Vai Trò Của Người Mai Mối Trong Hôn Nhân Xưa - Cộng Đồng Đánh Giá

Trong hôn nhân cũ phải kể đến vai trò của người mai mối. Bởi vì theo lễ giáo: “Nam nữ thụ thụ bất thân”, nghĩa là trai gái không được phép gần nhau, nên không có khả năng hiểu biết về nhau. Do đó, việc tìm hiểu tin đi tin lại, để hai bên nam nữ là hai gia đình biết được những điều cần biết về nhau, tức là hai bên gia đình biết được những thông tin cơ bản, bắt buộc phải thông qua một người trung gian. Người đó được gọi là người làm mối. Thông thường việc này ở do các bà đảm nhận (xã hội gọi họ là bà mối), nhưng đôi khi có cả ông mối. Thời xưa trong một làng, xã có khoảng vài ba người làm công việc xe duyên này. Họ là những người có rất nhiều thông tin về các gia đình và sẵn sàng giúp đỡ bất kỳ ai nhờ cậy. Có những người chuyên làm nghề này (chuyên nghiệp), nhưng cũng có đám do “nhờ” mà làm, làm giúp.

Khi nhà có việc, người ta thường chọn mời những ông mối hoặc bà mối có tuổi, tính tình vui vẻ, hoạt bát. Người này càng thân thiện và có uy tín với nhà gái càng tốt. Nhưng trước hết phải là người có gia đình toàn vẹn (còn đủ vợ chồng) hoà thuận, về đường con cái là có nếp có tẻ (có trai, có gái).

Vai trò của các ông mối, bà mối xưa quan trọng tới mức xã hội phải thừa nhận: “Đẹp như rối không mối không xong”. Trong nhiều trường hợp, người mai mối là người có công trong việc chắp mối lương duyên cho đôi trai gái nên vợ nên chồng.

Tuy nhiên, cách mai mối xưa, cũng có trường hợp người ta lừa nhau bằng cách đánh tráo người. Chẳng hạn về phía nhà trai, khi đi hỏi thì để cậu em nhanh nhẹn, mặt mũi sáng sủa đóng vai rể. Nhưng hôm cưới thì lại là cưới cho ông anh chậm chạp, xấu xí. Ngược lại, bên nhà gái đánh tráo người. Cô em xinh đẹp, trẻ trung đóng vai cô dâu. Nhưng ngày cưới, người chị lại là cô dâu về nhà chồng (trường hợp này là do cô chị tuổi đã quá lứa, không người “hỏi han”). Nhưng sự đã rồi, biết làm sao?

“Tơ hồng Nguyệt lão thiên tiên” dựa theo tích Vi Cố gặp ông lão trong một đêm trăng, ngồi kiểm sách hướng về phía mặt trăng, sau lưng có cái túi đựng đầy dây đỏ. ông lão bảo cho biết đây là những văn thư kết hôn của toàn thiên hạ. Còn những dây đỏ để buộc chân những đôi trai gái sẽ thành vợ thành chồng. Một hôm, Vi Cô vào chợ gặp một bà già chột mắt ẵm đứa bé đi qua. Bỗng ông già lại hiện lên cho biết đứa bé kia sẽ là vợ anh. Vi Cố giận, bảo đày tớ tìm giết đứa bé ấy đi. Người đầy tớ lẻn đâm đứa bé giữa đám đông rồi bỏ trốn. Mười bốn năm sau, quan Thứ sử Trương Châu là Vương Thái gả con gái cho Vi Cố. Người con gái dung nhan tươi đẹp, giữa lông mày có đính một bông hoa vàng. Vi Cố gạn hỏi, vợ mới bảo: Thuở còn bé, một bà vú họ Trần bê vào chợ bị một tên cuồng tặc đâm phải. Vi Cố hỏi: Có phải bà vú đó chột mắt không? người vợ bảo: Đúng thế! Vi Cố kể lại chuyện trước, hai vợ chồng càng quý trọng nhau cho là duyên trời định sẵn.

Ngoài ra còn có những câu chuyện vui về sự tích “Ông Tơ bà Nguyệt” như sau:

… “Tâu Thượng đế, theo hạ thần thì thượng đế không cần đòi lại trí khôn của con người, làm như thế không khỏi mang tiếng là trời nhỏ nhen. Điều mà thượng đế nên làm là hạn chế trí khôn của con người.”

• “Bằng cách nào”?
• “Chỉ có tình yêu – Không có gì làm con người lú lẫn đi như trong tình yêu. Trời chỉ cần phái một vị thần mang vòng dây xuống trần, cứ đôi trai gái nào ở gần nhau thì quăng cho một vòng. Người nào càng thông minh thì cần quăng thêm cho nhiều vòng. Con người chỉ luẩn quẩn trong những vòng ấy mà chẳng bao giờ nghĩ tới chuyện lên quấy nhiễu nhà trời nữa”.

Trời khen: “Thật là diệu kế!”, bèn truyền cho ông tiên già mang những chiếc vòng của trời xuống trần gian.

Từ ngày bị ông tiên già khoác vào người mình những vòng dây tình ái, con người chỉ luẩn quẩn với nhau, không còn nghĩ tới chuyện đánh nhau với trời nữa. Ông tiên già ấy được gọi là ông Tơ .