Tư Duy Phản Biện Là Gì? Top 4 Phương Pháp Rèn Luyện Hiệu Quả Nhất

3.5/5 - (74 bình chọn)

Tư duy phản biện là một trong những kỹ năng quan trọng. Nó được coi trọng trong cả môi trường giáo dục và làm việc. Kỹ năng này có thể giúp ích rất nhiều trong việc hình thành và phát triển các kỹ năng mềm khác. Ở bài viết này, Teky sẽ đồng hành cũng bạn tìm hiểu về cách rèn luyện tư duy phản biện.

Nội dung

Toggle

• Tư duy phản biện là gì?
• Các loại tư duy phản biện
• Rèn luyện tư duy phản biện như thế nào?
  • Phương pháp rèn luyện
    • Không ngừng chau dồi kiến thức cho bản thân. Học thêm những điều mới mẻ
    • Đánh giá mọi việc khách quan
    • Luôn đặt ra giả định và lật lại, xem xét lại vấn đề
    • Kết luận của vấn đề phải được đưa ra dựa trên tình hình thực tế
  • Gợi ý cho bạn 3 cuốn sách về tư duy
    • Cẩm nang tư duy phản biện: Khái niệm và công cụ (Critical thinking: Concept and Tools)
    • Tư duy nhanh và chậm (Thinking fast and slow)
    • Lối mòn của tư duy cảm tính

Tư duy phản biện là gì?

Tư duy phản biện hay còn được biết đến với tên gọi là tư duy phân tích (critical thinking). Tư duy phản biện là một quá trình bao gồm hai bước là phân tích và đánh giá thông tin. Từ đó sẽ đưa ngược lại những chất vấn về giả thiết của vấn đề. Như vậy, có thể hiểu là:

• Sự tiếp nhận, khả năng nắm bắt nguồn thông tin.
• Phân tích, đánh giá các hệ tư tưởng được tiếp nhận
• Đánh giá và chất vấn lại vấn đề giả định.

Theo khái niệm triết học, tư duy phản biện đề cập đến 2 khả năng của con người:

• Khả năng suy nghĩ, tư duy rõ ràng
• Khả năng giao tiếp, diễn đạt và lập luận vấn đề đúng đắn.

Tư duy phản biện bên cạnh việc thúc đẩy quá trình suy nghĩ chủ động của bản thân. Còn tác động, làm nâng cao khả năng phản biện ở người khác. Nó như một chiếc kim chỉ nam, hướng bạn vào những tư duy và mục đích đúng đắn.

>>> Có thể bạn quan tâm: 5 phương pháp rèn luyện kỹ năng tư duy logic để giải quyết vấn đề

Các loại tư duy phản biện

Tư duy phản biện có thể được chia thành hai loại

• Tư duy phản biện tự điều chỉnh: Trước một vấn đề nào đó, bản thân mỗi người đều sẽ có những ý kiến chủ quan. Những ý kiến đó có thể đúng, hoặc sai. Tuy nhiên, để đánh giá được điều đó, cần phải có tư duy phản biện tự điều chỉnh. Đây là quá trình bản thân mỗi người tự tranh luận với những quan điểm của chính mình trong nội tâm. Chúng ta sẽ tự mình đánh giá, phản bác lại những điều chủ quan trong tư duy bước đầu của mình. Tự hoàn thiện và đưa ra nội dung phản biện hoàn chỉnh nhất.
• Tư duy phản biện ngoại cảnh: Trong một cộng đồng, mỗi cá thể sẽ có những cách suy nghĩ, lập luận khác nhau. Từ đó, quan điểm, ý kiến cũng sẽ lệch nhau và có thể sẽ lệch đi so với chân lý. Tư duy phản biện ngoại cảnh được hình thành nhằm giải quyết vấn đề này. Nó được diễn ra theo trình tự 3 bước:

1. Nhận thức: Nhận thức được vấn đề và điều khác biệt của vấn đề. Nhận thức được tổng thể ý kiến, quan điểm của người khác.

2. Đánh giá: Sau khi nhận thức rõ ràng về những điều trong ý kiến phản biện của người khác và của chính mình. Đưa ra những đánh giá khách quan nhất.

3. Phản biện vấn đề: Từ những đánh giá và quan điểm của mình. Phản biện lại những ý kiến sai lệch và đưa thông tin đúng đắn.

Rèn luyện tư duy phản biện như thế nào?

Phương pháp rèn luyện

Không ngừng chau dồi kiến thức cho bản thân. Học thêm những điều mới mẻ

Một suy nghĩ sai lầm mà rất nhiều người gặp phải. Đó là người có tư duy phản biện tốt là người nói giỏi. Teky muốn nhấn mạnh lại rằng, ở kỹ năng này, điều được đề cập đến đầu tiên, cũng là điều quan trọng nhất là Tư Duy. Trước khi nói ra, lập luận một vấn đề, cần phải hiểu rõ vấn đề đó. Để có thể có cái nhìn khách quan, tổng quát nhất. Điều đầu tiên phải làm đó là học tập. Không ngừng chau dồi thêm kiến thức của bản thân, đọc sách và rèn luyện khả năng quan sát, đánh giá vấn đề.

Một người có kiến thức sâu rộng, am hiểu về vấn đề sẽ có được kỹ năng tự tin. Đó là điều cần thiết. Ngược lại, nếu thiếu kiến thức nền tảng hay kiến thức chung, tổng quát của vấn đề. Phản biện sẽ gặp rất nhiều khó khăn. Thậm chí đi vào bế tắc và buộc phải dừng lại.

Đánh giá mọi việc khách quan

Một trong những rào cản lớn nhất của tư duy phản biện đó là suy nghĩ chủ quan. Khi các vấn đề được giải quyết theo hướng cảm tính và quá đặt nặng cái tôi vào đó. Vấn đề sẽ không được mở rộng, phân tích cũng như giải quyết triệt đề. Vì vậy, thay vì suy nghĩ mọi thứ theo hướng cá nhân. Hãy loại bỏ góc nhìn chủ quan mà mở rộng, khách quan trong mọi việc. Từ đó, vấn đề sẽ được xem xét một cách logic, hạn chế rào cản trong phản biện.

Luôn đặt ra giả định và lật lại, xem xét lại vấn đề

Để tư duy phản biện được rõ ràng, chỉn chu nhất. Việc đưa ra những câu hỏi giả định và lật lại vấn đề là điều không thể thiếu. Khi tiếp cận với một vấn đề hoặc một thông tin mới, cần luôn luôn đặt câu hỏi. Các câu hỏi giả định được đặt ra có thể liên quan đến vấn đề, liên quan đến các đánh giá về vấn đề. Từ đó, chủ đề được đưa ra sẽ sâu sắc hơn, hiểu chi tiết hơn.

Câu hỏi giả định có thể liên quan đến đánh giá của bản thân mình. Bạn có thể đưa ra giả định về tính đúng, sai của vấn đề. Đặt thêm nhiều câu hỏi để tư duy của bạn thêm hoàn thiện, hoàn hảo hơn.

Sau khi có những câu hỏi giả định và đưa ra được những đánh giá riêng. Hãy đem vấn đề ra để lật lại một lần nữa. Xem xét chúng theo khía cạnh ngược lại, có thể bạn sẽ tìm thêm được niều ý tưởng mới. Thậm chí, có thể phát hiện ra lỗ hỏng trong những suy nghĩ, lập luận trước đó.

Kết luận của vấn đề phải được đưa ra dựa trên tình hình thực tế

Trong quá trình tư duy phản biện, có thể sẽ gặp phải nhiều ý kiến trái chiều. Trước những phản bác, bạn đừng vội kết luận kết quả. Hãy bình tĩnh và phân tích lại vấn đề một lần nữa theo hướng thực tế. Xem xét sự việc đúng sai dựa trên những điều đã được chứng minh trước đó. Và tự đúc kết cho mình những kiến thức riêng.

Kết luận vấn đề theo cảm tính là điều tối kỵ. Điều này không chỉ khiến những tư duy và kiến thức của bạn bị sai, lệch. Nó còn khiến bạn mất tự tin trong những lần sau đó.

Gợi ý cho bạn 3 cuốn sách về tư duy

Cẩm nang tư duy phản biện: Khái niệm và công cụ (Critical thinking: Concept and Tools)

Một cuốn sách của Richard Paul, Linda Elder. Là một trong những cuốn sách hay nhất nằm trong bộ sách tư duy gồm 6 cuốn. Cuốn sách chỉ với 46 trang nhưng nội dung lại vô cùng phong phú. Nó sẽ giúp bạn khám phá thêm những điều mới lạ. Kinh nghiệm trong sách được truyền đạt thông qua những triết lý sắc sảo. Bên cạnh đo, sách đưa ra những quy tắc cụ thể để bạn có thể áp dụng một cách nhanh chóng và hiệu quả hơn.

Tuy nhiên, vì quá nặng về kiến thức, triết lý. Việc sử dụng nhiều thuật ngữ trong tư duy  sẽ khiến cuốn sách không phù hợp với đông đảo độc giả.

Tư duy nhanh và chậm (Thinking fast and slow)

Tư duy nhanh và chậm được viết bởi tác giả Daniel Kehlmann. Đó là một tác phẩm khao học nổi tiếng về tư duy. Nó nói về tư duy của con người trong kía cạnh về tính hợp lý và tính phi lý. Cuốn sách được chia làm hai phần

• Tư duy nhanh
• Tư duy chậm

Với nhiều thành tích xuất sắc mà cuốn sách này đã đạt được trong hạng mục sách khoa học quốc gia. Đây sẽ là một cuốn sách hữu ích dành cho những ai đang muốn rèn luyện mà chưa tìm được hướng đi chính xác.

Lối mòn của tư duy cảm tính

Sách tâm lý – kỹ năng sống của Ori Brafman – Rom Brafman vẫn luôn được đánh giá cao bởi độc giả. Đặc biệt là với cuốn Lối mòn của tư duy cảm tính này, tác giả đang muốn cảnh báo về tình trạng báo động của phương pháp tư duy nói chung và tư duy phản biện nói riêng.

Cuốn sách đưa ra những nhận định khách quan của về tư duy. Bên cạnh đó, còn đưa ra các phương pháp để mỗi người có thể tránh xa lối mòn của tư duy này.

Lời kết: Cảm ơn độc giả đã đồng hành cùng Teky trong bài viết này. Chúc mọi người có thể hiểu rõ và thành công trong việc rèn luyện tư duy phản biện.

Teky mời ba mẹ tìm hiểu thêm các khóa học lập trình cho bé tại Teky. Teky tự hào là một trong những học viện giáo dục công nghệ cho trẻ hàng đầu Việt Nam. Với những phản hồi tích cực từ hơn 20.000 học viên và phụ huynh trên cả nước. Teky sẽ là lựa chọn tuyệt vời cho trẻ từ 4 – 18 tuổi có đam mê với công nghệ và lập trình.

Xem thêm:

• Chuẩn bị gì cho con vào lớp 1 – Những điều ba mẹ “phải biết”
• Kỹ năng hợp tác là gì? Quy tắc vàng để giáo dục hợp tác cho trẻ
• Bật mí 5 phương pháp để phát triển năng lực tư duy sáng tạo