Từ điển Tiếng Việt "bố Cục" - Là Gì? - Vtudien

sự sắp xếp, phân bố, tổ chức các bộ phận trong một tác phẩm văn học nghệ thuật. Mỗi loại hình nghệ thuật có đặc điểm riêng về BC

1. Trong tác phẩm văn học, BC là sự phân bố các đoạn văn trong tác phẩm. BC có nhiệm vụ tạo đường dây liên hệ về không gian và thời gian cho các sự kiện, các tình tiết, để nhân vật biểu lộ rõ tính cách và tác giả thể hiện rõ tư tưởng của mình. BC liên kết các yếu tố hình thức nhằm phục vụ nội dung, phụ thuộc vào đối tượng biểu hiện và ý định của nhà văn dưới sự chỉ đạo của chủ đề và tư tưởng thẩm mĩ.

2. Trong tác phẩm mĩ thuật (tranh, tượng), BC là sự sắp xếp các yếu tố tạo hình (hình khối, đường nét, ánh sáng, màu sắc...) tuân theo một số điều kiện nhất định, theo khung hình (khung hình chữ nhật, khung hình tròn, vv.), theo vị trí (tượng để bên ngoài hay bên trong nhà), theo thể loại (tranh liên hoàn hay tranh đơn chiếc). Mỗi trường phái nghệ thuật có một kiểu BC riêng: chủ nghĩa cổ điển thiên về trí tuệ, tìm cái đẹp vĩnh hằng, nên BC tĩnh, theo hình tháp hay đường thẳng đứng; chủ nghĩa lãng mạn đề cao cảm xúc nên BC động, theo đường chéo. Trong hội hoạ Châu Âu thời Phục hưng, BC luôn có một điểm nhìn cố định; ngược lại, trong hội hoạ cổ Trung Quốc, BC thay đổi theo sự xê dịch mắt nhìn của người xem.

3. Trong âm nhạc, BC là sự sắp xếp, phân bố theo quy tắc các khúc đoạn, chủ đề và biến tấu, bè (cao - thấp), câu (dài - ngắn) tuỳ theo loại thể (ca khúc, giao hưởng, thơ giao hưởng, xônat, côngxectô…) nhằm thể hiện chủ đề âm nhạc của tác phẩm.

4. Trong sân khấu, BC là sự sắp xếp các thành phần của cốt truyện kịch theo một trật tự nhất định, nhằm đạt hiệu quả cao nhất trong việc thể hiện nội dung, tư tưởng và nghệ thuật của vở kịch. Quan hệ giữa bố cục kịch và cốt truyện kịch là quan hệ mang tính hệ thống giữa hình thức và nội dung. Bố cục kịch với tư cách là hình thức, đóng vai trò quyết định trong việc trình bày nội dung của cốt truyện kịch một cách đầy đủ và rõ ràng nhất. Trong bố cục kịch, vấn đề thời gian và không gian quan trọng hơn cả, nó đòi hỏi người viết kịch phải có sự tính toán, cân nhắc kĩ càng khi sắp xếp các hồi, lớp, cảnh, màn để giúp cho việc thể hiện nội dung cốt truyện kịch không bị rời rạc, tạo sức hấp dẫn, lôi cuốn và thuyết phục người xem. Bố cục kịch đóng vai trò quan trọng trong quá trình viết kịch, đúng như Gơt (J. W. von Geothe; dạng phiên âm khác: Guêthơ) đã nói: "Tất cả đều lệ thuộc vào bố cục".

5. Trong kiến trúc, BC là sự tổ chức mặt bằng và không gian sắp xếp hình khối của một công trình hoặc quần thể công trình nhằm tạo ra một tương quan hài hoà giữa ý tưởng nghệ thuật và công năng sử dụng, ý nghĩa quy hoạch và đặc trưng kết cấu. Bằng cách sử dụng các quy tắc đối xứng và phi đối xứng, tương phản và nhịp điệu của các thành phần, tỉ lệ tương quan giữa tổng thể và bộ phận cũng như giữa các phần của chúng, sự đồng nhất tỉ lệ của công trình và bộ phận công trình với con người, vv.