Bài Giảng Xét Nghiệm Mẫu Mủ Và Chất Dịch - Tài Liệu Text - 123doc

Có thể bạn quan tâm

Tải bản đầy đủ (.pdf) (8 trang)

Trang chủ

Cao đẳng - Đại học

Y - Dược

Bài giảng xét nghiệm mẫu mủ và chất dịch

Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (174.7 KB, 8 trang )

Kỹ thuật xét nghiệm vi sinh lâm sàng các bệnh phẩm khác nhau 25 CÁC MẪU MỦ VÀ CHẤT DỊCH Mục tiêu • Hướng dẫn được lâm sàng hay có thể thực hiện lấy đúng các bệnh phẩm cho các mẫu mủ và chất dòch vì biết được các loại bệnh phẩm và các cách lấy bệnh phẩm thích hợp trong các trường hợp làm xét nghiệm vi sinh các mẫu mủ và chất dòch. • Thực hiện được các qui trình này một cách chính xác trong khi làm xét nghiệm các mẫu mủ và chất dòch do biết được qui trình thực hiện vi sinh lâm sàng bao gồm khảo sát trực tiếp, nuôi cấy phân lập các vi khuẩn gây bệnh hiện diện trong các mẫu mủ và chất dòch. • Lựa chọn được phương tiện thích hợp nhất cho cấy mủ và các chất dòch trong các bệnh viện hiện nay nhờ biết được phương tiện thích hợp nhất để thực hiện được xét nghiệm vi sinh lâm sàng các mẫu mủ và chất dòch; nhờ vậy có thể . Chỉ đònh Tất cả các trường hợp có mủ, chất dòch như:  Mủ áp xe.  Vết thương nhiễm trùng, bao gồm các vết loét, cắt, lở, mổ hậu phẩu, loét do nằm lâu.  Các mạch lươn.  Các mạch dẫn từ xoang hay hạch bạch huyết.  Các dòch tiết như dòch màng phổi, khớp, màng bụng.  Các mẫu nạo mủ xương khi giải phẩu. Các loại bệnh phẩm và cách lấy  Mủ áp xe, dòch màng phổi, màng bụng, khớp: lấy bằng phương pháp vô trùng như khi làm tiểu phẩu, sau khi sát trùng vùng da bên ngoài và chờ khô, chọc kim hút lấy mủ hay chất dòch. Cho mủ hay chất dòch vào lọ lấy bệnh phẩm vô trùng (nắp vặn chật) hay tube Eppendorf biopure (tinh sạch sinh học), hay để nguyên ống kim hút mủ, rồi gửi ngay đến phòng thí nghiệm để yêu cầu cấy ngay. Có thể tẩm mủ vào tăm bông rồi cho vào môi Kỹ thuật xét nghiệm vi sinh lâm sàng các bệnh phẩm khác nhau 26 trường chuyên chở Stuart-Amies (dùng cặp tube đũa tăm bông vô trùng/tube đũa Stuart-Amies), hay có thể cấy ngay tại giường bệnh với chai 2 mặt thạch cấy các dòch không tạp nhiễm (xem giới thiệu chai 2 mặt thạch cấy DNT và các dòch không tạp nhiễm) rồi chuyển về phòng thí nghiệm.  Các vết thương nhiễm trùng: lau sạch vùng da lành chung quanh với cồn 70%. Lau sạch mủ trên vết thương bằng gạc vô trùng thấm nước muối sinh lý vô trùng. Dùng tăm bông vô trùng lấy mẫu để quệt lấy mủ, chất dập nát, hay mô (ngay dưới lớp mủ đã chùi sạch); hay lấy mẫu cho vào lọ lấy bệnh phẩm vô trùng, hay tube Eppendorf biopure rồi gửi ngay đến phòng thí nghiệm để yêu cầu cấy ngay. Nếu chưa có thể gửi ngay, cho tăm bông đã quệt mủ vào môi trường chuyên chở Stuart-Amies (dùng cặp tube đũa tăm bông vô trùng/tube đũa Stuart-Amies).  Các nạo mủ hay mô khi giải phẩu: cũng được lấy bằng quệt tăm bông hay trực tiếp cho mẫu vào lọ lấy bệnh phẩm vô trùng, hay tube Eppendorf biopure rồi gửi ngay đến phòng thí nghiệm. Nếu chưa có thể gửi ngay, cho vào môi trường chuyên chở Stuart-Amies (dùng cặp tube đũa tăm bông vô trùng/tube đũa Stuart-Amies).  Các mạch lươn hay mạch dẫn: dùng tăm bông mãnh vô trùng luồn vào mạch lươn; hay pipette Pasteur nhựa hút lấy mủ cho vào lọ lấy bệnh phẩm vô trùng, hay tube Eppendorf biopure rồi gửi ngay đến phòng thí nghiệm. Nếu chưa có thể gửi ngay, cho vào môi trường chuyên chở Stuart-Amies (dùng cặp tube đũa tăm bông vô trùng/tube đũa Stuart-Amies). Khảo sát đại thể  Màu: đỏ, vàng, xanh…  Mùi: thối, tanh, hăng…  Tính chất: đặc, lỏng, nhầy, có máu… Khảo sát vi thể Nhộm Gram. Nếu kết quả nhuộm Gram thấy có vi khuẩn thuần khiết, có thể làm kháng sinh đồ trực tiếp mẫu bệnh phẩm. Nhuộm kháng acid (nếu có yêu cầu). Nuôi cấy  Cấy ngay vào các hộp thạch phân lập: Kỹ thuật xét nghiệm vi sinh lâm sàng các bệnh phẩm khác nhau 27 - Tối thiểu là BA hay BA có Nalidixic acid (BANg) và MC hay EMB. - Nếu có điều kiện, cấy thêm MSA hay DNA agar, BA có Gentamicin. - Nếu nghi nấm, cấy thêm thạch Sabouraud.  Các hộp BA phải được ủ 35-37oC trong tủ ấm CO2 hay bình nến. Các trường hợp khác, ủ khí trường bình thường.  Quan sát hộp thạch liên tục trong 3 ngày, một khi có khúm vi khuẩn mọc, tiến hành đònh danh và làm kháng sinh đồ ngay.  Cấy dự phòng vào một ống Thioglycollate hay BHI, ủ đồng thời với các hộp thạch phân lập. Nếu trên hộp thạch phân lập không có vi khuẩn mọc mà ống BHI hay Thioglycollate đục thì cấy phân lập từ các ống môi trường nầy. Các vi khuẩn gây bệnh có thể phân lập được  Thường gặp √ Streptococcus pyogenes, √ Staphylococcus aureus,  Ít gặp hơn √ Các trực khuẩn Enterobacteriaceae, √ Pseudomonas và các trực khuẩn Gram (-) không lên men, √ Streptococci (các loài khác), √ Clostridium perfringens, √ Bacteroides và các vi khuẩn kỵ khí khác.  Rất hiếm gặp √ Bacillus anthracis, √ M. tuberculosis, √ M. ulcerans, √ Pasteurella multocida. Kỹ thuật xét nghiệm vi sinh lâm sàng các bệnh phẩm khác nhau 28 Câu hỏi ôn tập 1. Cho biết các chỉ đònh lâm sàng để cấy mủ và các chất dòch. 2. Hãy cho biết các loại bệnh phẩm mủ và chất dòch, và cách lấy các loại bệnh phẩm này. 3. Hãy cho biết phương tiện lấy và chuyên chở các bệnh phẩm mủ và các chất dòch thích hợp nhất cho các bệnh viện hiện nay, và phân tích các ưu khuyết điểm của các phương tiện này. 4. Hãy cho biết qui trình xét nghiệm vi sinh lâm sàng thực hiện tại phòng thí nghiệm đối với các bệnh phẩm mủ và chất dòch. 5. Hãy cho biết các vi khuẩn có thể gặp được trong cấy mủ và các chất dòch. Kỹ thuật xét nghiệm vi sinh lâm sàng các bệnh phẩm khác nhau 29 CẤY MỦ, CHẤT DỊCH – Các câu hỏi thường gặp Tại sao có nhiều trường hợp cấy mủ do nhiễm trùng vết thương hở cho kết quả không phù hợp với hiệu quả điều trò kháng sinh trong lâm sàng?  Thực tế đúng như vậy, lý do là khi lấy mủ làm xét nghiệm thường chúng ta hay lấy mủ trên bề mặt vết thương nhiễm trùng, và như vậy có khi vi khuẩn phân lập được không phải chính là vi khuẩn gây bệnh mà chỉ là các vi khuẩn tạm trú trong mủ, do mủ cũng là môi trường tốt cho nhiều loại vi khuẩn tăng trưởng.  Chính vì vậy, lấy mủ để tìm vi khuẩn gây bệnh trong các trường hợp vết thương hở, chúng ta phải lau sạch mủ và chỉ quệt lấy chất dòch trên bề mặt lớp mô của vết thương sau khi chùi sạch mủ, đây mới chính là bệnh phẩm có nhiều khả năng chứa vi khuẩn gây nhiễm trùng vết thương. Tại sao có trường hợp cấy mủ hay chất dòch kết quả âm tính, thậm chí có khi khảo sát trực tiếp qua phết nhuộm Gram vẫn thấy có hiện diện vi khuẩn?  Cấy mủ kết quả âm tính có thể là do: (1) Kháng sinh đã làm sạch được vi khuẩn và mủ chỉ chứa xác vi khuẩn và xác bạch cầu; (2) Mủ gửi đến phòng thí nghiệm không được cấy ngay, đặc biệt các trường hợp mủ được lấy trực tiếp mà không cho vào môi trường chuyên chở; (3) Vi khuẩn có quá ít trong mẫu mủ (như mủ kết mạc hay giác mạc mắt), trong trường hợp này có thể làm tăng sinh mủ trong BHI khoảng 2-3giờ rồi mới cấy.  Ngoài ra, cấy mủ có thể âm tính trong các trường hợp nhiễm trùng kỵ khí mà trong khi đó chúng ta chỉ cấy mủ theo qui trình hiếu khí. Các mẫu mủ chúng ta có thể nghi ngờ có nhiễm trùng kỵ khí là các mẫu có mùi thối, có gas (có bọt khí), mủ áp xe (xem thêm ở phần qui trình cấy kỵ khí) Khi nào có thể làm kháng sinh đồ trực tiếp mẫu mủ?  Đa số các mẫu mủ đều có thể làm kháng sinh đồ trực tiếp, nhưng tốt nhất là các mẫu mủ không bò tạp nhiễm (như mủ áp xe). Có thể quan sát qua một phết nhuộm Gram để có thể biết được mẫu không bò tạp nhiễm nhờ chỉ thấy một hình thái vi khuẩn thuần khiết.  Tuy làm kháng sinh đồ trực tiếp nhưng cũng không thể bỏ qua khâu đònh danh và kháng sinh đồ bằng qui trình thường qui vì qui trình này mới có thể cho được kết quả chính xác và đầy đủ. Kỹ thuật xét nghiệm vi sinh lâm sàng các bệnh phẩm khác nhau 30 Hãy cho biết phương tiện thích hợp nhất để lấy và chuyên chở các quệt mủ, các chất dòch, và các mủ abcess?  Không nên dùng các phương tiện tự chế trong bệnh viện như: các que tăm bông tự quấn cho vào ống nghiệm nhét gòn rồi hấp hay sấy khử trùng; hay các lọ kiểu chai peni hay tube thuỷ tinh nhét gòn rồi hấp sấy vô trùng để lấy các bệnh phẩm mủ và các chất dòch. Lý do là các phương tiện này rất khó thao tác khi lấy bệnh phẩm trên bệnh nhân, hay khi lấy bệnh phẩm để làm xét nghiệm trong phòng thí nghiệm. Ngoài ra các phương tiện này cũng không an toàn khi thao tác hay chuyên chở vì nguy cơ rỉ bệnh phẩm lên miệng tube hay chai. Nguy cơ ngoại nhiễm bệnh phẩm cũng rất cao khi dùng các phương tiện này.  Sau đây là các phương tiện thích hợp nhất để lấy và chuyên chở các bệnh phẩm mủ và chất dòch: (1) Tăm bông vô trùng lấy mẫu được thiết kế với phần nắp tube gắn sẵn tăm bông do vậy khi rút nắp tube ra khỏi ống, tăm bông sẽ được rút ra theo và tay người thao tác cũng sẽ không chạm vào miệng tube, sau khi lấy quệt mủ xong tăm bông có thể được cho vào lại trong tube hay cho vào tube đũa chứa môi trường chuyên chở Stuart-Amies đi kèm. (2) Cặp tube đũa tăm bông vô trùng/tube đũa môi trường chuyên chở Stuart-Amies được thiết kế để tăm bông của tube đũa tăm bông vô trùng sau khi lấy mẫu xong cho vừa vặn vào tube đũa môi trường chuyên chở Stuart-Amies với thao tác rất dễ dàng và thuận tiện. (3) Lọ vô trùng lấy mẫu rất thích hợp để lấy các chất dòch hay mủ abcess nhờ nắp vặn khi mở ra tay người thao tác sẽ không chạm miệng lọ (tay chạm miệng lọ sẽ rất dễ có nguy cơ ngoại nhiễm), và sau khi lấy bệnh phẩm xong vặn chặt nắp, lọ sẽ rất kín không bò rò rỉ khi chuyên chở mẫu. (4) Tăm bông mãnh vô trùng lấy mẫu rất thích hợp để lấy các quệt mủ từ các ống hẹp như mạch lươn, ống catheter…và cũng tương thích để có thể cho vào tube đũa môi trường chuyên chở Stuart-Amies. Kỹ thuật xét nghiệm vi sinh lâm sàng các bệnh phẩm khác nhau 31 Hình 4: Tube đũa tăm bông vô trùng được thiết kế rất thuận lợi để lấy các quệt bệnh phẩm Hình 5: (A) Cặp tube đũa tăm bông vô trùng/môi trường chuyên chở Stuart- Amies; (B) Cặp tube đũa tăm bông mãnh vô trùng/môi trường chuyên chở Stuart- Amies Kỹ thuật xét nghiệm vi sinh lâm sàng các bệnh phẩm khác nhau 32 D0 D1 D2 Sơ đồ 2: QUI TRÌNH VI SINH LÂM SÀNG CÁC MẪU MỦ VÀ CHẤT DỊCH Quệt mủ, chọc hút mủ abces (không MT chuyên chở) Quệt mủ, chọc hút mủ abces (MT chuyên chở Stuart-Amies) Làm xét nghiệm ngay Có thể chờ đến cuối ngày Cấy phân lập trên BA hay BANg, MC/EMB KSTT: nhuộm GRAM Ủ 37oC/CO2 (BA hay BANg) Nếu có VK thuần khiết KSĐ trực tiếp Nếu không có VK, hay đa nhiễm Chờ KQ phân lập Chọn khúm tách rời Cấy tăng sinh lên BA Ủ 37oC/từ sáng đến chiều Đònh danh Kháng sinh đồ KQ chung cuộc KQ sơ bộ KSTT KQ sơ bộ: KSĐ trực tiếp Cấy ngay tại giừơng vào chai 2 mặt thạch với các bp không tạp nhiễm (xem qui trình ở phần chai 2 mặt thạch cấy DNT và các dòch không tạp nhiễm)