Từ điển Tiếng Việt "tư Bản Lũng đoạn" - Là Gì?

liên minh hoặc tập đoàn của những nhà tư bản lớn, ra đời là quá trình tất yếu của quá trình tích tụ, tập trung sản xuất và tư bản đạt tới mức cao vào những năm cuối thế kỉ 19, đầu thế kỉ 20, đưa chủ nghĩa tư bản phát triển lên một giai đoạn mới, giai đoạn chủ nghĩa tư bản độc quyền, thay thế cho chủ nghĩa tư bản tự do cạnh tranh. Những thay đổi khách quan trong nền sản xuất tư bản chủ nghĩa với sự phát triển nhanh của kĩ thuật và công nghiệp đòi hỏi phải mở rộng quy mô sản xuất, đồng thời nhiều ngành sản xuất mới ra đời, đưa tới việc tích tụ sản xuất ở những xí nghiệp lớn và sự ra đời của các công ti cổ phần với việc tập trung tư bản. Quá trình tích tụ, tập trung sản xuất và tư bản dẫn tới hình thành các công ti và nhóm công ti khổng lồ (tơrơt, cacten, xanhđica) có thể tự mình cấu kết với nhau chiếm độc quyền trong một ngành, một lĩnh vực sản xuất nào đó. Độc quyền sản xuất đi liền với việc tập trung và tích tụ của tư bản ngân hàng, hình thành một nhóm nhỏ các nhà tư bản ngân hàng có thể kiểm soát phần lớn các hoạt động ngân hàng và tài chính. Quá trình này dẫn đến sự phối hợp giữa các tổ chức tư bản độc quyền trong công nghiệp với các nhà tư bản ngân hàng lớn làm hình thành tư bản tài chính. Tư bản tài chính đánh dấu mức cao nhất của quá trình tích tụ, tập trung tư bản, đánh dấu sự thống trị của các trùm tài phiệt trong nền kinh tế ở các nước tư bản phát triển, chấm dứt giai đoạn tự do cạnh tranh. Sự hình thành các tổ chức tư bản độc quyền cho phép các nhà tư bản thu được lợi nhuận độc quyền cao hơn lợi nhuận trung bình, đồng thời cũng đẩy mạnh quá trình quốc tế hoá nền kinh tế tư bản chủ nghĩa với sự ra đời của các công ti siêu quốc gia, đa quốc gia trên cơ sở tăng cường xuất khẩu tư bản. Quá trình này cũng làm hình thành các liên minh kinh tế giữa các nước tư bản phát triển như: Khối Thị trường chung Châu Âu (EEC), Hội nghị bảy nước tư bản phát triển nhất (G7)... với mục đích thoả thuận phân chia thị trường, thoả thuận về thuế quan, về chính sách bảo hộ, vv. Sự hình thành các tổ chức độc quyền đã làm thay đổi căn bản cơ chế vận hành của nền kinh tế tư bản chủ nghĩa, xuất hiện nhiều mâu thuẫn mới gay gắt giữa các tổ chức độc quyền với nhau và giữa các quốc gia tư bản phát triển, khiến nhà nước phải can thiệp vào kinh tế và trở thành công cụ trong tay các tổ chức độc quyền (chủ nghĩa tư bản độc quyền nhà nước). Chủ nghĩa tư bản độc quyền, một mặt tạo nên sự phát triển mạnh mẽ của nền kinh tế tư bản chủ nghĩa với quá trình quốc tế hoá sâu rộng, mặt khác làm tăng thêm những mâu thuẫn tiềm tàng của nó, dẫn đến bùng nổ hai cuộc Chiến tranh thế giới I và II. Ngày nay, tuy khả năng xảy ra chiến tranh thế giới đã bị đẩy lùi nhưng những mâu thuẫn gay gắt về kinh tế giữa các trung tâm tư bản lớn (Hoa Kì, Tây Âu, Nhật Bản) vẫn đang diễn ra biến thành những cuộc chiến tranh buôn bán kéo dài.