Văn Lớp 10: Phân Tích Tác Phẩm “Bình Ngô đại Cáo” Của Nguyễn Trãi

• Bài viết
• Hỏi đáp

Tạo bài viết Đăng nhập Đăng ký Zaidap.com Ngữ văn 05/02/2018, 10:16 Văn lớp 10: Phân tích tác phẩm “Bình Ngô đại cáo” của Nguyễn Trãi

Hướng dẫn phân tích bài “Bình ngô đại cáo” của Nguyễn Trãi có dàn ý và bài viết tham khảo Năm 1427, cuộc kháng chiến chống giặc Minh hoàn toàn thắng lợi. Năm sau đó, Lê Lợi lên ngôi hoàng đế, lập ra triều Hậu Lê, đã sai Nguyễn Trãi viết Bình Ngô đại cáo để cho toàn dân được biết chiến thắng vĩ đại ...

Hướng dẫn phân tích bài “Bình ngô đại cáo” của Nguyễn Trãi có dàn ý và bài viết tham khảo Năm 1427, cuộc kháng chiến chống giặc Minh hoàn toàn thắng lợi. Năm sau đó, Lê Lợi lên ngôi hoàng đế, lập ra triều Hậu Lê, đã sai Nguyễn Trãi viết Bình Ngô đại cáo để cho toàn dân được biết chiến thắng vĩ đại của quân dân trong 10 năm chiến đấu gian khổ, từ nay nước Việt lại được độc lập, non sông thái bình. Bình Ngô đại cáo là một áng văn kiệt xuất, được coi là bản tuyên ngôn độc lập của dân tộc bên cạnh Nam quốc sơn hà của Lí Thường Kiệt và Tuyên ngôn độc lập của Hồ Chí Minh. Trước hết, Bình Ngô đại cáo là áng văn chính luận tổng kết về cuộc khởi nghĩa Lam Sơn dựa trên những tư tưởng mới mẻ và tiến bộ về đất nước và nhân dân. Dưới đây, mình sẽ hướng dẫn các bạn tìm hiểu về bài Bình Ngô đại cáo DÀN Ý BÀI VĂN PHÂN TÍCH TÁC PHẨM BÌNH NGÔ ĐẠI CÁO CỦA NGUYỄN TRÃI 1. MỞ BÀI Giới thiệu tác giả, tác phẩm 2. THÂN BÀI Phần 1: Việc nhân nghĩa...chứng cứ còn ghi: Nêu luận đề chính nghĩa Tư tưởng nhân nghĩa: nhân nghĩa là yên dân trừ bạo Chân lí về sự tồn tại độc lập, có chủ quyền của dân tộc Việt Nam: Nền văn hiến, phong tục, lịch sử, chế độ riêng So sánh với Nam quốc sơn hà: tiến bộ, sâu sắc, toàn diện hơn Phần 2: Vừa rồi...ai bảo thần nhân chịu được: Bản cáo trạng đanh thép về tội ác của quân thù Những âm mưu và tội ác của kẻ thù: âm mưu xâm lược, chính sách cai trị vô nhân đạo, tàn sát người vô tội, bóc lột dã man, hủy diệt môi trường sống Hình ảnh nhân dân: khốn khổ, tội nghiệp, đáng thương Hình ảnh kẻ thù: tàn bạo, vô nhân tính Nghệ thuật: phóng đại, câu hỏi tu từ, giọng điệu uất hận trào sôi, cảm thương tha thiết Phần 3: Ta đây núi Lam Sơn dấy nghĩa...Cũng là chưa thấy xưa nay: Kể lại quá trình chiến đấu gian khổ và kết cục toàn thắng của khởi nghĩa Lam Sơn Hình tượng người chủ tướng Lê Lợi và những năm tháng gian khổ ban đầu của cuộc khởi nghĩa Nguồn gốc xuất thân: chốn hoang dã nương mình Lòng căm thù giặc sâu sắc, ý chí, hoài bão cao cả Những khó khăn của nghĩa quân Lam Sơn: quân thù đang mạnh, tàn bạo; quân ta lực lượng mỏng, lương thực khan hiếm Sức mạnh giúp ta chiến thắng: ý chí khắc phục gian nan, sức mạnh đoàn kết, chiến lược, chiến thuật linh hoạt, tư tưởng chính nghĩa Quá trình phản công và chiến thắng Khí thế của quân ta hào hùng, chiến thắng dồn dập, liên tiếp Hình ảnh kẻ thù tham sống sợ chết, hèn nhát, thảm bại Phần 4: Tuyên bố chiến thắng và nêu lên bài học lịch sử Tuyên bố, khẳng định với toàn dân nền độc lập chủ quyền của dân tộc đã được lập lại Tư tưởng canh tân đất nước, tin tưởng vào tương lai Đánh giá: nội dung và nghệ thuật 3. KẾT BÀI Khẳng định ý nghĩa và giá trị của tác phẩm BÀI VĂN PHÂN TÍCH TÁC PHẨM BÌNH NGÔ ĐẠI CÁO Trong suốt chiều dài của lịch sử dân tộc, Nguyễn Trãi đã ghi dấu tên mình như một nhà tư tưởng kiệt xuất, nhà chính trị lỗi lạc. Không chỉ vậy, ông còn là một nhà thơ, nhà văn vĩ đại. Nổi bật trong gia tài văn học của Nguyễn Trãi là những áng văn chính luận kết hợp hài hòa giữa tư tưởng chính nghĩa, lòng yêu nước thương dân với lập luận sắc sảo, chặt chẽ, giọng văn hùng hồn. Bình ngô đại cáo là tác phẩm thể hiện rõ nhất tài năng cũng như tấm lòng nhân đạo của ông. Bình Ngô đại cáo ra đời sau khi cuộc kháng chiến chống quân Minh xâm lược hoàn toàn thắng lợi. Mở đầu tác phẩm, Nguyễn Trãi nêu cao tư tưởng nhân nghĩa: “Việc nhân nghĩa cốt ở yên dân Quân điếu phạt trước lo trừ bạo” Nhân nghĩa vốn là một phạm trù tư tưởng của Nho giáo, chỉ mối quan hệ tốt đẹp giữa người với người trên cơ sở tình thương và đạo lí. Nguyễn Trãi đã chắt lọc lấy hạt nhân căn bản của tư tưởng nhân nghĩa: nhân nghĩa chủ yếu để yên dân, đồng thời phát huy truyền thống tốt đẹp của người Việt, đem đến nội dung mới cho nhân nghĩa: nhân nghĩa là yên dân trừ bạo. Đó là cơ sở để bóc trần giọng điệu xảo trá của giặc Minh, đồng thời khẳng định lập trường chính nghĩa của quân ta và tính chất xâm lược phi nghĩa của kẻ thù. Không những thế, nhân nghĩa còn gắn với việc bảo vệ chủ quyền đất nước, giữ gìn độc lập dân tộc: “Như nước Đại Việt ta từ trước Vốn xưng nền văn hiến đã lâu Núi sông bờ cõi đã chia Phong tục Bắc Nam cũng khác Từ Triệu, Đinh, Lý, Trần bao đời xây nền độc lập Cùng Hán, Đường, Tống, Nguyên mỗi bên hùng cứ một phương Tuy mạnh yếu có lúc khác nhau Song hào kiệt thời nào cũng có” Nguyễn Trãi đã khẳng định chân lí về sự tồn tại độc lập, có chủ quyền của dân tộc ta. Với cảm hứng yêu nước, Nguyễn Trãi đã nói về độc lập dân tộc rất cụ thể: nước Đại Việt ta có cương vực lãnh thổ, có lịch sử, có nền văn hiến lâu đời, có lịch sử riêng, có chế độ riêng, có người hiền tài. Giọng điệu trang trọng, vang lên đầy kiêu hãnh, tự hào. Các từ ngữ: “từ trước”, “đã lâu”, “vốn xưng”, “đã chia”, “cũng khác” cho thấy sự tồn tại hiển nhiên, vốn có lâu đời của một đất nước Đại Việt độc lập, có chủ quyền và văn hiến. So với Nam quốc sơn hà của Lí Thường Kiệt, ý thức độc lập dân tộc của Bình Ngô đại cáo toàn diện và sâu sắc hơn. Lý Thường Kiệt mới chỉ xác lập địa vị dân tộc ở hai phương diện lãnh thổ và chủ quyền. Nguyễn Trãi xác định dân tộc ở nhiều phương diện: lãnh thổ, lịch sử, văn hóa, văn hiến, con người. Lý Thường Kiệt căn cứ vào thiên thư- yếu tố tâm linh chứ không phải thực tiễn lịch sử. Nguyễn Trãi ý thức rõ và đề cao những yếu tố thực tiễn, căn bản nhất để làm nên một quốc gia độc lập. Tiếp theo, ông nêu ra những cuộc chiến trước đây với phương Bắc trong lịch sử mà chúng đều thất bại: “Cho nên: Lưu Cung tham công nên thất bại, Triệu Tiết thích lớn phải tiêu vong, Cửa Hàm tử bắt sống Toa Đô Sông Bạch Đằng giết tươi Ô Mã Việc xưa xem xét, Chứng cớ còn ghi” Soi chiếu luận đề chính nghĩa vào thực tiễn lịch sử, tác giả nêu lên bản cáo trạng đanh thép về tội ác của quân thù: “Vừa rồi: Nhân họ Hồ chính sự phiền hà, Để trong nước lòng dân oán hận. Quân cuồng Minh thừa cơ gây hoạ, Bọn gian tà bán nước cầu vinh. Nướng dân đen trên ngọn lửa hung tàn, Vùi con đỏ xuống dưới hầm tai vạ. Dối trời lừa dân đủ muôn ngàn kế, Gây binh kết oán trải hai mươi năm. Bại nhân nghĩa nát cả đất trời, Nặng thuế khoá sạch không đầm núi. Người bị ép xuống biển dòng lưng mò ngọc, ngán thay cá mập thuồng luồng. Kẻ bị đem vào núi đãi cát tìm vàng, khốn nỗi rừng sâu, nước độc. Vét sản vật, bắt chim trả, chốn chốn lưới chăng, Nhiễu nhân dân, bẫy hươu đen, nơi nơi cạm đặt. Tàn hại cả giống côn trùng cây cỏ, Nheo nhóc thay kẻ goá bụa khốn cùng. Thằng há miệng, đứa nhe răng, máu mỡ bấy no nê chưa chán ; Nay xây nhà, mai đắp đất, chân tay nào phục dịch cho vừa. Nặng nề những núi phu phen, Tan tác cả nghề canh cửi. Độc ác thay, trúc Nam Sơn không ghi hết tội, Dơ bẩn thay, nước Đông Hải không rửa sạch mùi. Lẽ nào trời đất dung tha, Ai bảo thần nhân chịu được?” Phù Trần diệt Hồ chỉ là bức bình phong giặc để Minh lừa dối thiên hạ. Mục đích của chúng là lợi dụng tình hình chính trị bất ổn để thực hiện âm mưu xâm lược nước ta. Ngay sau đó là những câu văn thấm đẫm nước mắt và sự thương xót. Nguyễn Trãi đã phác họa bức tranh khổ cực của nhân dân ta khi giặc Minh xâm chiếm: kẻ lên núi tìm vàng, người xuống biển mò ngọc, tình cảnh chia lìa nheo nhóc, khốn cùng, vợ mất chống, con mất cha, gia đình li tán, dân tình bị đẩy vào cảnh phu phen, tàn hại cả môi trường sống. Hình ảnh nhân dân hiện lên tội nghiệp, đáng thương, khốn khổ, trong khi đó hình ảnh kẻ thù tàn bạo, vô nhân tính như những tên ác quỷ. Bằng biện pháp nói quá, tội ác của quân thù được khắc họa trong hai câu thơ giàu sức gợi: “Độc ác thay, trúc Nam Sơn không ghi hết tội/Dơ bẩn thay, nước Đông Hải không rửa sạch mùi”. Giọng điệu vừa uất hận sôi trào, vừa cảm thương tha thiết. Đau xót và căm thù tội ác trời không dung, đất không tha của quân giặc, nhân dân Đại Việt đã đồng lòng đứng dậy: “Ta đây: Núi Lam sơn dấy nghĩa Chốn hoang dã nương mình Ngẫm thù lớn há đội trời chung Căm giặc nước thề không cùng sống Đau lòng nhức óc, chốc đà mười mấy năm trời Nếm mật nằm gai, há phải một hai sớm tối. Quên ăn vì giận, sách lược thao suy xét đã tinh, Ngẫm trước đến nay, lẽ hưng phế đắn đo càng kỹ. Những trằn trọc trong cơn mộng mị, Chỉ băn khoăn một nỗi đồ hồi Vừa khi cờ nghĩa dấy lên, Chính lúc quân thù đang mạnh. Lại ngặt vì: Tuấn kiệt như sao buổi sớm, Nhân tài như lá mùa thu, Việc bôn tẩu thiếu kẻ đỡ đần, Nơi duy ác hiếm người bàn bạc, Tấm lòng cứu nước, vẫn đăm đăm muốn tiến về Đông, Cỗ xe cầu hiền, thường chăm chắm còn dành phía tả. Thế mà: Trông người, người càng vắng bóng, mịt mù như nhìn chốn bể khơi. Tự ta, ta phải dốc lòng, vội vã hơn cứu người chết đuối. Phần vì giận quân thù ngang dọc, Phần vì lo vận nước khó khăn, Khi Linh Sơn lương hết mấy tuần, Lúc Khôi Huyện quân không một đội. Trời thử lòng trao cho mệnh lớn Ta gắng trí khắc phục gian nan. Nhân dân bốn cõi một nhà, dựng cần trúc ngọn cờ phấp phới Tướng sĩ một lòng phụ tử, hoà nước sông chén rượu ngọt ngào. Thế trận xuất kỳ, lấy yếu chống mạnh, Dùng quân mai phục, lấy ít địch nhiều. Trọn hay: Đem đại nghĩa để thắng hung tàn, Lấy chí nhân để thay cường bạo. Trận Bồ Đằng sấm vang chớp giật, Miền Trà Lân trúc chẻ tro bay. Sĩ khí đã hăng Quân thanh càng mạnh. Trần Trí, Sơn Thọ nghe hơi mà mất vía, Lý An, Phương Chính, nín thở cầu thoát thân. Thừa thắng đuổi dài, Tây Kinh quân ta chiếm lại, Tuyển binh tiến đánh, Đông Đô đất cũ thu về. Ninh Kiều máu chảy thành sông, tanh trôi vạn dặm Tuỵ Động thây chất đầy nội, nhơ để ngàn năm. Phúc tâm quân giặc Trần Hiệp đã phải bêu đầu Mọt gian kẻ thù Lý Lượng cũng đành bỏ mạng. Vương Thông gỡ thế nguy, mà đám lửa cháy lại càng cháy Mã Anh cứu trận đánh mà quân ta hăng lại càng hăng. Bó tay để đợi bại vong, giặc đã trí cùng lực kiệt, Chẳng đánh mà người chịu khuất, ta đây mưu phạt tâm công. Tưởng chúng biết lẽ ăn năn nên đã thay lòng đổi dạ Ngờ đâu vẫn đương mưu tính lại còn chuốc tội gây oan. Giữ ý kiến một người, gieo vạ cho bao nhiêu kẻ khác, Tham công danh một lúc, để cười cho tất cả thế gian. Bởi thế: Thằng nhãi con Tuyên Đức động binh không ngừng Đồ nhút nhát Thạnh, Thăng đem dầu chữa cháy Đinh mùi tháng chín, Liễu Thăng đem binh từ Khâu Ôn kéo lại Năm ấy tháng mười, Mộc Thạnh chia đường từ Vân Nam tiến sang. Ta trước đã điều binh thủ hiểm, chặt mũi tiên phong Sau lại sai tướng chẹn đường, tuyệt nguồn lương thực Ngày mười tám, trận Chi Lăng, Liễu Thăng thất thế Ngày hai mươi, trận Mã Yên, Liễu Thăng cụt đầu Ngày hăm lăm, bá tước Lương Minh đại bại tử vong Ngày hăm tám, thượng thư Lý Khánh cùng kế tự vẫn. Thuận đà ta đưa lưỡi dao tung phá Bí nước giặc quay mũi giáo đánh nhau Lại thêm quân bốn mặt vây thành Hẹn đến giữa tháng mười diệt giặc Sĩ tốt kén người hùng hổ Bề tôi chọn kẻ vuốt nanh Gươm mài đá, đá núi cũng mòn Voi uống nước, nước sông phải cạn. Đánh một trận, sạch không kình ngạc Đánh hai trận tan tác chim muông. Cơn gió to trút sạch lá khô, Tổ kiến hổng sụt toang đê vỡ. Đô đốc Thôi Tụ lê gối dâng tờ tạ tội, Thượng thư Hoàng Phúc trói tay để tự xin hàng. Lạng Giang, Lạng Sơn, thây chất đầy đường Xương Giang, Bình Than, máu trôi đỏ nước Ghê gớm thay! Sắc phong vân phải đổi, Thảm đạm thay! Ánh nhật nguyệt phải mờ Bị ta chặn ở Lê Hoa, quân Vân Nam nghi ngờ khiếp vía mà vỡ mật! Nghe Thăng thua ở Cần Trạm, quân Mộc Thạnh xéo lên nhau chạy để thoát thân. Suối Lãnh Câu, máu chảy thành sông, nước sông nghẹn ngào tiếng khóc Thành Đan Xá, thây chất thành núi, cỏ nội đầm đìa máu đen. Cứu binh hai đạo tan tành, quay gót chẳng kịp, Quân giặc các thành khốn đốn, cởi giáp ra hàng Tướng giặc bị cầm tù, như hổ đói vẫy đuôi xin cứu mạng Thần Vũ chẳng giết hại, thể lòng trời ta mở đường hiếu sinh Mã Kỳ, Phương Chính, cấp cho năm trăm chiếc thuyền, ra đến biển mà vẫn hồn bay phách lạc, Vương Thông, Mã Anh, phát cho vài nghìn cỗ ngựa, về đến nước mà vẫn tim đập chân run. Họ đã tham sống sợ chết mà hoà hiếu thực lòng Ta lấy toàn quân là hơn, để nhân dân nghỉ sức. Chẳng những mưu kế kì diệu Cũng là chưa thấy xưa nay” Đoạn văn khắc họa hình tượng người chủ tướng Lê Lợi và những năm tháng gian khổ ban đầu của khởi nghĩa Lam Sơn. Hình tượng Lê Lợi được miêu tả bằng bút pháp tự sự kết hợp trữ tình: cách xưng hô khiêm nhường, nguồn gốc xuất thân cũng là chốn hoang dã nương mình cho đến địa bàn đóng quân hẻo lánh. Thế nhưng, người anh hùng áo vải lại có những phẩm chất đáng quý: lòng căm thù giặc sâu sắc, ý chí hoài bão lớn lao, quyết tâm bảo vệ nền độc lập dân tộc. Cuộc khởi nghĩa được tiến hành trong hoàn cảnh vô cùng gian khổ, khan hiếm lương thực, thế và lực không cân xứng, thiếu nhân tài hào kiệt. Nhưng, nhờ ý chí khắc phục gian nan, sức mạnh đoàn kết, tư tưởng chính nghĩa, sử dụng chiến lược, chiến thuật linh hoạt, quân và dân ta đã giành được nhiều thắng lợi. Ở đây, Nguyễn Trãi đã đề cao tính chất nhân dân, tính chất toàn dân, đặc biệt đề cao vai trò của những người dân nghèo, địa vị thấp hèn. Đó là tư tưởng lớn, tiến bộ trước đó chưa từng có và mãi đến thế kỉ 19 mới được Nguyễn Đình Chiểu tiếp tục ca ngợi. Quá trình phản công và chiến thắng của quân ta được miêu tả hết sức sinh động bằng những hình ảnh có tính phóng đại, giọng văn sôi nổi, hào hùng diễn tả những chiến thắng dồn dập, liên tiếp cùng sự thất bại thảm hại của kẻ thù. Tình yêu hòa bình, tư tưởng nhân nghĩa yên dân- trừ bạo tiếp tục được khẳng định và sâu sắc hơn nữa. Kết thúc bài cáo là lời tuyên bố thắng trận, khẳng định sự nghiệp chính nghĩa và nêu lên bài học lịch sử: “Xã tắc từ đây vững bền Giang sơn từ đây đổi mới Càn khôn bĩ rồi lại thái Nhật nguyệt hối rồi lại minh Ngàn năm vết nhục nhã sạch làu Muôn thuở nền thái bình vững chắc Âu cũng nhờ trời đất tổ tông linh thiêng đã lặng thầm phù trợ; Than ôi! Một cỗ nhung y chiến thắng, Nên công oanh liệt ngàn năm Bốn phương biển cả thanh bình, Ban chiếu duy tân khắp chốn. Xa gần bá cáo, Ai nấy đều hay”. Bằng giọng văn trang nghiêm, trịnh trọng, bài cáo khẳng định, tuyên bố với toàn dân về nền độc lập dân tộc, chủ quyền đất nước đã được lặp lại, đồng thời nêu lên bài học lịch sử: sự thay đổi thực chất là sự phục hưng dân tộc, là nguyên nhân, là điều kiện đề thiết lập sự vững bền. Có được thành quả như vậy là nhờ sự kết hợp giữa sức mạnh truyền thống và sức mạnh thời đại được phát huy cùng với sức mạnh chính nghĩa. Nguyễn Trãi còn sáng suốt nhìn ra con đường đi cho dân tộc khi đặt ra vấn đề phải đổi mới để đất nước được vững bền. Bình Ngô đại cáo là bản tuyên ngôn độc lập thứ 2 của dân tộc ta. Tác phẩm đã nêu cao tư tưởng nhân nghĩa, chân lí độc lập dân tộc, tố cáo tội ác của kẻ thù, tái hiện quá trình kháng chiến hào hùng và tuyên bố độc lập, rút ra bài học lịch sử. Bình Ngô đại cáo còn là áng thiên cổ hùng văn, mang đậm cảm hứng anh hùng ca, kết hợp hài hòa giữa yếu tố chính luận sắc bén và văn chương trữ tình. Cho dù đã trải qua hàng mấy thế kỉ, đến ngày nay, Bình Ngô đại cáo vẫn giữ nguyên được giá trị tư tưởng vượt tầm thời đại của nó. Tác phẩm đã giúp người đọc hình dung ra một trang vàng son trong lịch sử dân tộc, khơi dậy tình yêu nước và tự hào dân tộc ở mỗi con người. BÀI LÀM PHÂN TÍCH BÌNH NGÔ ĐẠI CÁO 2 Mùa xuân năm 1428, sau khi kết thúc cuộc kháng chiến chống Minh xâm lược, Nguyễn Trãi thay Bình Định Vương Lê Lợi thảo bản “Cáo Bình Ngô” để tuyên bố sự thắng lợi của dân tộc. Bài cáo đã khẳng định chủ quyền, độc lập, tự tôn dân tộc rất rõ ràng, khí thế cà được coi là bản tuyên ngôn đọc lập thứ hai của dân tộc sau “Sông núi nước Nam” của Lý Thường Kiệt. Từng nghe: Việc nhân nghĩa cốt ở yên dân, Quân điếu phạt trước lo trừ bạo; Điều đầu tiên mà Nguyễn Trãi nhắc tới ở bài cáo là tư tưởng “nhân nghĩa”. Nhân nghĩa là lễ nghĩa, nghĩa tình của một con người, nâng lên thành tư tưởng chính là cách đối nhân xử thế của một con người thực thụ, mà ở đây là cốt ở “yên dân”. Đây được coi là một tư tưởng mới, thấm nhuần nội dung tiến bộ của đạo Nho gia, đó là lấy dân làm gốc. Hơn ai hết, ông hiểu rằng, không gì quan trọng hơn là lo cho nhân dân một cuộc sống âm no, yên ổn. Bởi nhân dân chính là cái gốc của một dân tộc, một dân tộc không có dân thì không gọi là dân tộc, nhân dân sẽ là yếu tố quyết định số phận cả một dân tộc: “Đẩy thuyền là dân, Lật thuyền là dân”. Xuất phát từ tư tưởng ấy, mọi hành động đều là vì sự no ấm của dân, mà muốn dân yên ổn, phải trừ được bạo tàn chính là bè lũ bán nước và cướp nước. Phải dẹp gọn giặc xâm lăm, nhân dân mới được hưởng thái bình, sung túc. Tư tưởng ấy không chỉ còn là tư tưởng đạo đức mà đã nâng lên thành chân lí bất di bất dịch. Từ đó, ông đưa ra nhân nghĩa còn gắn với bảo vệ độc lập, khẳng định chủ quyền dân tộc: Như nước Đại Việt ta từ trước, Vốn xưng nền văn hiến đã lâu, Nước non bờ cõi đã chia, Phong tục Bắc Nam cũng khác; Từ Triệu, Đinh, Lý, Trần; bao đời xây nền độc lập; Cùng Hán, Đường, Tống, Nguyên; mỗi bên đế một phương; Tuy mạnh yếu có lúc khác nhau, Song hào kiệt thời nào cũng có. Nếu Lý Thường Kiệt khẳng định sự độc tôn dân tộc bằng sách trời thì Nguyễn Trãi đã khẳng định nước Đại Việt ta là một nước hoàn toàn độc lập, tự chủ với một nền văn hiến và có lãnh thổ riêng. Chúng ta và phương Bắc khác nhau về những phong tục, tập quán, văn hóa truyền thống và có cả lịch sử, nhân tài. Núi sông bờ cõi cũng đánh dấu rõ ràng ranh giới lãnh thổ, không cớ gì chúng nhận nước ta là một phần của chúng. Phương Bắc có chúa, Đại Việt cũng có vua, từng thời điểm lịch sử qua cũng có những thời đại riêng sánh ngang với những thời đjai lướn ở phương Bắc. Một đất nước có đủ mọi phương diện về văn hiến và lãnh thổ, chính là một đất nước độc lập không thể chối cãi, chính vì vậy, việc xâm lược của các nước phương Bắc đối với Đại Việt là sai trái, trái với nhân nghĩa. Cho nên: Lưu Cung tham công nên thất bại; Triệu Tiết chí lớn phải vong thân; Cửa Hàm Tử bắt sống Toa Đô Sông Bạch Đằng giết tươi Ô Mã Việc xưa xem xét. Chứng cứ còn ghi. Ông còn tự hào chỉ ra rõ ràng những tên tuổi, địa danh, những vết tích ô nhục của quân địch phải chịu khi xâm lược vào bờ cõi nước ta, lịch sử về việc chúng thạm bại dưới gươm chính nghĩa của nhân dân Đại Việt vẫn còn đó, chứng ứ còn rõ ràng hơn ban ngày. Điều đó đã khẳng định chúng là quân hiểm ác nhất định sẽ thất bại dưới chúng ta. Vậy mà, chúng vẫn không chịu đầu hàng: Vừa rồi: Nhân họ Hồ chính sự phiền hà Để trong nước lòng dân oán hận Quân cuồng Minh thừa cơ gây loạn Rồi, nhân đó, ông chỉ ra những nỗi khổ mà nhân dân phải chịu đựng khi chính sự rối ren: Nướng dân đen trên ngọn lửa hung tàn Vùi con đỏ xuống dưới hầm tai vạ Dối trời lừa dân đủ muôn ngàn kế Gây thù kết oán trải mấy mươi năm Bại nhân nghĩa nát cả đất trờị Nặng thuế khóa sạch không đầm núi. Người bị ép xuống biển dòng lưng mò ngọc, Ngán thay cá mập thuồng luồng. Kẻ bị đem vào núi đãi cát tìm vàng, Khốn nỗi rừng sâu nước độc. Vét sản vật, bắt dò chim sả, chốn chốn lưới chăng. Nhiễu nhân dân, bắt bẫy hươu đen, nơi nơi cạm đặt. Tàn hại cả giống côn trùng cây cỏ, Nheo nhóc thay kẻ góa bụa khốn cùng. Thằng há miệng, đứa nhe răng, Máu mỡ bấy no nê chưa chán, Nay xây nhà, mai đắp đất, Chân tay nào phục dịch cho vừa? Ông gọi nhân dân là “dân đen, con đỏ” thể hiện sự thương yêu, xót xa khôn cùng. Ông vạch ra tội ác của bọn xâm lăng, đi đến đâu là vùi chôn nhân dân trong lửa, trong máu, những việc tàn nhẫn như chôn sống, dối lừa, bắt thuế, bắt người xuống biển đi mò sản vật, lên rừng săn quý hiếm,… Những việc làm của chúng làm cho nhân dân không những không thể sống yên ổn mà còn chịu biết bao khổ sợ đau đớn, người mất mạn vô số, kẻ lầm than ở khắp nơi. Trong mắt nhân dân chúng chỉ như những con quỷ khát máu khát thịt lúc nào cũng nhe nanh đòi máu, đì mỡ, là những kẻ tội đồ mà: Độc ác thay, trúc Nam Sơn không ghi hết tội, Dơ bẩn thay, nước Đông Hải không rửa sạch mùi! Những cụm từ được đặt lên đầu câu nhấn mạnh vào sự căm hờn vô tả của Nguyễn Trãi đối với tội ác của bọn xâm lăng, những tội ác ấy không sao kể xuể, không gì rửa sạch được, không có ngòi bút nào kể hết, không nước ở đâu rửa sạch được máu mà chúng ta ấy lên đất Đại Việt. Sự tàn nhân và tội ác mà chúng để lại cho dân tộc ta đã chất nhiều vô kể, khiến cho: Lòng người đều căm giận, Trời đất chẳng dung tha; Những lời sau là Nguyễn Trãi nói thay lời Lê Lợi: Ta đây: Núi Lam Sơn dấy nghĩa Chốn hoang dã nương mình Ngẫm thù lớn há đội trời chung Căm giặc nước thề không cùng sống Đau lòng nhức óc, chốc đà mười mấy năm trời Nếm mật nằm gai, há phải một hai sớm tối. Quên ăn vì giận, sách lược thao suy xét đã tinh, Ngẫm trước đến nay, lẽ hưng phế đắn đo càng kỹ Những trằn trọc trong cơn mộng mị, Chỉ băn khoăn một nỗi đồ hồi Vừa khi cờ nghĩa dấy lên, Chính lúc quân thù đang mạnh. Ở đoạn này, Nguyễn Trãi tập trung chủ yếu vào việc miêu tả hình ảnh của Lê Lợi. Bắt đầu từ lòng căm thù đối với bè lũ bán nước và cướp nước khiến cho nhân dân ta lầm than, đến việc quyết định dấy binh khởi nghĩa, chịu bao nhiêu khó khăn nhưng vẫn kiên trì theo đuổi, bao nhiêu đêm trằn trọc, mất ngủ cũng đều là vì việc quân việc nước. Đúng là một chủ tướng vừa có tâm vừa có tài, hết lòng vì đại cuộc, với nhân dân lúc này chính là cần một người thủ lĩnh như vậy để dẫn dắt họ đứng lên đấu tranh đánh đuổi những tên xấu xa ra khỏi đất nước, giữ yên bờ cõi, giữ yên cuộc sống yên ổn, ấm no. Lại ngặt vì: Tuấn kiệt như sao buổi sớm, Nhân tài như lá mùa thu, Việc bôn tẩu thiếu kẻ đở đần, Nơi duy ác hiếm người bàn bạc, Tấm lòng cứu nước, Vẫn đăm đăm muốn tiến về Đông, Cỗ xe cầu hiền, Thường chăm chắm còn dành phía tả. Thế mà: Trông người, người càng vắng bóng, Mịt mù như nhìn chốn bể khơi. Tự ta, ta phải dốc lòng, Vội vã hơn cứu người chết đói. Phần vì giận quân thù ngang dọc, Phần vì lo vận nước khó khăn, Khi Linh Sơn lương hết mấy tuần, Lúc Khôi Huyện quân không một đội. Trời thử lòng trao cho mệnh lớn Ta gắng trí khắc phục gian nan. Nhân dân bốn cõi một nhà, Dựng cần trúc ngọn cờ phấp phới Tướng sĩ một lòng phụ tử, Hòa nước sông chén rượu ngọt ngào. Thế trận xuất kỳ, lấy yếu chống mạnh, Dùng quân mai phục, lấy ít địch nhiều. Tình thần thì kì vĩ nhưng khó khăn cũng không kém đồ sộ. Buổi đầu của cuộc kháng chiến gặp rất nhiều khó khăn, vất vả, không thể chiêu dụ người tài, đất nước lại đang nhiều khó khăn, quân địch thì đang lúc mạnh nhất, khó đủ mọi bề. Nhưng nhờ vào sự đoàn kết của binh lính, coi nhau như ruột thịt, dốc lòng vì cuộc kháng chiến nên bao trận chiến ác liệt nổ ra, dân ta lấy ích địch nhiều nhưng lòng vẫn hồ hởi tự tin vào chiến thắng cuối cùng. Trọn hay: Đem đại nghĩa để thắng hung tàn, Lấy chí nhân để thay cường bạọ Dân ta chính là đại nghĩa, bọn xâm lược chính là hung tàn, câu thơ đối cực hay làm nổi bật sự khác biệt giữa ta và địch, đó chính là lí do, ta tất thắng. Vì thế mà những trận đánh trở nên ngày càng quyết liệt, hăng say: Sĩ khí đã hăng quân thanh càng mạnh. Trần Trí, Sơn Thọ nghe hơi mà mất vía, Lý An, Phương Chính, nín thở cầu thoát thân. Thừa thắng đuổi dài, Tây Kinh quân ta chiếm lại, Tuyển binh tiến đánh, Đông Đô đất cũ thu về. Ninh Kiều máu chảy thành sông, tanh hôi vạn dặm Tụy Động thây chất đầy nội, nhơ để ngàn năm. Phúc tâm quân giặc: Trần Hiệp đã phải bêu đầu Mọt gian kẻ thù: Lý Lượng cũng đành bỏ mạng. Vương Thông gỡ thế nguy, Mà đám lửa cháy lại càng cháy Mã Anh cứu trận đánh Mà quân ta hăng lại càng hăng. Bó tay để đợi bại vong, Giặc đã trí cùng lực kiệt, Chẳng đánh mà người chịu khuất, Ta đây mưu phạt tâm công. Tưởng chúng biết lẽ ăn năn Nên đã thay lòng đổi dạ Ngờ đâu vẫn đương mưu tính Lại còn chuốc tội gây oan. Giữ ý kiến một người, Gieo vạ cho bao nhiêu kẻ khác, Tham công danh một lúc, Để cười cho tất cả thế gian. Những trận đánh quyết liệt được chỉ ra hết sức tự hào, thể hiện chí khí ngút trời và tinh thần không chịu lui của quân và dân. Nhưng quân ta càng mưu trí, hãnh diện bao nhiêu, lú cướp nước càng đê hèn bấy nhiêu; Bởi thế: Thằng nhãi con Tuyên Đức động binh không ngừng Đồ nhút nhát Thạnh, Thăng đem dầu chữa cháy Đinh mùi tháng chín, Liễu Thăng đem binh từ Khâu Ôn kéo lại Năm ấy tháng mười, Mộc Thạnh chia đường từ Vân Nam tiến sang. Ta trước đã điều binh thủ hiểm, Chặt mũi tiên phong Sau lại sai tướng chẹn đường Tuyệt nguồn lương thực Rồi những chiến thắng đến bắt đầu dồn dập nhưu vũ báo, báo hiệu sự toàn thắng của quân và dân ta: Ngày mười tháng tám, trận Chi Lăng, Liễu Thăng thất thế Ngày hai mươi, trận Mã Yên, Liễu Thăng cụt đầu Ngày hăm lăm, bá tước Lương Minh đại bại tử vong Ngày hăm tám, thượng thư Lý Khánh cùng kế tự vẫn. Tiếp đó, Nguyễn trãi chuyển bài cáo sang không khí trận mạc, qua đó ta thấy được hình ảnh oai dũng của quân và dân ta trên chiến trường, đánh cho quân giặc không còn manh giáp: Sĩ tốt kén người hùng hổ Bề tôi chọn kẻ vuốt nanh Gươm mài đá, đá núi cũng mòn Voi uống nước, nước sông phải cạn. Đánh một trận, sạch không kình ngạc Đánh hai trận tan tác chim muông. Cơn gió to trút sạch lá khô, Tổ kiến hổng sụt toang đê vỡ. Vì thế mà chiến công hiển hách vang dội chất đầy như núi, thảm bại của giặc không kể sao cho xiết: Đô đốc Thôi Tụ lê gối dâng tờ tạ tội, Thượng thư Hoàng Phúc trói tay để tự xin hàng. Lạng Giang, Lạng Sơn, thây chất đầy đường Xương Giang, Bình Than, máu trôi đỏ nước Ghê gớm thay! Sắc phong vân phải đổi, Thảm đạm thay! Ánh nhật nguyệt phải mờ. Bị ta chặn ở Lê Hoa, Quân Vân Nam nghi ngờ, khiếp vía mà vỡ mật Toàn những kẻ tham sống sợ chết, đê hèn bị ổi, xin hàng trong sự thất bại ê chề, vì nhân nghĩa, quân và dân ta dùng lòng nhân đạo để bao dung kẻ vô nhân. Kể từ ấy, chúng ta yên tâm vì: Xã tắc từ đây vững bền Giang sơn từ đây đổi mới Càn khôn bĩ rồi lại thái Nhật nguyệt hối rồi lại minh Ngàn năm vết nhục nhã sạch làu Muôn thuở nền thái bình vững chắc Đất nước từ nay bước sang một trang mới, thời kì của đọc lập, tự chủ, của ấm no, hạnh phúc, không còn đâu những cảnh đau thương tan tác, mặt trời như đã tỏ rạng khắp giang sơn. Cuối cùng, Nguyễn Trãi nhắn đến cha ông ta như một sự biết ơn: Âu cũng nhờ trời đất tổ tông Linh thiêng đã lặng thầm phù trợ; Than ôi! Một cỗ nhung y chiến thắng, Nên công oanh liệt ngàn năm Bốn phương biển cả thanh bình, Ban chiếu duy tân khắp chốn. Bài cáo có giá trị lớn lao, không chỉ thể hiện độc lập, chủ quyền dân tộc trong niềm tự tôn mà còn là tiếng nói yêu nước, yêu dân, tinh thần nhân nghĩa, ý chí quyết tâm đánh đuổi giặc ngoại xâm của con dân Đại Việt.

Hướng dẫn phân tích bài “Bình ngô đại cáo” của Nguyễn Trãi có dàn ý và bài viết tham khảo Năm 1427, cuộc kháng chiến chống giặc Minh hoàn toàn thắng lợi. Năm sau đó, Lê Lợi lên ngôi hoàng đế, lập ra triều Hậu Lê, đã sai Nguyễn Trãi viết Bình Ngô đại cáo để cho toàn dân được biết chiến thắng vĩ đại của quân dân trong 10 năm chiến đấu gian khổ, từ nay nước Việt lại được độc lập, non sông thái bình. Bình Ngô đại cáo là một áng văn kiệt xuất, được coi là bản tuyên ngôn độc lập của dân tộc bên cạnh Nam quốc sơn hà của Lí Thường Kiệt và Tuyên ngôn độc lập của Hồ Chí Minh. Trước hết, Bình Ngô đại cáo là áng văn chính luận tổng kết về cuộc khởi nghĩa Lam Sơn dựa trên những tư tưởng mới mẻ và tiến bộ về đất nước và nhân dân. Dưới đây, mình sẽ hướng dẫn các bạn tìm hiểu về bài Bình Ngô đại cáoDÀN Ý BÀI VĂN PHÂN TÍCH TÁC PHẨM BÌNH NGÔ ĐẠI CÁO CỦA NGUYỄN TRÃI 1. MỞ BÀI Giới thiệu tác giả, tác phẩm 2. THÂN BÀI Phần 1: Việc nhân nghĩa...chứng cứ còn ghi: Nêu luận đề chính nghĩa Tư tưởng nhân nghĩa: nhân nghĩa là yên dân trừ bạo Chân lí về sự tồn tại độc lập, có chủ quyền của dân tộc Việt Nam: Nền văn hiến, phong tục, lịch sử, chế độ riêng So sánh với Nam quốc sơn hà: tiến bộ, sâu sắc, toàn diện hơn Phần 2: Vừa rồi...ai bảo thần nhân chịu được: Bản cáo trạng đanh thép về tội ác của quân thù Những âm mưu và tội ác của kẻ thù: âm mưu xâm lược, chính sách cai trị vô nhân đạo, tàn sát người vô tội, bóc lột dã man, hủy diệt môi trường sống Hình ảnh nhân dân: khốn khổ, tội nghiệp, đáng thương Hình ảnh kẻ thù: tàn bạo, vô nhân tính Nghệ thuật: phóng đại, câu hỏi tu từ, giọng điệu uất hận trào sôi, cảm thương tha thiết Phần 3: Ta đây núi Lam Sơn dấy nghĩa...Cũng là chưa thấy xưa nay: Kể lại quá trình chiến đấu gian khổ và kết cục toàn thắng của khởi nghĩa Lam Sơn Hình tượng người chủ tướng Lê Lợi và những năm tháng gian khổ ban đầu của cuộc khởi nghĩa Nguồn gốc xuất thân: chốn hoang dã nương mình Lòng căm thù giặc sâu sắc, ý chí, hoài bão cao cả Những khó khăn của nghĩa quân Lam Sơn: quân thù đang mạnh, tàn bạo; quân ta lực lượng mỏng, lương thực khan hiếm Sức mạnh giúp ta chiến thắng: ý chí khắc phục gian nan, sức mạnh đoàn kết, chiến lược, chiến thuật linh hoạt, tư tưởng chính nghĩa Quá trình phản công và chiến thắng Khí thế của quân ta hào hùng, chiến thắng dồn dập, liên tiếp Hình ảnh kẻ thù tham sống sợ chết, hèn nhát, thảm bại Phần 4: Tuyên bố chiến thắng và nêu lên bài học lịch sử Tuyên bố, khẳng định với toàn dân nền độc lập chủ quyền của dân tộc đã được lập lại Tư tưởng canh tân đất nước, tin tưởng vào tương lai Đánh giá: nội dung và nghệ thuật 3. KẾT BÀI Khẳng định ý nghĩa và giá trị của tác phẩmBÀI VĂN PHÂN TÍCH TÁC PHẨM BÌNH NGÔ ĐẠI CÁO Trong suốt chiều dài của lịch sử dân tộc, Nguyễn Trãi đã ghi dấu tên mình như một nhà tư tưởng kiệt xuất, nhà chính trị lỗi lạc. Không chỉ vậy, ông còn là một nhà thơ, nhà văn vĩ đại. Nổi bật trong gia tài văn học của Nguyễn Trãi là những áng văn chính luận kết hợp hài hòa giữa tư tưởng chính nghĩa, lòng yêu nước thương dân với lập luận sắc sảo, chặt chẽ, giọng văn hùng hồn. Bình ngô đại cáo là tác phẩm thể hiện rõ nhất tài năng cũng như tấm lòng nhân đạo của ông. Bình Ngô đại cáo ra đời sau khi cuộc kháng chiến chống quân Minh xâm lược hoàn toàn thắng lợi. Mở đầu tác phẩm, Nguyễn Trãi nêu cao tư tưởng nhân nghĩa: “Việc nhân nghĩa cốt ở yên dân Quân điếu phạt trước lo trừ bạo” Nhân nghĩa vốn là một phạm trù tư tưởng của Nho giáo, chỉ mối quan hệ tốt đẹp giữa người với người trên cơ sở tình thương và đạo lí. Nguyễn Trãi đã chắt lọc lấy hạt nhân căn bản của tư tưởng nhân nghĩa: nhân nghĩa chủ yếu để yên dân, đồng thời phát huy truyền thống tốt đẹp của người Việt, đem đến nội dung mới cho nhân nghĩa: nhân nghĩa là yên dân trừ bạo. Đó là cơ sở để bóc trần giọng điệu xảo trá của giặc Minh, đồng thời khẳng định lập trường chính nghĩa của quân ta và tính chất xâm lược phi nghĩa của kẻ thù. Không những thế, nhân nghĩa còn gắn với việc bảo vệ chủ quyền đất nước, giữ gìn độc lập dân tộc: “Như nước Đại Việt ta từ trước Vốn xưng nền văn hiến đã lâu Núi sông bờ cõi đã chia Phong tục Bắc Nam cũng khác Từ Triệu, Đinh, Lý, Trần bao đời xây nền độc lập Cùng Hán, Đường, Tống, Nguyên mỗi bên hùng cứ một phương Tuy mạnh yếu có lúc khác nhau Song hào kiệt thời nào cũng có” Nguyễn Trãi đã khẳng định chân lí về sự tồn tại độc lập, có chủ quyền của dân tộc ta. Với cảm hứng yêu nước, Nguyễn Trãi đã nói về độc lập dân tộc rất cụ thể: nước Đại Việt ta có cương vực lãnh thổ, có lịch sử, có nền văn hiến lâu đời, có lịch sử riêng, có chế độ riêng, có người hiền tài. Giọng điệu trang trọng, vang lên đầy kiêu hãnh, tự hào. Các từ ngữ: “từ trước”, “đã lâu”, “vốn xưng”, “đã chia”, “cũng khác” cho thấy sự tồn tại hiển nhiên, vốn có lâu đời của một đất nước Đại Việt độc lập, có chủ quyền và văn hiến. So với Nam quốc sơn hà của Lí Thường Kiệt, ý thức độc lập dân tộc của Bình Ngô đại cáo toàn diện và sâu sắc hơn. Lý Thường Kiệt mới chỉ xác lập địa vị dân tộc ở hai phương diện lãnh thổ và chủ quyền. Nguyễn Trãi xác định dân tộc ở nhiều phương diện: lãnh thổ, lịch sử, văn hóa, văn hiến, con người. Lý Thường Kiệt căn cứ vào thiên thư- yếu tố tâm linh chứ không phải thực tiễn lịch sử. Nguyễn Trãi ý thức rõ và đề cao những yếu tố thực tiễn, căn bản nhất để làm nên một quốc gia độc lập. Tiếp theo, ông nêu ra những cuộc chiến trước đây với phương Bắc trong lịch sử mà chúng đều thất bại: “Cho nên: Lưu Cung tham công nên thất bại, Triệu Tiết thích lớn phải tiêu vong, Cửa Hàm tử bắt sống Toa Đô Sông Bạch Đằng giết tươi Ô Mã Việc xưa xem xét, Chứng cớ còn ghi” Soi chiếu luận đề chính nghĩa vào thực tiễn lịch sử, tác giả nêu lên bản cáo trạng đanh thép về tội ác của quân thù: “Vừa rồi: Nhân họ Hồ chính sự phiền hà, Để trong nước lòng dân oán hận. Quân cuồng Minh thừa cơ gây hoạ, Bọn gian tà bán nước cầu vinh. Nướng dân đen trên ngọn lửa hung tàn, Vùi con đỏ xuống dưới hầm tai vạ. Dối trời lừa dân đủ muôn ngàn kế, Gây binh kết oán trải hai mươi năm. Bại nhân nghĩa nát cả đất trời, Nặng thuế khoá sạch không đầm núi. Người bị ép xuống biển dòng lưng mò ngọc, ngán thay cá mập thuồng luồng. Kẻ bị đem vào núi đãi cát tìm vàng, khốn nỗi rừng sâu, nước độc. Vét sản vật, bắt chim trả, chốn chốn lưới chăng, Nhiễu nhân dân, bẫy hươu đen, nơi nơi cạm đặt. Tàn hại cả giống côn trùng cây cỏ, Nheo nhóc thay kẻ goá bụa khốn cùng. Thằng há miệng, đứa nhe răng, máu mỡ bấy no nê chưa chán ; Nay xây nhà, mai đắp đất, chân tay nào phục dịch cho vừa. Nặng nề những núi phu phen, Tan tác cả nghề canh cửi. Độc ác thay, trúc Nam Sơn không ghi hết tội, Dơ bẩn thay, nước Đông Hải không rửa sạch mùi. Lẽ nào trời đất dung tha, Ai bảo thần nhân chịu được?” Phù Trần diệt Hồ chỉ là bức bình phong giặc để Minh lừa dối thiên hạ. Mục đích của chúng là lợi dụng tình hình chính trị bất ổn để thực hiện âm mưu xâm lược nước ta. Ngay sau đó là những câu văn thấm đẫm nước mắt và sự thương xót. Nguyễn Trãi đã phác họa bức tranh khổ cực của nhân dân ta khi giặc Minh xâm chiếm: kẻ lên núi tìm vàng, người xuống biển mò ngọc, tình cảnh chia lìa nheo nhóc, khốn cùng, vợ mất chống, con mất cha, gia đình li tán, dân tình bị đẩy vào cảnh phu phen, tàn hại cả môi trường sống. Hình ảnh nhân dân hiện lên tội nghiệp, đáng thương, khốn khổ, trong khi đó hình ảnh kẻ thù tàn bạo, vô nhân tính như những tên ác quỷ. Bằng biện pháp nói quá, tội ác của quân thù được khắc họa trong hai câu thơ giàu sức gợi: “Độc ác thay, trúc Nam Sơn không ghi hết tội/Dơ bẩn thay, nước Đông Hải không rửa sạch mùi”. Giọng điệu vừa uất hận sôi trào, vừa cảm thương tha thiết. Đau xót và căm thù tội ác trời không dung, đất không tha của quân giặc, nhân dân Đại Việt đã đồng lòng đứng dậy: “Ta đây: Núi Lam sơn dấy nghĩa Chốn hoang dã nương mình Ngẫm thù lớn há đội trời chung Căm giặc nước thề không cùng sống Đau lòng nhức óc, chốc đà mười mấy năm trời Nếm mật nằm gai, há phải một hai sớm tối. Quên ăn vì giận, sách lược thao suy xét đã tinh, Ngẫm trước đến nay, lẽ hưng phế đắn đo càng kỹ. Những trằn trọc trong cơn mộng mị, Chỉ băn khoăn một nỗi đồ hồi Vừa khi cờ nghĩa dấy lên, Chính lúc quân thù đang mạnh. Lại ngặt vì: Tuấn kiệt như sao buổi sớm, Nhân tài như lá mùa thu, Việc bôn tẩu thiếu kẻ đỡ đần, Nơi duy ác hiếm người bàn bạc, Tấm lòng cứu nước, vẫn đăm đăm muốn tiến về Đông, Cỗ xe cầu hiền, thường chăm chắm còn dành phía tả. Thế mà: Trông người, người càng vắng bóng, mịt mù như nhìn chốn bể khơi. Tự ta, ta phải dốc lòng, vội vã hơn cứu người chết đuối. Phần vì giận quân thù ngang dọc, Phần vì lo vận nước khó khăn, Khi Linh Sơn lương hết mấy tuần, Lúc Khôi Huyện quân không một đội. Trời thử lòng trao cho mệnh lớn Ta gắng trí khắc phục gian nan. Nhân dân bốn cõi một nhà, dựng cần trúc ngọn cờ phấp phới Tướng sĩ một lòng phụ tử, hoà nước sông chén rượu ngọt ngào. Thế trận xuất kỳ, lấy yếu chống mạnh, Dùng quân mai phục, lấy ít địch nhiều. Trọn hay: Đem đại nghĩa để thắng hung tàn, Lấy chí nhân để thay cường bạo. Trận Bồ Đằng sấm vang chớp giật, Miền Trà Lân trúc chẻ tro bay. Sĩ khí đã hăng Quân thanh càng mạnh. Trần Trí, Sơn Thọ nghe hơi mà mất vía, Lý An, Phương Chính, nín thở cầu thoát thân. Thừa thắng đuổi dài, Tây Kinh quân ta chiếm lại, Tuyển binh tiến đánh, Đông Đô đất cũ thu về. Ninh Kiều máu chảy thành sông, tanh trôi vạn dặm Tuỵ Động thây chất đầy nội, nhơ để ngàn năm. Phúc tâm quân giặc Trần Hiệp đã phải bêu đầu Mọt gian kẻ thù Lý Lượng cũng đành bỏ mạng. Vương Thông gỡ thế nguy, mà đám lửa cháy lại càng cháy Mã Anh cứu trận đánh mà quân ta hăng lại càng hăng. Bó tay để đợi bại vong, giặc đã trí cùng lực kiệt, Chẳng đánh mà người chịu khuất, ta đây mưu phạt tâm công. Tưởng chúng biết lẽ ăn năn nên đã thay lòng đổi dạ Ngờ đâu vẫn đương mưu tính lại còn chuốc tội gây oan. Giữ ý kiến một người, gieo vạ cho bao nhiêu kẻ khác, Tham công danh một lúc, để cười cho tất cả thế gian. Bởi thế: Thằng nhãi con Tuyên Đức động binh không ngừng Đồ nhút nhát Thạnh, Thăng đem dầu chữa cháy Đinh mùi tháng chín, Liễu Thăng đem binh từ Khâu Ôn kéo lại Năm ấy tháng mười, Mộc Thạnh chia đường từ Vân Nam tiến sang. Ta trước đã điều binh thủ hiểm, chặt mũi tiên phong Sau lại sai tướng chẹn đường, tuyệt nguồn lương thực Ngày mười tám, trận Chi Lăng, Liễu Thăng thất thế Ngày hai mươi, trận Mã Yên, Liễu Thăng cụt đầu Ngày hăm lăm, bá tước Lương Minh đại bại tử vong Ngày hăm tám, thượng thư Lý Khánh cùng kế tự vẫn. Thuận đà ta đưa lưỡi dao tung phá Bí nước giặc quay mũi giáo đánh nhau Lại thêm quân bốn mặt vây thành Hẹn đến giữa tháng mười diệt giặc Sĩ tốt kén người hùng hổ Bề tôi chọn kẻ vuốt nanh Gươm mài đá, đá núi cũng mòn Voi uống nước, nước sông phải cạn. Đánh một trận, sạch không kình ngạc Đánh hai trận tan tác chim muông. Cơn gió to trút sạch lá khô, Tổ kiến hổng sụt toang đê vỡ. Đô đốc Thôi Tụ lê gối dâng tờ tạ tội, Thượng thư Hoàng Phúc trói tay để tự xin hàng. Lạng Giang, Lạng Sơn, thây chất đầy đường Xương Giang, Bình Than, máu trôi đỏ nước Ghê gớm thay! Sắc phong vân phải đổi, Thảm đạm thay! Ánh nhật nguyệt phải mờ Bị ta chặn ở Lê Hoa, quân Vân Nam nghi ngờ khiếp vía mà vỡ mật! Nghe Thăng thua ở Cần Trạm, quân Mộc Thạnh xéo lên nhau chạy để thoát thân. Suối Lãnh Câu, máu chảy thành sông, nước sông nghẹn ngào tiếng khóc Thành Đan Xá, thây chất thành núi, cỏ nội đầm đìa máu đen. Cứu binh hai đạo tan tành, quay gót chẳng kịp, Quân giặc các thành khốn đốn, cởi giáp ra hàng Tướng giặc bị cầm tù, như hổ đói vẫy đuôi xin cứu mạng Thần Vũ chẳng giết hại, thể lòng trời ta mở đường hiếu sinh Mã Kỳ, Phương Chính, cấp cho năm trăm chiếc thuyền, ra đến biển mà vẫn hồn bay phách lạc, Vương Thông, Mã Anh, phát cho vài nghìn cỗ ngựa, về đến nước mà vẫn tim đập chân run. Họ đã tham sống sợ chết mà hoà hiếu thực lòng Ta lấy toàn quân là hơn, để nhân dân nghỉ sức. Chẳng những mưu kế kì diệu Cũng là chưa thấy xưa nay” Đoạn văn khắc họa hình tượng người chủ tướng Lê Lợi và những năm tháng gian khổ ban đầu của khởi nghĩa Lam Sơn. Hình tượng Lê Lợi được miêu tả bằng bút pháp tự sự kết hợp trữ tình: cách xưng hô khiêm nhường, nguồn gốc xuất thân cũng là chốn hoang dã nương mình cho đến địa bàn đóng quân hẻo lánh. Thế nhưng, người anh hùng áo vải lại có những phẩm chất đáng quý: lòng căm thù giặc sâu sắc, ý chí hoài bão lớn lao, quyết tâm bảo vệ nền độc lập dân tộc. Cuộc khởi nghĩa được tiến hành trong hoàn cảnh vô cùng gian khổ, khan hiếm lương thực, thế và lực không cân xứng, thiếu nhân tài hào kiệt. Nhưng, nhờ ý chí khắc phục gian nan, sức mạnh đoàn kết, tư tưởng chính nghĩa, sử dụng chiến lược, chiến thuật linh hoạt, quân và dân ta đã giành được nhiều thắng lợi. Ở đây, Nguyễn Trãi đã đề cao tính chất nhân dân, tính chất toàn dân, đặc biệt đề cao vai trò của những người dân nghèo, địa vị thấp hèn. Đó là tư tưởng lớn, tiến bộ trước đó chưa từng có và mãi đến thế kỉ 19 mới được Nguyễn Đình Chiểu tiếp tục ca ngợi. Quá trình phản công và chiến thắng của quân ta được miêu tả hết sức sinh động bằng những hình ảnh có tính phóng đại, giọng văn sôi nổi, hào hùng diễn tả những chiến thắng dồn dập, liên tiếp cùng sự thất bại thảm hại của kẻ thù. Tình yêu hòa bình, tư tưởng nhân nghĩa yên dân- trừ bạo tiếp tục được khẳng định và sâu sắc hơn nữa. Kết thúc bài cáo là lời tuyên bố thắng trận, khẳng định sự nghiệp chính nghĩa và nêu lên bài học lịch sử: “Xã tắc từ đây vững bền Giang sơn từ đây đổi mới Càn khôn bĩ rồi lại thái Nhật nguyệt hối rồi lại minh Ngàn năm vết nhục nhã sạch làu Muôn thuở nền thái bình vững chắc Âu cũng nhờ trời đất tổ tông linh thiêng đã lặng thầm phù trợ; Than ôi! Một cỗ nhung y chiến thắng, Nên công oanh liệt ngàn năm Bốn phương biển cả thanh bình, Ban chiếu duy tân khắp chốn. Xa gần bá cáo, Ai nấy đều hay”. Bằng giọng văn trang nghiêm, trịnh trọng, bài cáo khẳng định, tuyên bố với toàn dân về nền độc lập dân tộc, chủ quyền đất nước đã được lặp lại, đồng thời nêu lên bài học lịch sử: sự thay đổi thực chất là sự phục hưng dân tộc, là nguyên nhân, là điều kiện đề thiết lập sự vững bền. Có được thành quả như vậy là nhờ sự kết hợp giữa sức mạnh truyền thống và sức mạnh thời đại được phát huy cùng với sức mạnh chính nghĩa. Nguyễn Trãi còn sáng suốt nhìn ra con đường đi cho dân tộc khi đặt ra vấn đề phải đổi mới để đất nước được vững bền. Bình Ngô đại cáo là bản tuyên ngôn độc lập thứ 2 của dân tộc ta. Tác phẩm đã nêu cao tư tưởng nhân nghĩa, chân lí độc lập dân tộc, tố cáo tội ác của kẻ thù, tái hiện quá trình kháng chiến hào hùng và tuyên bố độc lập, rút ra bài học lịch sử. Bình Ngô đại cáo còn là áng thiên cổ hùng văn, mang đậm cảm hứng anh hùng ca, kết hợp hài hòa giữa yếu tố chính luận sắc bén và văn chương trữ tình. Cho dù đã trải qua hàng mấy thế kỉ, đến ngày nay, Bình Ngô đại cáo vẫn giữ nguyên được giá trị tư tưởng vượt tầm thời đại của nó. Tác phẩm đã giúp người đọc hình dung ra một trang vàng son trong lịch sử dân tộc, khơi dậy tình yêu nước và tự hào dân tộc ở mỗi con người.BÀI LÀM PHÂN TÍCH BÌNH NGÔ ĐẠI CÁO 2 Mùa xuân năm 1428, sau khi kết thúc cuộc kháng chiến chống Minh xâm lược, Nguyễn Trãi thay Bình Định Vương Lê Lợi thảo bản “Cáo Bình Ngô” để tuyên bố sự thắng lợi của dân tộc. Bài cáo đã khẳng định chủ quyền, độc lập, tự tôn dân tộc rất rõ ràng, khí thế cà được coi là bản tuyên ngôn đọc lập thứ hai của dân tộc sau “Sông núi nước Nam” của Lý Thường Kiệt. Từng nghe: Việc nhân nghĩa cốt ở yên dân, Quân điếu phạt trước lo trừ bạo; Điều đầu tiên mà Nguyễn Trãi nhắc tới ở bài cáo là tư tưởng “nhân nghĩa”. Nhân nghĩa là lễ nghĩa, nghĩa tình của một con người, nâng lên thành tư tưởng chính là cách đối nhân xử thế của một con người thực thụ, mà ở đây là cốt ở “yên dân”. Đây được coi là một tư tưởng mới, thấm nhuần nội dung tiến bộ của đạo Nho gia, đó là lấy dân làm gốc. Hơn ai hết, ông hiểu rằng, không gì quan trọng hơn là lo cho nhân dân một cuộc sống âm no, yên ổn. Bởi nhân dân chính là cái gốc của một dân tộc, một dân tộc không có dân thì không gọi là dân tộc, nhân dân sẽ là yếu tố quyết định số phận cả một dân tộc: “Đẩy thuyền là dân, Lật thuyền là dân”. Xuất phát từ tư tưởng ấy, mọi hành động đều là vì sự no ấm của dân, mà muốn dân yên ổn, phải trừ được bạo tàn chính là bè lũ bán nước và cướp nước. Phải dẹp gọn giặc xâm lăm, nhân dân mới được hưởng thái bình, sung túc. Tư tưởng ấy không chỉ còn là tư tưởng đạo đức mà đã nâng lên thành chân lí bất di bất dịch. Từ đó, ông đưa ra nhân nghĩa còn gắn với bảo vệ độc lập, khẳng định chủ quyền dân tộc: Như nước Đại Việt ta từ trước, Vốn xưng nền văn hiến đã lâu, Nước non bờ cõi đã chia, Phong tục Bắc Nam cũng khác; Từ Triệu, Đinh, Lý, Trần; bao đời xây nền độc lập; Cùng Hán, Đường, Tống, Nguyên; mỗi bên đế một phương; Tuy mạnh yếu có lúc khác nhau, Song hào kiệt thời nào cũng có. Nếu Lý Thường Kiệt khẳng định sự độc tôn dân tộc bằng sách trời thì Nguyễn Trãi đã khẳng định nước Đại Việt ta là một nước hoàn toàn độc lập, tự chủ với một nền văn hiến và có lãnh thổ riêng. Chúng ta và phương Bắc khác nhau về những phong tục, tập quán, văn hóa truyền thống và có cả lịch sử, nhân tài. Núi sông bờ cõi cũng đánh dấu rõ ràng ranh giới lãnh thổ, không cớ gì chúng nhận nước ta là một phần của chúng. Phương Bắc có chúa, Đại Việt cũng có vua, từng thời điểm lịch sử qua cũng có những thời đại riêng sánh ngang với những thời đjai lướn ở phương Bắc. Một đất nước có đủ mọi phương diện về văn hiến và lãnh thổ, chính là một đất nước độc lập không thể chối cãi, chính vì vậy, việc xâm lược của các nước phương Bắc đối với Đại Việt là sai trái, trái với nhân nghĩa. Cho nên: Lưu Cung tham công nên thất bại; Triệu Tiết chí lớn phải vong thân; Cửa Hàm Tử bắt sống Toa Đô Sông Bạch Đằng giết tươi Ô Mã Việc xưa xem xét. Chứng cứ còn ghi. Ông còn tự hào chỉ ra rõ ràng những tên tuổi, địa danh, những vết tích ô nhục của quân địch phải chịu khi xâm lược vào bờ cõi nước ta, lịch sử về việc chúng thạm bại dưới gươm chính nghĩa của nhân dân Đại Việt vẫn còn đó, chứng ứ còn rõ ràng hơn ban ngày. Điều đó đã khẳng định chúng là quân hiểm ác nhất định sẽ thất bại dưới chúng ta. Vậy mà, chúng vẫn không chịu đầu hàng: Vừa rồi: Nhân họ Hồ chính sự phiền hà Để trong nước lòng dân oán hận Quân cuồng Minh thừa cơ gây loạn Rồi, nhân đó, ông chỉ ra những nỗi khổ mà nhân dân phải chịu đựng khi chính sự rối ren: Nướng dân đen trên ngọn lửa hung tàn Vùi con đỏ xuống dưới hầm tai vạ Dối trời lừa dân đủ muôn ngàn kế Gây thù kết oán trải mấy mươi năm Bại nhân nghĩa nát cả đất trờị Nặng thuế khóa sạch không đầm núi. Người bị ép xuống biển dòng lưng mò ngọc, Ngán thay cá mập thuồng luồng. Kẻ bị đem vào núi đãi cát tìm vàng, Khốn nỗi rừng sâu nước độc. Vét sản vật, bắt dò chim sả, chốn chốn lưới chăng. Nhiễu nhân dân, bắt bẫy hươu đen, nơi nơi cạm đặt. Tàn hại cả giống côn trùng cây cỏ, Nheo nhóc thay kẻ góa bụa khốn cùng. Thằng há miệng, đứa nhe răng, Máu mỡ bấy no nê chưa chán, Nay xây nhà, mai đắp đất, Chân tay nào phục dịch cho vừa? Ông gọi nhân dân là “dân đen, con đỏ” thể hiện sự thương yêu, xót xa khôn cùng. Ông vạch ra tội ác của bọn xâm lăng, đi đến đâu là vùi chôn nhân dân trong lửa, trong máu, những việc tàn nhẫn như chôn sống, dối lừa, bắt thuế, bắt người xuống biển đi mò sản vật, lên rừng săn quý hiếm,… Những việc làm của chúng làm cho nhân dân không những không thể sống yên ổn mà còn chịu biết bao khổ sợ đau đớn, người mất mạn vô số, kẻ lầm than ở khắp nơi. Trong mắt nhân dân chúng chỉ như những con quỷ khát máu khát thịt lúc nào cũng nhe nanh đòi máu, đì mỡ, là những kẻ tội đồ mà: Độc ác thay, trúc Nam Sơn không ghi hết tội, Dơ bẩn thay, nước Đông Hải không rửa sạch mùi! Những cụm từ được đặt lên đầu câu nhấn mạnh vào sự căm hờn vô tả của Nguyễn Trãi đối với tội ác của bọn xâm lăng, những tội ác ấy không sao kể xuể, không gì rửa sạch được, không có ngòi bút nào kể hết, không nước ở đâu rửa sạch được máu mà chúng ta ấy lên đất Đại Việt. Sự tàn nhân và tội ác mà chúng để lại cho dân tộc ta đã chất nhiều vô kể, khiến cho: Lòng người đều căm giận, Trời đất chẳng dung tha; Những lời sau là Nguyễn Trãi nói thay lời Lê Lợi: Ta đây: Núi Lam Sơn dấy nghĩa Chốn hoang dã nương mình Ngẫm thù lớn há đội trời chung Căm giặc nước thề không cùng sống Đau lòng nhức óc, chốc đà mười mấy năm trời Nếm mật nằm gai, há phải một hai sớm tối. Quên ăn vì giận, sách lược thao suy xét đã tinh, Ngẫm trước đến nay, lẽ hưng phế đắn đo càng kỹ Những trằn trọc trong cơn mộng mị, Chỉ băn khoăn một nỗi đồ hồi Vừa khi cờ nghĩa dấy lên, Chính lúc quân thù đang mạnh. Ở đoạn này, Nguyễn Trãi tập trung chủ yếu vào việc miêu tả hình ảnh của Lê Lợi. Bắt đầu từ lòng căm thù đối với bè lũ bán nước và cướp nước khiến cho nhân dân ta lầm than, đến việc quyết định dấy binh khởi nghĩa, chịu bao nhiêu khó khăn nhưng vẫn kiên trì theo đuổi, bao nhiêu đêm trằn trọc, mất ngủ cũng đều là vì việc quân việc nước. Đúng là một chủ tướng vừa có tâm vừa có tài, hết lòng vì đại cuộc, với nhân dân lúc này chính là cần một người thủ lĩnh như vậy để dẫn dắt họ đứng lên đấu tranh đánh đuổi những tên xấu xa ra khỏi đất nước, giữ yên bờ cõi, giữ yên cuộc sống yên ổn, ấm no. Lại ngặt vì: Tuấn kiệt như sao buổi sớm, Nhân tài như lá mùa thu, Việc bôn tẩu thiếu kẻ đở đần, Nơi duy ác hiếm người bàn bạc, Tấm lòng cứu nước, Vẫn đăm đăm muốn tiến về Đông, Cỗ xe cầu hiền, Thường chăm chắm còn dành phía tả. Thế mà: Trông người, người càng vắng bóng, Mịt mù như nhìn chốn bể khơi. Tự ta, ta phải dốc lòng, Vội vã hơn cứu người chết đói. Phần vì giận quân thù ngang dọc, Phần vì lo vận nước khó khăn, Khi Linh Sơn lương hết mấy tuần, Lúc Khôi Huyện quân không một đội. Trời thử lòng trao cho mệnh lớn Ta g Bình luận về bài viết này Chia sẻ tin đăng đến bạn bè Lưu tin Gửi Messenger Copy link

Nguyễn Minh

0 chủ đề

23664 bài viết

Có thể bạn quan tâm

• 1 Văn lớp 10: Cảm nhận về bài ca dao “Thân em như củ ấu gai”
• 2 Văn lớp 10: Phân tích truyện Nhưng nó phải bằng hai mày
• 3 Địa lý 10: Hình 29.3 em nhận xét gì về sự phân bố đàn gia súc trên thế giới Bài 29 SGK trang 115
• 4 Địa lý 10: Em nhận xét gì về sự phân bố các cây lương thực chính trên thế giới Bài 28 SGK trang 108
• 5 Địa lý 10: Hình 28.5 cho biết các vùng phân bố của các loại cây công nghiệp chủ yếu Bài 28 SGK trang 111
• 6 Bài viết số 6 lớp 10 đề 2: Thuyết minh về tác giả văn học
• 7 Địa lý 10: Các nước đang phát triển ngành chăn nuôi chỉ chiếm tỉ trọng nhỏ trong cơ cấu sản xuất NN
• 8 Văn lớp 10: Tưởng tượng mình là An Dương Vương trong truyền thuyết kể lại truyện theo ngôi thứ nhất
• 9 Văn lớp 10: Phân tích bài ca dao Cưới nàng anh toan dẫn voi
• 10 Địa lý 10: Tại địa phương em nuôi trồng những loại thủy sản nào là chủ yếu Bài 29 SGK trang 116

0 Các chủ đề đang được quan tâm chọn dòng tế bào xôma biến dị | vai trò của công nghệ tế bào | vi du ve cong nghe te bao | một số thành tựu về công nghệ tế bào | trắc nghiệm công nghệ tế bào | Zaidap | Cho thuê phòng trọ hà nội | Cho thuê phòng trọ bình thạnh | Cho thuê phòng trọ | Cho thuê nhà trọ Đăng ký

Đăng ký nhận thông báo

Các bài học hay sẽ được gửi đến inbox của bạn

HỖ TRỢ HỌC VIÊN

• Các câu hỏi thường gặp
• Điều khoản sử dụng
• Chính sách và quy định
• Chính sách bảo mật thanh toán
• Hỗ trợ học viên: hotro@zaidap.com
• Báo lỗi bảo mật: security@zaidap.com

VỀ ZAIDAP

• Giới thiệu Zaidap
• Cơ hội nghề nghiệp
• Liên hệ với chúng tôi

HỢP TÁC VÀ LIÊN KẾT

• Đăng ký giảng viên
• Giải pháp e-learning
• Chương trình đại lý
• Chương trình Affiliate

KẾT NỐI VỚI CHÚNG TÔI

TẢI ỨNG DỤNG TRÊN ĐIỆN THOẠI

Zaidap.com - Giải đáp mọi thắc mắc, mọi câu hỏi

© Copy right 2018 - 2024