: Yêu cầu sinh viên tự thiết kế cách thực hiện, tiến hành, phân tích số liệu và hình thành giả thiết.

Giai đoạn khám phá: Phát minh và kiểm tra giả thiết qua phản ứng thí nghiệm.

Theo thạc sĩ Lê Thị Thanh Xuân, giảng viên có thể cung cấp lý thuyết thí nghiệm hoặc yêu cầu sinh viên tìm tòi những thí nghiệm theo yêu cầu của giáo viên; hướng dẫn sử dụng thiết bị và dụng cụ thí nghiệm;

Sinh viên trình bày cách tiến hành và giáo viên kiểm tra lại tính khả thi của thí nghiệm hoặc có gợi ý sau khi sinh viên đã trình bày cách của mình;

Sinh viên tự vạch ra các bước tiến hành thí nghiệm, thu thập số liệu, nhận xét những gì thu thập được và đưa ra kết luận;

Cuối cùng, giảng viên nhận xét và đánh giá quá trình thí nghiệm và củng cố kiến thức cho sinh viên.