"Vi Hành" (Trích Những Bức Thư Gửi Cô Em Họ Do Tác Giả ... - SureTEST

I. Tiểu dẫn

- Vi hành là truyện ngắn tiêu biểu cho bút pháp văn xuôi hiện đại và nghệ thuật châm biếm của tác giả Nguyễn Ái Quốc vào đầu thập kỷ 20 của thế kỉ XX ở Pháp.

- Vi hành, Con rồng tre, Lời than vãn của bà Trưng Trắc… tập trung đả kích vua Khải Định khi ông này sang Pháp dự hội chợ thuộc địa năm 1922. Tác phẩm được viết bằng tiếng Pháp, đăng trên báo Nhân đạo số ra ngày 19/2/1923.

II. Văn bản (SGK)

1. Mâu thuẫn trào phúng cơ bản của truyện ngắn

- Truyện mở đầu bằng một tình huống oái oăm, cặp đôi người Pháp trên chuyến tàu điện ngầm, nhìn người An Nam (nhân vật tôi) và nhầm đó là Khải Định.

- Vì người phương Tây không phân biệt được nét mặt khác nhau của người da vàng (mắt xếch, mặt bủng như vỏ chanh như nhau). Nhờ sự nhầm lẫn mà hình ảnh Khải Định được miêu tả vừa khách quan lại vừa hài hước.

- Nhờ tình huống nhầm lẫn của cặp đôi trên, nhân vật tôi tình cờ nghe được nhiều điều qua cuộc đối thoại của họ, nhất là những lời bình luận về hoàng đế An Nam.

2. Tình huống độc đáo thể hiện chủ đề tác phẩm và khắc họa nhân vật Khải Định

- Chính phủ Pháp đưa Khải Định sang Pháp là thủ đoạn chính trị vừa vuốt ve ông ta, vừa lừa gạt dân Pháp, khiến họ tin rằng sự "bảo hộ" của nước Pháp được người dân Việt Nam hoan nghênh. Các tình tiết của truyện được hư cấu đều dựa vào sự kiện ấy.

- Với một tình huống giá tưởng độc đáo, thú vị, tác giả đã dựng lên bức chân dung Khải Định đầy hài hước, dù hắn không trực tiếp xuất hiện trong tác phẩm. Các nét vẽ không tập trung nhưng rất thống nhất và sắc sảo, đặc biệt nó được nhìn bằng con mắt của quần chúng Pháp, thông qua những lời đối thoại của cặp đôi người Pháp:

+ "... Em thì em đã thấy hắn ở trường đua, trông hắn có vẻ nhút nhát hơn, lúng ta lúng lúng hơn cơ, có cả cái chụp đòn chụp lên cái đầu quấn khăn, các ngón tay thì đeo đầy những nhẫn".

+ "... Nhưng nhìn kĩ xem kìa! Chẳng phải vẫn cái mũi tẹt ấy, vẫn đôi mắt xếch ấy, vẫn cái mặt búng như vỏ chanh ấy đấy à?".

- Khải Định danh nghĩa là đại diện cho một quốc gia. Vậy mà, hành động nhút nhát; trang phục, dáng điệu kì dị; thảm hại hơn, cái giá của Khải Định còn không hơn được cả những trò du hí. Một ông vua vô tích sự, không đáng tin, không thể nghị bàn chuyện quốc gia đại sự được.

- Ngoài Khải Định, truyện còn ngụ ý châm biếm, đả kích thực dân Pháp. Chính phủ mời khách nhưng lại không nhận ra khách. Mục đích thì to tát, oai phong nhưng hành động thì lén lút, mờ ám khiến cho bản chất xảo trá cũng tự lộ ra.

- Truyện Vi hành viết bằng tiếng Pháp bởi đối tượng mà tác giả hướng tới chính là quần chúng Pháp. Qua chi tiết đôi trai gái Pháp, người đọc có thể hiểu biết về sự quan tâm, những chuyện thời sự trong sinh hoạt giải trí của người dân Pháp. Sự bàng quan về chính trị và ham vui là những điều dễ nhận thấy nhất ở cặp đôi người Pháp (đại diện người dân Pháp).

- Việc đưa đôi trai gái Pháp vào câu chuyện vừa châm biếm, vừa cảnh tỉnh nhân dân Pháp vì chính họ cũng dang bị những kẻ cầm quyền lừa bịp.

3. Hình tượng nhân vật Khải Định và nghệ thuật trào phúc sắc bén của tác giả.

- Vi hành thành công nhiều mặt về nghệ thuật, ngoài việc xây dựng được tình huống truyện độc đáo, thú vị, thì hình thức nghệ thuật viết thư chính là sự lựa chọn nghệ thuật sắc sảo.

- Truyện được viết dưới dạng một bức thư (lối văn tự do, phóng túng và đa giọng điệu), nhờ đó, người viết có thể chuyển cảnh đổi giọng, liên hệ tạt ngang và so sánh thoái mái, tự nhiên trong dung lượng hạn hẹp của một truyện ngắn.

- Lựa chọn hình thức viết thư không chỉ đem lại hiệu quả châm biếm đả kích đến nhiều đối tượng mà còn giúp tác giả tránh được sự dòm ngó và những phiền toái của nhà chức trách.