VB 2: Giọt Sương đêm - Củng Cố Kiến Thức

- Nhà văn Trần Đức Tiến sinh năm 1953, quê ở làng Cao Đà, xã Nhân Mỹ, huyện Lý Nhân, tỉnh Hà Nam. Ông là tác giả của nhiều truyện đồng thoại dành cho thiếu nhi như Dế mùa thu, Làm mèo, Xóm Bờ Giậu… Truyện đồng thoại của ông mang nét tinh tế, hồn nhiên.

- Văn bản Giọt sương đêm được in trong Xóm Bờ Giậu, NXB Kim Đồng xuất bản năm 2018.

Chuẩn bị đọc

1. Em đã từng thấy bọ dừa chưa? Em đã biết gì về tập tính của bọ dừa? Nếu chưa biết gì về bọ dừa, em hãy hỏi người khác hoặc tìm hiểu thông tin từ sách và Internet.

- Em đã từng nhìn thấy bọ dừa hay còn gọi là bọ cánh cứng trong ảnh trên internet.

- Tập tính của bọ dừa:

+ Bọ dừa sống trong các môi trường như: đồng cỏ, rừng cây, dọc theo bờ sông…

+ Bọ Dừa hoạt động mạnh nhất trong thời gian từ mùa xuân đến mùa thu. Vào mùa đông, chúng thường trú ẩn ở nơi ấm áp như dưới gốc cây, tảng đá...

+ Bọ dừa là động vật ăn cỏ, ăn lá cây, chúng thường gây thiệt hại cho các khu vườn và cảnh quan vì cắn nát lá cây, hoa cỏ.

2. Đã bao giờ có một sự việc bất ngờ xảy ra khiến em thay đổi quyết định của mình? Chia sẻ với các bạn về trải nghiệm ấy.

Vào ngày trung thu, em đập heo đất tiết kiệm để mua món đồ chơi yêu thích nhưng trên đường gặp một bạn nhỏ bán vé số, em đã ủng hộ bạn bằng cách mua hết số tiền em đã dành dụm để bạn có thể về nhà sớm đoàn viên cùng gia đình.

Trải nghiệm cùng văn bản

1. Theo em, vì sao giọt sương lại làm cho Bọ Dừa quyết định về quê?

Vì khi giọt sương lạnh rơi xuống cổ, Bọ Dừa sực nhớ tới quê nhà, bao nhiêu năm xuôi ngược làm ăn xa, ông đã quên khuấy đi mất. Vì vậy giọt sương đã làm cho Bọ Dừa quyết định về quê.

2. Lời của cụ giáo Cóc có ý nghĩa gì?

Lời cụ giáo Cóc có ý nghĩa đôi khi chỉ một điều nhỏ bé nào đó đã đánh thức hồi ức của một người. Những kỉ niệm trong quá khứ ùa về khiến Bọ Dừa sực tỉnh, giật mình, suy nghĩ về những điều đã bỏ quên từ lâu, đó chính là quê hương.

Suy ngẫm và phản hồi

1. Truyện được kể theo ngôi thứ mấy? Nhân vật trong truyện gồm những ai?

Truyện được kể theo ngôi thứ ba, nhân vật trong truyện gồm có: Thằn Lằn, Bọ Dừa, cụ giáo Cóc.

2. Đoạn văn sau được kể bằng lời của người kể chuyện hay lời của nhân vật?

Ai như Tắc Kè khuya khoắt đang gọi cửa. Đêm ở Bờ Giậu thanh vắng đến nỗi nghe rõ cả tiếng Ốc Sên đi làm về, nhẹ nhàng vén tà áo dài trườn qua chiếc lá rụng.

Đoạn văn được kể bằng lời của người kể chuyện.

3. Dưới đây là một số đoạn văn tóm lược các sự việc trong truyện. Em hãy dùng sơ đồ sự việc đã học ở bài 1 (Lắng nghe lịch sử nước mình) để sắp xếp các sự việc ấy theo đúng trật tự được kể trong truyện.

a. Sáng hôm sau, sau khi kể cho Thằn Lằn nghe về một đêm mất ngủ của mình, Bọ Dừa khoác ba lô hành lí lên vai, chào tạm biệt Thằn Lằn để về quê.

b. Thằn Lằn thông báo với cụ giáo Cóc về sự xuất hiện của nhà buôn Cánh Cứng ở xóm Bờ Giậu đêm ấy.

c. Thằn Lằn đến nhà cụ giáo Cóc kể cho cụ nghe câu chuyện Bò Dừa mất ngủ.

d. Bọ Dừa ngủ dưới vòm lá trúc, nửa đêm, sương rơi trúng cổ làm Bọ Dừa tỉnh ngủ.

e. Bọ Dừa ghé đến xóm Bờ Giậu và hỏi thăm Thằn Lằn về một chỗ trọ qua đêm dưới vòm lá trúc.

Trong những sự việc nêu trên, theo em sự việc là quan trọng nhất? Vì sao?

- Sắp xếp các sự việc theo đúng trật tự kể trong truyện: e, b, d, a, c.

e. Bọ Dừa ghé đến xóm Bờ Giậu và hỏi thăm Thằn Lằn về một chỗ trọ qua đêm dưới vòm lá trúc.

b. Thằn Lằn thông báo với cụ giáo Cóc về sự xuất hiện của nhà buôn Cánh Cứng ở xóm Bờ Giậu đêm ấy.

d. Bọ Dừa ngủ dưới vòm lá trúc, nửa đêm, sương rơi trúng cổ làm Bọ Dừa tỉnh ngủ.

a. Sáng hôm sau, sau khi kể cho Thằn Lằn nghe về một đêm mất ngủ của mình, Bọ Dừa khoác ba lô hành lí lên vai, chào tạm biệt Thằn Lằn để về quê.

c. Thằn Lằn đến nhà cụ giáo Cóc kể cho cụ nghe câu chuyện Bò Dừa mất ngủ.

- Trong các sự việc trên, sự việc (a) là quan trọng nhất. Vì sau một đêm mất ngủ, Bọ Dừa đã quyết định về quê sau bao năm xa cách, quên lãng.

4. Trong đoạn văn sau, tác giả đã sử dụng biện pháp nghệ thuật gì để miêu tả các loại bọ cánh cứng?

Anh sống trên cây. Anh đào hang dưới đất. Anh lặn xuống nước sâu. Anh béo tốt nhẵn nhụi. Anh gầy còm mảnh mai, Anh trọc đầu không râu. Anh ria dài như hai sợi ăng ten vắt vẻo. Anh hiền lành nhút nhát. Anh ngổ ngáo mọc sừng.

Điều này thể hiện đặc điểm nổi bật gì của truyện đồng thoại?

- Trong đoạn văn, tác giả đã sử dụng những biện pháp nghệ thuật sau:

+ Điệp từ “anh” được lặp lại 9 lần ở đầu mỗi câu .

+ Nghệ thuật so sánh (ria dài như hai sợi ăng ten).

+ Nghệ thuật nhân hóa (anh).

+ Nghệ thuật liệt kê (sống trên cây, đào hang, lặn sâu; béo tốt, gầy còm, trọc đầu).

+ Sử dụng nhiều từ láy (nhẵn nhụi, mảnh mai, vắt vẻo, nhút nhát, ngổ ngáo).

- Đoạn văn cũng thể hiện đặc điểm truyện đồng thoại:

+ Nhân vật trong truyện là loài vật được nhân hóa: gọi các loại bọ cánh cứng là “Anh”.

+ Phản ánh đặc điểm sinh hoạt của loài vật bọ cánh cứng.

5. Lí do đã khiến Bọ Dừa quyết định về quê sau một đêm mất ngủ ở xóm Bờ Giậu?

Trong đêm thanh vắng thao thức vì mất ngủ, Bọ Dừa nghe được những âm thanh quen thuộc. Đặc biệt là khi giọt sương rơi xuống cổ khiến ông nhớ đến quê nhà. Những âm thanh, hình ảnh đó đã gợi nhắc ông về hình ảnh quê hương mà bấy lâu ông quên lãng.

6. Trải nghiệm mà Bọ Dừa có được trong đêm ấy là gì? Qua đó, tác giả muốn gửi đến chúng ta thông điệp gì?

- Trải nghiệm của Bọ Dừa trong đêm ấy là ngủ ngoài trời và có cơ hội ngắm nhìn trời mây, lắng nghe âm thanh của lá cây, côn trùng, tiếng gió, tiếng sương rơi.

- Thông điệp tác giả muốn gửi đến chúng ta là đôi khi mải mê kiếm sống, chúng ta đã quên mất những điều thân thuộc, gần gũi. Vì vậy hãy trân trọng những giá trị của cuộc sống.

7. Nhận xét về cách kết thúc câu chuyện của tác giả. Nếu là em, em sẽ kết thúc câu chuyện này như thế nào?

- Tác giả chọn cách kết mở để mỗi người đọc tự cảm nhận, suy nghĩ và chiêm nghiệm về lời nói của cụ giáo Cóc.

- Em lựa chọn cách kết thúc có hậu, Bọ Dừa bay về quê sum họp cùng gia đình và nhận ra một điều, tình yêu quê hương là điều thiêng liêng, đáng trân trọng.