Ứng Dụng Siêu âm Phổi- Màng Phổi Trong Lâm Sàng

03:47 PM 10/05/2021 Tỷ lệ các bệnh lý về phổi đang ngày càng gia tăng, có nhiều nguyên nhân gây nên như hút thuốc lá, không khí ô nhiễm,do nhiễm virut, vi khuẩn, kí sinh trùng, mà gần đây là virut Corona gây tổn thương phổi ở các mức độ khác nhau, đang là một vấn đề đáng lo ngại trên toàn cầu .

Bên cạnh các phương pháp truyền thống để đánh giá phổi như X quang, cắt lớp vi tính, thì siêu âm đang được sử dụng ngày càng phổ biến, đặc biệt trong chuyên ngành hồi sức cấp cứu, nhằm đánh giá các bệnh nhân suy hô hấp do phù phổi, tràn khí màng phổi hay tràn dịch màng phổi… Nghiên cứu phân tích tổng hợp của Staub và cộng sự năm 2019 cho thấy siêu âm phổi có độ chính xác cao trong chẩn đoán cấp cứu viêm phổi, suy tim cấp và đợt bùng phát bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính/hen phế quản.

Về kỹ thuật, cần xác định bốn điểm giải phẫu trên mỗi bên ngực (sẽ có tổng cộng 8 điểm với cả hai phổi).

Điểm 1: thành ngực trước trên, khoảng gian sườn thứ 2 giao với đường giữa xương đòn.

Điểm 2: đường nách trước, khoảng gian sườn thứ 5 (đường nối 2 núm vú). Điều này kiểm tra thùy giữa ở phía bên phải.

Điểm 3: đường giữa nách ở mức cơ hoành.

Điểm 4: là điểm PLAPS (hội chứng phế nang hoặc màng phổi) ngay sau điểm 3. Nhấn đầu dò càng hướng về phía sau càng tốt (vào giường) trong khi giữ đầu dò hướng vuông góc với da.

Hình 1: Vùng khảo sát trong siêu âm phổi theo BLUE protocol

Hình 2: Vùng khảo sát trong siêu âm phổi theo phương pháp Volpicelli

Hình 3:A-line

Hình 4: B - line

Hình 5 :C-profile trong đông đặc phổi

Từ các vị trí siêu âm trên ( hình 1, hình 2), tìm các dấu hiệu sau:

• Sliding sign: Chuyển động nhấp nháy đi song song với đầu dò siêu âm thấy được tại đường màng phổi và đồng bộ với hô hấp
• A – lines: Các đường tăng âm đi ngang song song với đường màng phổi lặp lại một khoảng bằng nhau (dấu hiệu bình thường
• B – lines: Các đường tăng âm dọc theo từ màng phổi và chuyển động đồng bộ với nhịp thở ( bình thường nếu ít hơn 3 đường mỗi lát cắt).
• Consolidation: Cấu trúc hỗn hợp có nhiều điểm trắng chứa nhu mô phổi.
• Tràn dịch màng phổi: Hình ảnh gấn như trống âm, đồng nhất giữa lá thành và lá tạng màng phổi
• Lung point: Vị trí hình ảnh lung sliding xuất hiện và biến mất đột ngột.
• PLAPS (PosteroLateral Alveolar and/or Pleural Syndrome): Vùng phổi đông đặc ± tràn dịch vùng đáy phổi.

Từ các dấu hiệu thu được có thể đánh giá và phát hiện các bệnh lý phổi – màng phổi như tràn dịch tràn khí màng phổi, phổi đông đặc, hay viêm phổi

Ưu điểm của siêu âm so với các phương pháp chẩn đoán hình ảnh khác:

• Chi phí: chi phí thực hiện thấp, phù hợp với mọi đối tượng.
• An toàn: siêu âm không sử dụng bất kỳ bức xạ nào như các kĩ thuật chẩn đoán hình ảnh khác nên đảm bảo không gây ảnh hưởng đến bệnh nhân, có thể lặp đi lặp lại nhiều lần.
• Quy trình thực hiện nhanh chóng, hình ảnh hiển thị rõ nét các thông tin tại vùng siêu âm khảo sát, hỗ trợ đắc lực cho các bác sĩ trong chẩn đoán.
• Không gây đau, không để lại biến chứng và bệnh nhân không cần chuẩn bị gì trước khi siêu âm.

Đặc biệt, siêu âm phổi ứng dụng trong điều trị suy hô hấp hiện nay có giá trị rất lớn, nhất là đối với các trường hợp cấp cứu, trong khi các loại xét nghiệm khác đều cần thời gian mới có kết quả, bởi vậy, siêu âm phổi giúp tăng tốc quy trình chẩn đoán, tăng tỉ lệ chẩn đoán chính xác và điều trị phù hợp hơn.

Bên cạnh những ưu điểm vượt trội, siêu âm phổi cũng có những mặt hạn chế nhất định. Kỹ thuật này hầu như không có giá trị trong trường hợp chẩn đoán u phổi. Vì phổi là nơi chứa khí của cơ thể nên sự dẫn truyền âm sẽ bị ngăn cản. Sóng siêu âm sẽ bị tán xạ bởi không khí. Do đó mà khi phổi chứa đầy khí sẽ làm hình ảnh siêu âm mờ, khó nhận diện được các cấu trúc bên trong.

Như vậy, kết quả siêu âm phổi có độ chính xác cao hay không còn phụ thuộc vào thiết bị siêu âm và bác sĩ thực hiện. Việc lựa chọn một cơ sở y tế uy tín để thực hiện quá trình thăm khám vì thế rất quan trọng.

Tài liệu tham khảo: 1. Buda N., Kosiak W., Wełnicki M., et al. (2020) "Recommendations for Lung Ultrasound in Internal Medicine". Diagnostics (Basel), 10 (8), 2. Staub L. J., Mazzali Biscaro R. R., Kaszubowski E., Maurici R. (2019) "Lung Ultrasound for the Emergency Diagnosis of Pneumonia, Acute Heart Failure, and Exacerbations of Chronic Obstructive Pulmonary Disease/Asthma in Adults: A Systematic Review and Meta-analysis". J Emerg Med, 56 (1), pp. 53-69.

BS Lê Thị Loan – Khoa Chẩn đoán chức năng