Trẹo Cổ Chân Là Gì? Cách Chữa Trẹo Cổ Chân Nhanh Khỏi - Bác Sĩ Luân

Trẹo cổ chân là tai nạn khá hay gặp trong sinh hoạt cũng như trong thể thao. Tình trạng này khiến bệnh nhân đau đớn, sưng tấy, bầm tím quanh khớp bị ảnh hưởng. Tuy nhiên các triệu chứng thường giảm nhanh sau khi được chăm sóc và điều trị đúng cách. Vậy trẹo cổ chân là gì? Cách xử lý sơ cứu và điều trị trẹo cổ chân được thực hiện như thế nào?

1. Trẹo cổ chân là gì?

Trẹo cổ chân là tình trạng uốn cong hoặc xoay vặn bàn chân quá mức làm mất tính ổn định của khớp. Từ đó gây ra những tổn thương ở mô như bong gân, căng cơ, các dây chằng bị kéo căng hoặc rách đứt. Có thể kèm theo cả trật khớp cổ chân khỏi ổ khớp.

Sau chấn thương, bệnh nhân thường có cảm giác đau nhói, bầm tím và sưng tấy xung quanh vùng tổn thương. Ngoài ra người bệnh còn bị hạn chế khả năng vận động.

Điều trị trẹo cổ chân tùy thuộc vào những tổn thương đi kèm và mức độ nghiêm trọng của chấn thương. Hầu hết triệu chứng có thể giảm khi dùng thuốc giảm đau không kê đơn và biện pháp tự chăm sóc. Tuy nhiên bệnh nhân cần được khám và đánh giá y tế để xác định mức độ nghiêm trọng và phương pháp điều trị thích hợp nhất.

2. Những nguyên nhân gây trẹo chân phổ biến

Ngã với bàn chân uốn cong khiến bạn bị trẹo cổ chân

Tiếp đất bằng chân một cách không chủ ý hoặc vụng về sau khi xoay người hoặc nhảy

Tập thể dục, đi bộ hoặc chạy trên bề mặt không bằng phẳng

Có một cú đánh mạnh lên mắt cá chân

Có một người khác tiếp đất hoặc bước vào chân/bàn chân của bạn trong khi chơi thể thao

3. Yếu tố nguy cơ dễ gây trẹo cổ chân

Mang giày không phù hợp: Mang giày không thích hợp với hoạt động cụ thể hoặc mang giày không vừa vặn có thể khiến mắt cá chân của bạn dễ bị chấn thương hơn.

Thể trạng kém: Kém linh hoạt và giảm sức mạnh của cổ chân làm tăng nguy cơ trẹo chân khi vận động và tham gia các môn thể thao.

Chấn thương trước đó: Trẹo cổ chân dễ xảy ra hơn ở những người có chấn thương mắt cá chân trước đó. Cụ thể những người bị trẹo cổ chân, bong gân hoặc một loại chấn thương khác ở mắt cá chân sẽ có nhiều khả năng bị trẹo cổ chân thêm một lần nữa.

Tham gia thể thao: Trẹo cổ chân là một chấn thương thể thao phổ biến. Đặc biệt tình trạng này dễ xảy ra ở những người chơi các môn thể thao đòi hỏi phải chạy nhanh, nhảy nhiều, vặn, lăn hoặc cắt bàn chân. Cụ thể như chạy đường mòn, bóng đá, bóng rổ, quần vợt…

4. Triệu chứng và dấu hiệu trẹo cổ chân

Tùy thuộc vào mức độ nghiêm trọng; các dấu hiệu và triệu chứng của trẹo cổ chân khác nhau. Tuy nhiên chúng thường bao gồm:

– Đau nhức, đau nhiều hơn khi đặt trọng lượng lên khớp chân bị ảnh hưởng; cụ thể như việc đi đứng

– Sưng tấy

– Bầm tím

– Hạn chế khả năng vận động

– Trong trường hợp dây chằng bị rách; người bệnh có thể nghe thấy âm thanh lạ hoặc cảm thấy “bốp” tại thời điểm chấn thương.

Người bệnh cần được đánh giá y tế tạm thời và điều trị với những phương pháp phù hợp.

Dưới đây là một số hình ảnh liên quan đến chấn thương trẹo cổ chân:

5. Trẹo chân có nguy hiểm không?

Đánh giá mức độ nghiêm trọng của trẹo cổ chân thường dựa vào những tổn thương đi kèm như bong gân, rách dây chằng, trật khớp (sai khớp). Đối với trẹo cổ chân, phần lớn bệnh nhân bị kéo căng hoặc rách những dây chằng bên ngoài của mắt cá chân. Vết rách có thể từ kích thước nhỏ, tồn tại trong các sợi hình thành nên dây chằng đến rách hoàn toàn qua mô.

Nếu dây chằng bị rách hoàn toàn, khớp cổ chân có thể nhanh chóng mất tính ổn định. Theo thời gian, tình trạng này sẽ gây ra nhiều thương tổn ở sụn khớp cổ chân và xương. Trong nhiều trường hợp trẹo cổ chân có thể kèm theo gãy xương, trật khớp cổ chân.

Các triệu chứng thường giảm nhanh sau một thời gian tự chăm sóc và dùng thuốc giảm đau. Tuy nhiên đánh giá y tế là điều cần thiết để xác định mức độ nghiêm trọng và phương pháp điều trị thích hợp nhất. Bởi một số tổn thương có thể gây biến chứng nghiêm trọng nếu không lành lại đúng cách.

Cụ thể:

– Biến dạng khớp vĩnh viễn

– Hạn chế hoặc mất khả năng vận động khớp

– Đau khớp mãn tính

– Viêm khớp

– Tổn thương mạch máu và dây thần kinh cổ chân

– Xuất hiện cục máu đông gây tắc mạch

– Khớp mắt cá chân không ổn định

6. Chẩn đoán trẹo cổ chân như thế nào?

Thông thường trẹo cổ chân có thể được chẩn đoán bằng cách thăm khám lâm sàng. Tuy nhiên một số kỹ thuật chẩn đoán hình ảnh cũng được sử dụng đồng thời để đánh giá mức độ nghiêm trọng và xác định những tổn thương đi kèm.

Chụp X-quang: Tia X giúp tạo ra hình ảnh chi tiết về những cấu trúc dày đặc, điển hình như xương. Điều này giúp bác sĩ nhận định tình trạng trật khớp, gãy xương ở mắt cá chân hoặc bàn chân.

Chụp cộng hưởng từ (MRI): Đây là kỹ thuật rất hiện đại; được áp dụng khi có nghi ngờ chấn thương nặng ở các mô như dây chằng, sụn hoặc tổn thương xương của bề mặt khớp. Kỹ thuật này tạo ra hình ảnh chi tiết về các mặt cắt ngang của khớp xương và mô mềm. Từ đó đánh giá chính xác gần như tuyệt đối tình trạng tổn thương.

7. Cách xử lý sơ cứu khi bị trẹo cổ chân

Xử lý sơ cứu trẹo cổ chân được thực hiện theo quy trình RICE. Nên tiến hành càng sớm càng tốt ngay sau khi chấn thương xảy ra. Quy trình này bao gồm 4 bước: Nghỉ ngơi – Chườm đá – Băng ép – Kê cao chân.

7.1 Nghỉ ngơi

Người bệnh không nên đi, đứng trên mắt cá chân tổn thương sau khi chấn thương xảy ra. Điều này giúp giữ cho mắt cá chân của bạn được ổn định, ngăn tổn thương tiến triển. Đồng thời xoa dịu cơn đau và giảm sưng tấy. Ngoài ra nghỉ ngơi còn giúp các mô tổn thương (như dây chằng, cơ, gân…) có thời gian lành lại.

7.2 Chườm đá

Sau chấn thương, bệnh nhân cần chườm đá ngay lập tức để giảm sưng ở khu vực tổn thương. Ngoài ra biện pháp này còn giúp giảm lượng máu bầm tích tụ và giảm đau hiệu quả. Chườm đá nên được thực hiện từ 20 – 30 phút, từ 3 – 4 lần mỗi ngày. Có thể dùng túi đá hoặc túi rau củ đông lạnh bọc trong khăn bông. Không nên chườm đá trực tiếp lên da để tránh gây tổn thương.

7.3 Băng ép

Dùng khăn hoặc băng gạc quấn cổ chân sẽ giúp khớp được cố định, giảm đau và hỗ trợ mắt cá chân bị thương. Điều này giúp hạn chế các hoạt động kích thích cơn đau hoặc khiến tổn thương thêm nghiêm trọng. Ngoài ra băng ép cho người bị trẹo cổ chân còn có tác dụng giảm sưng và hạn chế vết bầm tím lan rộng.

7.4 Kê cao chân

Trong 48 giờ đầu tiên, người bệnh cần thường xuyên kê cao chân, nâng vùng mắt cá ở cao hơn mức tim. Biện pháp có thể giúp giảm đau và sưng hiệu quả. Đồng thồi giảm lưu lượng máu đến khớp tổn thương, tránh máu bầm tích tụ.

8. Cách điều trị trẹo cổ chân

Tùy thuộc vào các tổn thương đi kèm và mức độ ảnh hưởng mà phương pháp điều trị trẹo cổ chân ở mỗi người không giống nhau. Tuy nhiên gần như tất cả các trường hợp đều có thể khắc phục tổn thương mà không cần phẫu thuật. Điều này bao gồm cả dây chằng bị rách có thể tự lành nếu chân được bất động một cách thích hợp mà không cần phẫu thuật sửa chữa.

Sau khi được sơ cứu với 4 bước: Nghỉ ngơi – Chườm đá – Băng ép – Kê cao chân. Đối với trường hợp nhẹ, bệnh nhân có thể được hướng dẫn điều trị với những phương pháp đơn giản tại nhà.

8.1 Bất động

Bất động giúp bảo vệ mắt cá chân khỏi những cử động đột ngột và hỗ trợ nó. Đây là điều cần thiết trong giai đoạn đầu điều trị trẹo cổ chân.

Bác sĩ có thể đề nghị sử dụng một thiết bị hỗ trợ có thể tháo rời đó chính là nẹp cổ chân. Đối với những trường hợp nghiêm trọng hơn, người bệnh được bó bột chân ngắn, duy trì trong khoảng 2 -3 tuần.

Trong khi mắt cá chân được bảo vệ, người bệnh được khuyến khích đi chống nạng hoặc đi chỉ đặt một phần trọng lượng lên mắt cá chân tổn thương. Điều này giúp quá trình lành bệnh diễn ra nhanh hơn.

8.2 Dùng thuốc

Trong hầu hết các trường hợp, cơn đau do trẹo cổ chân được kiểm soát tốt bằng thuốc giảm đau không kê đơn.

Thuốc giảm đau Paracetamol thường mang đến hiệu quả nhanh khi dùng cho những cơn đau nhẹ.

Ibuprofen và Naproxen sodium thuộc nhóm thuốc giảm đau chống viêm không steroid (NSAID). Các thuốc này mang đến hiệu quả nhanh cho những cơn đau trung bình.

Cao dán giảm đau tại chỗ cũng có tác dụng trong nhiều trường hợp.

8.3 Vật lý trị liệu

Mục đích của vật lý trị liệu:

– Ngăn ngừa tình trạng cứng khớp

– Ngăn ngừa những vấn đề mãn tính liên quan đến mắt cá chân

– Tăng cường sức mạnh của khớp tổn thương

Các bài tập vật lý trị liệu

– Chuyển động sớm:

Một số bài tập liên quan đến cử động hoặc phạm vi chuyển động có kiểm soát của mắt cá chân mà không có lực cản sẽ được thực hiện để ngăn ngừa tình trạng cứng khớp.

– Bài tập củng cố:

Trong trường hợp mắt cá chân chịu được trọng lượng mà không bị sưng hay đau, người bệnh sẽ được thực hiện những bài tập tăng cường sức mạnh cho cơ và gân ở phía sau và phía trước của bàn chân và cẳng chân. Nếu những bài tập này gây đau nhiều, người bệnh có thể được luyện tập dưới nước.

– Bài tập về thăng bằng:

Để tránh trẹo cổ chân tái phát và mắt cá chân bị mất ổn định do khả năng giữ thăng bằng kém, người bệnh sẽ được thực hiện một số bài tập về thăng bằng. Cụ thể như đứng trên bàn chân bị ảnh hưởng trong khi nhắm mắt và nâng chân đối diện. Thông thường những bài tập thăng bằng sẽ được thực hiện trong giai đoạn cuối phục hồi chức năng.

– Những bài tập về sự nhanh nhẹn và sức bền:

Những bài tập về sự nhanh nhẹn và sức bền sẽ được thêm vào quá trình luyện tập khi chân tổn thương không còn đau. Điều này giúp tăng phạm vi chuyển động và tính linh hoạt khi sự cân bằng được cải thiện. Thông thường người bệnh sẽ được hướng dẫn chạy chậm để tăng sức mạnh và sự nhanh nhẹn cho mắt cá chân và bắp chân.

8.4 Điều trị phẫu thuật

Chỉ định phẫu thuật:

Ít khi phẫu thuật được chỉ định trong điều trị chữa trẹo cổ chân. Thông thường phương pháp này sẽ được dành riêng cho những trường hợp sau:

– Không đáp ứng với điều trị bảo tồn

– Rách toàn phần ở cơ, gân hoặc dây chằng

– Tình trạng mất ổn định mắt cá chân kéo dài sau nhiều tháng điều trị không phẫu thuật và phục hồi chức năng

– Trật chân nghiêm trọng, không thể nắn chỉnh

– Có gãy xương nặng đi kèm

Các phương pháp phẫu thuật điều trị trẹo cổ chân

– Nội soi khớp:

Bác sĩ dùng ống nội soi khớp để quan sát. Đồng thời loại bỏ bất kỳ sụn lỏng lẻo hay mảnh xương nào. Ngoài ra một phần dây chằng cũng có thể bị loại bỏ nếu chúng mắc vào khớp.

– Phẫu thuật tái tạo:

Cơ, gân hay dây chằng bị rách sẽ được sửa chữa bằng chỉ khâu. Trong nhiều trường hợp, dây chằng tổn thương có thể được tái tạo lại bằng cách sử dụng những mô ghép lấy từ gân hoặc dây chằng khác ở xung quanh mắt cá chân và bàn chân để thay thể nó.

Sau khi phẫu thuật, người bệnh sẽ được bất động mắt cá chân bằng băng bột. Lưu ý thời gian mang băng bột cần theo hướng dẫn của bác sĩ. Không nên tháo nó ra quá sớm vì có thể khiến tổn thương tái diễn.

Ngoài ra sau mổ, người bệnh sẽ được tập phục hồi chức năng để tăng phạm vi chuyển động và sức mạnh như trước khi bị chấn thương. Thời gian phục hồi có thể ngắn hoặc dài (từ vài tuần đến vài tháng) tùy theo số lượng phẫu thuật được thực hiện và mức độ chấn thương.

9. Tiên lượng khi điều trị trẹo cổ chân

Bệnh nhân bị trẹo cổ chân thường có tiên lượng khá tốt. Thông thường sau một khoảng thời gian, hầu hết bệnh nhân có thể thực hiện các hoạt động hàng ngày. Lưu ý kết quả thành công phụ thuộc vào sự tuân thủ nghiêm ngặt của bệnh nhân đối với những bài tập phục hồi chức năng.

Mặc dù không phải là nguyên nhân gây mất ổn định mắt cá chân mãn tính. Nhưng việc ngừng thực hiện những bài tập tăng cường sức mạnh có thể khiến dây chằng, cơ, gân bị thương yếu đi. Đồng thời làm tăng nguy cơ tái diễn trẹo cổ chân. Nguyên nhân là do chúng không có thời gian chữa lành hoàn toàn.

10. Trẹo cổ chân bao lâu thì khỏi?

Ở những trường hợp nhẹ, không có rách cơ, gãy xương hay trật khớp với mắt cá chân lệch trục. Người bệnh có thể khỏi triệu chứng trong 4 tuần. Mất khoảng 12 tuần để khớp tổn thương phục hồi chức năng hoàn toàn.

Đối với những trường hợp nghiêm trọng hơn, có tổn thương xương, rách cơ và trật khớp. Người bệnh cần dành thời gian điều trị và phục hồi lâu hơn. Thông thường bệnh nhân mất từ 2 – 3 tháng để tổn thương được chữa lành. Và mất khoảng từ 6 – 8 tháng để khớp phục hồi hoàn toàn.

11. Biện pháp phòng ngừa trẹo cổ chân

Duy trì sức mạnh cơ bắp, tăng sự linh hoạt và cân bằng.

Luôn luôn khởi động kỹ trước khi hoạt động thể chất và tập thể dục.

Thận trọng khi làm việc, chạy hoặc đi bộ trên những bề mặt không bằng phẳng

Mang giày vừa vặn và phù hợp với hoạt động mà bạn đang thực hiện. Hạn chế tối đa việc đi giày cao gót.

Làm chậm hoặc ngừng những hoạt động khi cảm thấy mệt mỏi hoặc đau đớn.

Duy trì thói quen luyện tập (bao gồm cả bài tập thăng bằng) để tăng sự ổn định, tính linh hoạt và sức mạnh cho mắt cá chân. Ngoài ra duy trì sự linh hoạt và sức mạnh cơ bắp tốt từ những bài tập cũng là cách phòng ngừa trẹo cổ chân hiệu quả.

Thường xuyên xoa bóp chân sau hoạt động và luyện tập để khớp xương, cơ, gân và dây chằng được thư giãn. Đồng thời kích thích lưu thông máu và duy trì sự chắc khỏe cho các mô.

Nếu khớp yếu hoặc bị thương trước đó, bạn cần sử dụng băng hỗ trợ hoặc nẹp.

Không hoạt động gắng sức hoặc tham gia vào bộ môn thể thao tiếp xúc khi mắt cá chân không ổn định và bị yếu

12. Kết luận

Trẹo cổ chân là một trong các chấn thương phổ biến ở mắt cá chân. Tình trạng này khiến người bệnh đau đớn, khớp sưng to và bầm tím do các mô bị tổn thương. Tuy nhiên hầu hết bệnh nhân có tiên lượng tốt khi được điều trị sớm và phục hồi chức năng đúng cách. Do đó người bệnh cần xử lý và điều trị theo hướng dẫn của bác sĩ ngay khi chấn thương xảy ra.

Quý bệnh nhân có nhu cầu tư vấn sức khỏe trực tuyến, xin hãy liên hệ với Bác sĩ Luân. Số điện thoại/Zalo 0395621593 hoặc Fanpage Bác sĩ Luân – Bệnh viện Yên Lạc để được hỗ trợ.

Bác sĩ Nguyễn Văn Luân

Bài viết liên quan:

1. Trật khớp vai là gì? Xử lý trật khớp vai
2. Trật khớp cùng đòn và các phương pháp điều trị
3. Tìm hiểu chung về trật khớp và cách xử lý khi bị trật khớp
4. Gãy xương cẳng chân: Chẩn đoán và hướng điều trị
5. Cách chăm sóc bệnh nhân sau bó bột
6. Cách chữa chân vòng kiềng ở trẻ em
7. Quy trình phẫu thuật gãy đầu dưới xương quay 2016 – Bộ y tế
8. Phác đồ chẩn đoán và điều trị lupus ban đỏ hệ thống – Bộ Y tế
9. Phác đồ chẩn đoán và điều trị xơ cứng bì toàn thể – Bộ Y tế
10. Phác đồ điều trị viêm màng hoạt dịch khớp gối mạn tính không đặc hiệu