Ý Thức Pháp Luật Là Gì? Thực Trạng ý Thức Pháp Luật Của Người Dân ...

Mục lục bài viết

• 1 1. Ý thức pháp luật là gì?
• 2 2. Đặc điểm ý thức pháp luật:
• 3 3. Phân loại ý thức pháp luật:
• 4 4. Thực trạng ý thức pháp luật của người dân hiện nay:
• 5 5. Giải pháp khắc phục, nâng cao ý thức pháp luật:

1. Ý thức pháp luật là gì?

Ý thức pháp luật là tổng thể những học thuyết, quan điểm, quan niệm hình thành trong xã hội thể hiện mối quan hệ của con người đối với pháp luật và sự đánh giá về tính hợp pháp hay không hợp pháp đối với các hành vi pháp lí thực tiễn.

2. Đặc điểm ý thức pháp luật:

Thứ nhất, ý thức pháp luật do tồn tại xã hội quy định nhưng luôn có tính độc lập tương đối và có sự tác động trở lại tồn tai xã hội.

Tính độc lập tương đối của ý thức pháp luật được thể hiện ở một số khía cạnh như:

– Ý thức pháp luật thường lạc hậu hơn so với tồn tại xã hội

– Trong những điều kiện nhất định ý thức pháp luật đặc biệt là hệ tu tưởng pháp luật nhiều khi có sự phát triển hơn trước so với tồn tại xã hội.

– Ý thức pháp luật phản ánh tồn tại xã hội có tính kế thừa ý thức pháp luật của thời đại trước đó. Tất nhiên những yếu tố được kế thừa có thể là sự tiến bộ hoặc không tiến bộ.

Ý thức pháp luật tác động trở lại với tồn tại xã hội. Nó có thể là động lực thúc đẩy hoặc kìm hãm sự phát triển của các sự vật hiện tượng.

Thứ hai, ý thức pháp luật mang tính giai cấp: mỗi quốc gia chỉ có một hệ thống pháp luật nhưng tồn tại một số hình thái ý thức pháp luật. Có ý thức pháp luật của giai cấp thống trị, có ý thức của giai cấp bị trị, ý thức pháp luật của các tầng lớp trung gian. Nhờ nắm trong tay quyền lực nhà nước, giai cấp thống trị đã thông qua nhà nước để thể hiện ý chí của mình một cách tập trung thống nhất và hợp pháp hóa thành ý chí nhà nước.

3. Phân loại ý thức pháp luật:

Ý thức pháp luật gồm hai bộ phận là tâm lý pháp luật và hệ tư tưởng pháp luật:

Tâm lý pháp luật là tổng thể các trạng thái tâm lý của con người như tình cảm, tâm trạng thói quen, xúc cảm đối với pháp luật của từng người, từng nhóm người hoặc cả giai cấp dưới ảnh hưởng của pháp luật và sự tác động điều chỉnh của pháp luật.

Hệ tư tưởng pháp luật là hệ thống những tư tưởng, những quan điểm, những học thuyết pháp lí của một giai cấp đã được các nhà tư tưởng đại diện cho giai cấp đó hệ thống hóa, khái quát nâng lên thành lí luận.

4. Thực trạng ý thức pháp luật của người dân hiện nay:

Ưu điểm: Những năm gần đây, công tác phổ biến giáo dục pháp luật ở nước ta đã được Đảng và Nhà nước quan tâm chú trọng nhiều hơn. Những hoạt động của các cấp các ngành trong việc tuyên truyền, phổ biến pháp luật đã góp phần nâng cao ý thức pháp luật của người dân, hầu hết người dân đã nắm rõ được tầm quan trong của pháp luật trong đời sống từ đó mà nhìn nhận đúng và tự giác hơn trong việc chấp hành pháp luật mà nhà nước đề ra.

Hiện nay trong các hoạt động của pháp luật, ý thức của người dân Việt Nam đã nâng lên. Sự hiểu biết về pháp luật của nhân dân đã biểu hiện rõ nét, nhân dân ý thức được trách nhiệm, quyền hạn của mình đối với nhà nước thông qua pháp luật do đó họ tích cực tham gia vào các hoạt động quản lí nhà nước, giám sát các hoạt động của cơ quan nhà nước để thực hiện quyền lợi hợp pháp của mình.

Trong những năm qua, người dân đã tích cực tham gia đóng góp các ý kiến cho các văn bản pháp luật, những ý kiến đó được đánh giá cao và có tính thực tiễn. Có những ý kiến cũng đã được các cơ quan có thẩm quyền ghi nhận để xem xét, nghiên cứu và bổ sung thêm. Như vậy, do nhận thức đúng trách nhiệm của mình trong các vấn đề quan trọng của đất nước cho nên người dân ngày càng quan tâm đến pháp luật; tự giác học hỏi và nghiên cứu nhằm hoàn hiện nhận thức đúng đắn nhất đưa ra những quan điểm sáng suốt và có giá trị.

Trong hoạt động thực hiện và tổ chức thực hiện pháp luật hiện nay cũng có nhiều bước chuyển biến tích cực, người dân Việt Nam đã chủ động tích cực, đã tôn trọng và thực hiện nghiêm chỉnh các quy định của pháp luật. Trong các cơ quan nhà nước, các tổ chức, số cán bộ vi phạm pháp luật trong khi thi hành công vụ đã giảm, thực trạng tham nhũng, sách nhiễu trong công việc đang được đẩy lùi, các cán bộ công chức đã ngày càng chứng tỏ sự minh bạch công khai trong công việc của mình.

Ý thức trong thực hiện pháp luật của các tầng lớp nhân dân cũng được cải thiện rõ rệt. Người dân đã ngày càng  nêu cao tinh thần “ sống và làm việc theo pháp Hiến pháp và pháp luật”. Người dân trở nên có nhận thức tốt về các vấn đề của đời sống xã hội coi trọng tính mạng, nhân phẩm và tài sản của nhau. Nhân dân đã nghiêm chỉnh, tự giác trong việc chấp hành pháp luật. Các tranh chấp trong xã hội nay đã giảm bớt đi sự căng thẳng vì mọi người có ý thức điều hòa những mâu thuẫn không đáng có.

Bên cạnh đó, ý thức bảo vệ pháp luật hiện nay cũng đã được quan tâm. Xuất hiện trong cuộc sống của chúng ta nhiều tấm gương về người tốt, việc tốt trong thực hiện pháp luật, họ đã nâng cao tinh thần trách nhiệm của mình trong việc bảo đảm trật tự, an toàn xã hội, trợ thành những tấm gương sáng trong việc giúp cho các cơ quan chức năng thi hành công vụ, trong việc bắt giữ tội phạm, tố giác những hành vi của những người người thực hiện hành vi trái pháp luật. Như vậy có thể nói rằng đã có nhiều bước chuyển biến đáng mừng trong tư tưởng tình cảm của người dân đối với việc chấp hành pháp luật.

Hạn chế:  Bên cạnh những mặt tích cực về ý thức pháp luật của người dân hiện nay thì vẫn còn tồn tại  những mặt hạn chế nhất định ảnh hưởng không nhỏ đến đời sống của toàn xã hội. Có thể nhận thấy những sự hạn chế như sau:

Hiện nay, ý thức pháp luật của một bộ phận người dân vẫn còn thấp. Họ chưa tôn trọng pháp luật, thái độ thờ ơ và lẩn tránh các quy định của pháp luật vẫn còn xảy ra nhiều, sự tùy tiện trong việc chấp hành kỉ luật lao động, sinh hoạt và làm việc. Nguyên nhân của vấn đề trên chính là do nhân dân Việt Nam vẫn còn chiếm tỉ lệ lớn trong các ngành nông nghiệp, quanh năm chú trọng đến sản xuất, chăn nuôi, người dân sống và thực hiện trách nhiệm của mình bằng các phong tục, tập quán từ lâu đời do đó ý thức vẫn còn thấp trong hiểu biết và chấp hành pháp luật

Những cuộc chiến tranh liên miên, khốc liệt trong lịch sử Việt Nam đã làm ý thức ý bị gắn kết, người dân dẫu rằng thể hiện ý thức, trách nhiệm của mình tuy nhiên vẫn dẫn đến thói quen là cấp trên thì ra lệnh, thiếu dân chủ, cấp dưới thì đợi mệnh lệnh, chỉ thị của cấp trên nên người dân thiếu sự chủ động và sáng tạo. Có đôi khi, ý thức của cá nhân còn bị hòa nhập vào ý thức tập thể, cộng đồng nên người dân không bộc lộ được rõ ràng nhân cách, lối sống của mình.

Ý thức pháp luật trong mỗi người dân vẫn còn chậm được nâng cao do những thói quen truyền thống. Những thói quen như “ bất tuân pháp luật”, nhiêu người cố tìm mọi cách để lách luật, tìm ra những kẽ hở và hạn chế của pháp luật để thực hiện hành vi vi phạm nhằm đạt được mục đích.

“Lách luật” xảy ra rất nhiều trong hoạt động giao thông hiện nay, có thể thấy rõ tình trạng một số người dân tham gia giao thông trên đường bằng xe máy chỉ chấp hành việc đội mũ bảo hiểm khi nhìn thấy cảnh sát giao thông hoặc khi nhìn thấy cảnh sát giao thông từ xa sẽ đi vào đường tránh khác để không bị bắt khi biết mình đã vi phạm.

Tình trạng phổ biến của người dân hiện nay là chưa  có thói quen giải quyết các tranh chấp mâu thuẫn bằng con đương tư pháp, tâm lí e ngại ra tòa, thái độ thiếu thiện cảm, bất cần với người đại diện chính quyền vẫn thường xuyên xảy ra. Dẫn đến các mâu thuẫn trong đời sống của người dân không những không được giải quyết mà ngày càng nghiêm trọng hơn.

Một thực tế đáng buồn hiện nay là tình trạng người dân thờ ơ, vô trách nhiệm với những hành vi trái pháp luật. Cụ thể trong đời sống hiện nay những vụ đua xe hay những vụ đánh đập tấn công của những đối tượng trong cuộc , người dân nhìn thấy thay vì ngăn cản, tố giác thì họ lại đứng cổ vũ, hô hào hay đứng xem với  một thái độ bình thản. Điều này cũng đã chứng tỏ phần nào thực trạng ý thức pháp luật của người dân hiện nay.

Đến nay, trình độ dân trí của người dân vẫn còn thấp, sự chênh lệch giữa các vùng miền, ở một số nơi thì người dân đã có kiến thức về pháp luật nhưng một số nơi thì pháp luật còn là một điều gì đó xa vời, không gắn với thực tiễn cuộc sống, họ thờ ờ trước pháp luật và vì lợi ích trước mắt của cá nhân mà có nhiều hành động trái với pháp luật ảnh hưởng tới hoạt động của con người.

Thái độ coi thường pháp luật trong nhân dân ngày càng phản ánh rõ nét dẫn đến những hành vi trái với quy định của pháp luật. Hiện nay diễn biến về tội phạm hình sự ngày càng gia tăng, nhiều vụ án giết người cướp tài sản do người dân gây ra với mức độ nghiêm trọng thường xuyên xảy ra.

Tệ nạn ma túy, mại dâm, bài bạc diễn ra khắp mọi nơi. Theo chánh án TANDTC Nguyễn Hòa Bình cho biết trong năm 2013 đã giải quyết 271.100 vụ trong tổng số 365.650 vụ án đã thụ lí, tăng trên 30.000 vụ so với năm 2013 (báo dân trí). Hiện nay, nhiều hinh thức vi phạm pháp luật mới xuất hiện như thời gian gần đây, trên địa bàn thành phố Hà Nội đã xảy ra tình trạng đánh bài qua internet, từ địa điểm Hà Nội đã bao trùm ra toàn quốc và xuyên quốc gia gây  ảnh hưởng rất nghiêm trọng.

Đặc biệt đáng lưu ý là ý thức pháp luật của tầng lớp thanh thiếu niên luôn chiếm tỉ lệ lớn. Theo số liệu thống kê trong báo tiền phong onlie, số đối tượng vi phạm pháp luật trong lứa tuổi thanh thiếu niên luôn chiếm trên 70% tổng số mà không ít là học sinh, sinh viên.tình trạng thanh niên giết người cướp tài sản, sử dụng các chất kinh thích như ma túy đang trở thành vấn nạn trong đời sống hiện nay.

Trong những năm gần đây, một vấn đề bất cập đáng lưu ý là ý thức pháp luật của một bộ phận cán bộ, công nhân viên chức ngày càng giảm sút, thực trạng biến chất thoái hóa trong khi thực hiện công vụ ở đội ngũ cán bộ công chức vẫn còn tại, để lại cho người dân nhiều bức xúc về thái độ ứng xử của các cán bộ công chức coi người dân là kẻ dưới, người dân chịu sự ban ơn nên họ đã hạch sách, nhũng nhiễu và vòi vĩnh để vụ lợi, đặc biệt tệ nạn tham ô, tham nhũng trong một bộ phận cán bộ công chức vẫn tiếp tục diễn ra với mức độ nghiêm trọng.

Theo báo pháp luật ra ngày 16 -11- 2013 được biết: ngày 18/11, TAND thành phố Hồ Chí Minh đã tuyên án vụ tham ô và cố ý làm trái tại công ty cho thuê Tài chính II. Hai bị cáo tham ô là Vũ Quốc Hảo – nguyên tổng giám đốc công ty cho thuê Tài Chính II và bị cáo Đặng Văn Hai – nguyên chủ tịch HĐTV công ty TNHH xây dựng Quang Vinh đã chiếm đoạt được hơn hàng trăm tỉ đồng bằng việc hưởng lợi từ những hợp đồng kinh tế đã kí.

Ý thức của người dân ở vùng sâu vùng xa vùng dân tộc thiểu số còn thực sự thấp. Tình hình tội phạm ở khu vực này ngày càng diễn bến phức tạp, xuất hiện nhiều dưới dạng xuyên quốc gia mà người dân cũng bị lôi vào vòng xoáy ở đó. Những vụ án xảy ra vùng sâu, vùng xa, vùng dân tộc miền núi là hiện tượng buôn bán ma túy, gỗ lậu. Một vụ án xuyên biên giới được biết đến gần đây là đầu tháng 3/ 2013, Bộ chỉ huy biên phòng tỉnh Điện Biên và lực lượng an ninh nước bạn Lào đã chặt đứt một trong những mắt xích quan trọng trong đường dây vận chuyển ma túy xuyên quốc gia do một số đối tượng người Việt Nam và Lào cầm đầu, thu giữ được lượng lớn bánh hêroin tang vật.

Như vậy có thể thấy rằng, trong đời sống hiện nay, ý thức pháp luật đã được người dân quan tâm và nghiêm chỉnh chấp hành tuy nhiên sự tồn tại của những mặt tiêu cực nêu trên đã gây không ít những khó khăn cho việc đưa pháp luật thực sự đi vào đời sống. Để nâng cao hơn nữa ý thức pháp luật của người dân thì các cơ quan có chức năng thẩm quyền cần co những giải pháp cụ thể để giải quyết những mặt tiêu cực nêu trên

5. Giải pháp khắc phục, nâng cao ý thức pháp luật:

Xây dựng, hoàn thiện hệ thống pháp luật

Bảo đảm tính hoàn thiện và đồng bộ của hệ thống pháp luật để đáp ứng tối đa nhu cầu điều chỉnh pháp luật ở mỗi giai đoạn phát triển của đất nước.

Ban hành đầy đủ các văn bản quy định chi tiết và hướng dẫn thi hành trong những trường hợp cần thiết để kịp thời thực hiện các văn bản pháp luật khi nhưng văn bản này có hiệu lực.

Bảo đảm tính thống nhất của hệ thống pháp luật quốc gia trong cả hệ thống cũng như trong từng bộ phận hợp thành của hệ thống ở các cấp độ khác nhau. Hạn chế sự trùng lặp chồng chéo của các quy phạm pháp luật trong mỗi bộ phận và trong các bộ phận khác nhau của hệ thống pháp luật.

Tuyên truyền phổ biến giáo dục pháp luật cho công dân

Cần chú ý đến khả năng nhận thức, lĩnh hội những kiến thức, hiểu biết về pháp luật của các tầng lớp dân cư, các loại đối tượng từ đó lựa chọn những phương pháp tuyên truyền giáo dục phù hợp.

Kích thích và phát triển tính tích cực pháp lí của công dân, hình thành thái độ không khoan nhượng đối với những hành vi sai lệch vi phạm pháp luật.

Mở rộng công khai dân chủ các hoạt động của bộ máy nhà nước, thu hút nhân dân tham gia đông đảo vào các dự án xây dựng luật.

Đưa giảng dạy pháp luật vào các trường THPT trên cả nước với nội dung phù hợp

Tổ chức tốt việc thực hiện pháp luật

Thường xuyên rà soát, tổng kết và đánh giá thực tiễn thực hiện pháp luật để xây dựng và hoàn thiện hệ thống pháp luật phù hợp với yêu cầu phát triển của xã hội

Đẩy mạnh kiểm tra, giám sát việc thi hành pháp luật đặc biệt là hoạt động áp dụng pháp luật để kịp thời phát hiện và khắc phục những khiếm khuyết, yếu kém của hoạt động này, xử lí những chủ thể cố ý áp dụng pháp luật không đúng, không phù hợp với mục đích đặt ra.

Tăng cường tính gương mẫu của Đảng viên và tổ chức của Đảng trong việc thi hành pháp luật để mọi tầng lớp quần chúng noi theo.

Một số biện pháp khác

Ngoài ra, cần phải nâng cao chất lượng và trách nhiệm của đội ngũ cán bộ công chức nhà nước. Tiến hành công tác kiểm tra, giám sát và xử lí nghiêm minh hành vi vi phạm pháp luật đồng thời phát huy vai trò của các phương tiện thông tin đại chúng đối với công tác phổ biến tuyên truyền và giáo dục pháp luật cho tầng lớp nhân dân.

KẾT THÚC

Như vậy, có thể thấy thực trạng về ý thức pháp luật của người dân hiện nay đang là vấn đề quan trọng và cơ bản nhất, ảnh hưởng trực tiếp tới hoạt động thực hiện và áp dụng pháp luật trong đời sống. Hiện nay, vấn đề ý thức pháp luật của người dân vẫn còn nhiều điểm hạn chế vì vậy cần phải sớm thực hiện những biện pháp cụ thể để nâng cao ý thức của người dân.