Xuất Khẩu Nông Sản Sang Châu Âu: Tiềm Năng Nhưng Nhiều Rào Cản

Nguồn: Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn. Đồ họa: Văn Chung

Kim ngạch thương mại nông sản Việt Nam - EU tăng liên tục

Theo đánh giá từ Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn (NN&PTNT), quan hệ thương mại trong lĩnh vực nông nghiệp giữa Việt Nam và Liên minh châu Âu (EU) không ngừng cải thiện trong thời gian qua, đặc biệt từ sau khi có Hiệp định thương mại tự do Việt Nam – EU (EVFTA).

EU có 65 đơn đăng ký mở cửa thị trường đang chờ phía Việt Nam xét Tại buổi gặp mặt và trao đổi với Cao ủy Nông nghiệp Janusz Wojciechowski cùng đoàn doanh nghiệp Châu Âu (EU) tại trụ sở Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn mới đây, ông Janusz Wojciechowski cho biết, trong lĩnh vực nông sản, hiện nay các nước thành viên EU vẫn đang có 65 đơn đăng ký mở cửa thị trường đang chờ phía Việt Nam xét, trong đó chủ yếu là các sản phẩm từ thịt và thực vật gồm trái cây và rau quả.

Số liệu mới nhất từ Bộ NN&PTNT cho thấy, kim ngạch thương mại nông, lâm, thủy sản hai chiều Việt Nam - EU tăng từ 4,3 tỷ USD năm 2015 lên 4,5 tỷ USD năm 2020, đạt 5,2 tỷ USD năm 2021 và 5 tháng đầu năm 2022 đạt 2,66 tỷ USD. Trong đó, cà phê, thủy sản, tiêu, điều, rau quả, gỗ và sản phẩm gỗ tiếp tục đà phục hồi và tăng rất ấn tượng.

Ở chiều ngược lại, Việt Nam nhập khẩu từ EU chủ yếu vật tư, thiết bị nông nghiệp, các sản phẩm chăn nuôi và nguyên liệu thức ăn chăn nuôi. Các mặt hàng trao đổi giữa hai bên có tính bổ trợ, không cạnh tranh. Hai bên còn rất nhiều dư địa để thúc đẩy thương mại hàng nông sản.

Cũng theo nhận định phía Bộ Công thương, Việt Nam đang ở năm thứ 2 thực hiện EVFTA. Theo đó, các mặt hàng chủ lực của Việt Nam như gạo, cà phê, thủy sản (cá da trơn), rau củ quả (tươi, đã qua chế biến) sẽ được đưa vào trị trường châu Âu với mức thuế giảm tới 0% trong tương lai gần, mở ra những cơ hội lớn cho các doanh nghiệp sản xuất, chế biến các mặt hàng này tại Việt Nam.

Thị phần của các sản phẩm cà phê, rau củ quả và thủy sản của Việt Nam tại thị trường châu Âu tương đối nhỏ, song với mức cam kết thuế từ EVFTA, Việt Nam có thể tận dụng cơ hội để tăng cường thị phần, nâng cao nhận diện tại khu vực này.

Rau quả xuất khẩu sang thị trường Châu Âu. Ảnh: TL

Cần tuân thủ đầy đủ các tiêu chuẩn, quy định của EU

Nhiều ý kiến cho rằng, mặc dù EU là thị trường tiềm năng đối với xuất khẩu nông, lâm, thủy sản Việt Nam, nhưng đây là một thị trường có yêu cầu cao, khắt khe về vấn đề kiểm dịch động thực vật. Ngoài ra, các nhóm sản phẩm tiềm năng như rau củ, gạo và đồ ăn liền chưa đạt được mức độ sản lượng cần thiết của các chuỗi siêu thị lớn tại EU.

Theo khảo sát của Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI), chỉ có 10% các doanh nghiệp Việt Nam hiểu rõ về EVFTA. Như vậy, có đến 90% doanh nghiệp Việt không hiểu hoặc chưa hiểu toàn diện về hiệp định thương mại song phương này. Điều này có thể là rào cản hạn chế doanh nghiệp Việt Nam tận dụng triệt để các cơ hội từ thị trường EU.

Các quy tắc nghiêm ngặt về truy xuất nguồn gốc cũng là một thách thức cho các doanh nghiệp xuất khẩu Việt Nam. Do sự hồi phục của EU cùng với nhiều ưu đãi về thuế, EVFTA sẽ gia tăng các mặt hàng nông sản có tính cạnh tranh trong thị trường EU. Như vậy các doanh nghiệp Việt Nam cần tiếp cận thông tin thị trường về ưu đãi thuế, hàng rào kỹ thuật vệ sinh an toàn thực phẩm, nguồn gốc xuất xứ và cuối cùng là phát triển thương hiệu.

Theo các chuyên gia, các điều khoản của EU không có mục đích hạn chế xuất khẩu mà nhằm đảm bảo tiêu chuẩn về sức khỏe và chất lượng nông sản xuyên suốt thị trường EU. Hiện xuất khẩu nông, thủy sản gặp khó khăn trong việc đáp ứng những tiêu chuẩn này, gây ảnh hưởng đến vị thế của thị trường Việt Nam. Vì thế, Việt Nam cần tìm ra giải pháp để đáp ứng những tiêu chí của EU và quốc tế để xâm nhập các thị trường hiệu quả hơn.

Để tăng cường vị thế và uy tín nông sản Việt Nam tại thị trường này, các chuyên gia cho rằng, các doanh nghiệp cần cải thiện chất lượng, tuân thủ đầy đủ các tiêu chuẩn, quy định của EU. Bên cạnh đó, doanh nghiệp cần nâng cao chất lượng sản phẩm, giá cả hợp lý và các yếu tố phát triển bền vững, vì người tiêu dùng EU đang ngày càng quan tâm đến cách sản phẩm được tạo ra có đáp ứng được các yếu tố bảo vệ môi trường hay bảo vệ quyền lợi người lao động.

Giảm tần suất lấy mẫu kiểm tra sản phẩm Nhằm tạo điều kiện cho thương mại nông sản hai bên trong thời gian tới, Văn phòng SPS (Thông báo và Điểm hỏi đáp quốc gia về vệ sinh dịch tễ và kiểm dịch động thực vật) Việt Nam (Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn) đề nghị phía EU: thứ nhất, loại bỏ các mặt hàng rau mùi, húng quế, bạc hà, ngò tây, đậu bắc khỏi danh mục cần tạm thời gia tăng tần suất lấy mẫu kiểm tra; thứ hai, phía EU xem xét giảm tần suất kiểm tra thanh long; thứ ba, phía EU rà soát, cung cấp số liệu thống kê năm 2022 về tỉ lệ các lô hàng mì ăn liền bị cảnh báo vi phạm tiêu chuẩn dư lượng qua từng tháng.