Bàn Về Trash Anime Và Sự Lạm Dụng Của Từ “siêu Phẩm” Trong Cộng ...

1. Bàn về TRASH ANIME/ Anime “Rác”

a, Trước nhất, bạn cần phải hiểu và tôn trọng anime như một hình thức giải trí và nghệ thuật.

Anime không phải là hoạt hình chỉ dành cho con nít! Chính vì thế, cũng như phim điện ảnh thông thường, những đối tượng thành phần anime nhắm đến là khá đa dạng: từ trẻ em, thanh thiếu niên đến các khán giả trưởng thành không phân biệt giới tính nam nữ.

Vậy điều này có liên hệ như thế nào đến việc “không có trash anime”? Rất đơn giản, tất cả mọi đối tượng khán giả đều có các anime được nhắm đến để thỏa mãn sở thích của họ.

Bạn có thể ghét cay ghét đắng một bộ anime bất kì, nhưng đâu đó trên thế giới vẫn sẽ có những người “phù hợp” với chủ đề truyền tải của bộ ấy.

Có những tác phẩm có chiều sâu, mang đậm nét tinh hoa của vị đạo diễn tài năng, hoặc xoay quanh các vấn đề nhạy cảm của xã hội và vv. Nhưng trái lại cũng có những tác phẩm mang nét giải trí hình thức, mà mục đích chỉ là để mang lại tiếng cười(hoặc thỏa mãn thị giác) cho khán giả. Tùy vào hoàn cảnh, tùy vào đối tượng mà tác phẩm sẽ mang lại những giá trị khác nhau.

Tôi lấy một ví dụ trong điện ảnh cho bạn dễ hình dung, khi đi xem phim với đám bạn tôi rất hay lựa chọn các bộ phim bom tấn kỹ xảo như Transformer bởi vì nó vui, nó thỏa mãn thị giác, tôi có thể thoải mái bàn tán và trò chuyện cùng đám bạn. Trái lại, đối với những bộ mang nét nghệ thuật như Birdman, Whiplash, The Arrival … tôi thích được xem một mình trong không khí yên tĩnh, để có thể nghiền ngẫm và suy nghĩ. Anime cũng không phải ngoại lệ, nó vẫn có cùng ngôn ngữ của điện ảnh và đặc biệt hơn: chính điều đó tạo nên sự đa dạng!

Việc gọi một tác phẩm giải trí – nghệ thuật là “rác”, nghĩa là bạn đang áp đặt suy nghĩ của chính bản thân bạn lên tất cả mọi người. Bạn đang đinh ninh rằng không một ai trên thế giới có thể tận hưởng thứ “rác rưởi” này. Khi sử dụng từ “rác” để chỉ một tác phẩm, nghĩa là bạn cũng đã thể hiện sự thiếu tôn trọng và xúc phạm lên những người yêu thích tác phẩm đấy.

b, Thứ hai, rác rưởi theo nghĩa thường sử dụng là thứ vật chất không có giá trị, là đồ bỏ đi.

Tôi xin nhắc lại: anime là hình thức giải trí và nghệ thuật. Chính vì vậy anime mang giá trị tinh thần. So sánh “rác rưởi” với anime là sự so sánh khập khiễng. À, và anime đang góp phần kiếm ra tiền để nuôi sống những hoạt họa viên, đạo diễn, tác giả, seiyuu …. Anime tạo ra giá trị kinh tế cho cả ngành công nghiệp, cho cả một đất nước và góp phần phổ biến nét văn hóa “hoạt hình Nhật” ra khắp thế giới.

Những bộ “thị trường”(mà nhiều người gán là “rác”) đã nuôi sống, đã duy trì ngành CN anime trong thời điểm khó khăn nhất. Thậm chí, một vài bộ trong số đó đã mở ra kỷ nguyên mới, tạo cơ hội để anime phát triển và vươn rộng ra hơn nữa.

(Mình đã làm bài phân tích ngắn về vấn đề này, cho bạn nào muốn tìm hiểu sâu hơn: https://toiyeuvanhoanhatban.wordpress.com/2017/09/13/ban-ve-tinh-trang-cong-dong-fan-anime-manga-tai-viet-nam-hien-nay/)

c, Thứ ba, đừng quên rằng phần đông cộng đồng fan tại Việt Nam vẫn đang xem anime miễn phí, bạn có phải ngoại lệ?

Trong khi bạn đang xem anime lậu, không mất một xu để xem anime (hoặc bỏ phí không đáng bao nhiêu) thì những “ong thợ”(animators) trong ngành CN này vẫn đang khổ cực, miệt mài ngày đêm vẽ từng khung hình cho kịp thời hạn với đồng lương ít ỏi, không đủ để tự nuôi sống bản thân.

Không một ai muốn làm ra rác! Đó là sự thật.

Thậm chí, trong rất nhiều các tác phẩm tệ hại, không được đánh giá cao, bạn vẫn có thể thấy công sức của những người đã dồn hết tâm huyết vào công việc họ làm. Tôi lấy ví dụ là một cảnh ngắn trong tác phẩm Yumekui Merry do Hironori Tanaka hoạt họa:

https://sakugabooru.com/data/7309aa4f2cdee2e8b10407f9dbcf19bd.mp4

Ông là một animator tài năng đã từng tham gia Birdy Decode, Fullmetal Alchemist Brotherhood … Tanaka nổi tiếng với phác họa hiệu ứng chất lỏng, hãy để ý các bọt bóng nước khá chân thật khi nhân vật rơi xuống.

Tôi không nghĩ có nhiều người biết đến bộ này bởi vì nó khá mờ nhạt, nhưng nó cũng chứng minh được rằng có những người luôn hết sức với công việc họ làm.

Việc không gọi một bộ anime là rác, là để thể hiện sự tôn trọng của bạn dành cho những người làm ra anime. Có những họa sĩ, có những seiyuu lồng tiếng, tác giả, đạo diễn … vẫn cố gắng hết mình để theo đuổi sự nghiệp họ yêu thích.

d, Phương châm không cấm chê. Nhưng có chê thì phải trên khuôn khổ văn hóa và phê bình đúng chỗ, có logic.

Tôi lấy vd, bạn không thể đem một bộ fanservice ra để chê chỉ vì nó … toàn cảnh hở hang. Vì mục đích của nó là để rửa mắt, thỏa mãn thị giác, là giải trí và kiếm tiền! Thị trường có cung, có cầu, vẫn có đối tượng mà nó nhắm đến.

Quay trở lại vấn đề vì sao không nên nhận xét bất kì anime nào là “rác”. Bạn có quyền tự do ngôn luận, bạn có quyền nói ra suy nghĩ của mình. Đúng, không sai! TUY NHIÊN, điều đó không có nghĩa là bạn muốn phát ngôn, muốn nói bất kì thứ gì cũng đều được.

Chúng ta đang sinh hoạt trong một cộng đồng chứ ko phải trong thiên nhiên hoang dã, thì bạn vẫn phải cần tuân theo những nguyên tắc ứng xử giữa người với người. Chúng ta khác loài vật ở chỗ: chúng ta là loài người có TRÍ THỨC và BIẾT LÍ LẼ.

Vậy, nguyên tắc cư xử cơ bản nhất là điều gì? Hãy đối xử với người khác như là bạn muốn người khác đối xử với bản thân.

“Rác” là từ nặng nhất bạn có thể dùng để gán vào một tác phẩm. Bất kì thứ gì trong mắt bạn là “rác”, thì cả đời bạn sẽ coi nó là rác.

Điều này có nghĩa như thế nào? Bạn đã xúc phạm, không tôn trọng ý kiến của những người yêu thích tác phẩm đấy. Và trầm trọng hơn, là bạn đã dập tắt hết mọi cuộc tranh luận dựa trên lí lẽ, mọi luồng suy nghĩ, các cái nhìn khác về tác phẩm có thể diễn ra. Tôi không nghĩ có bất kì lí lẽ gì trên đời có thể thay đổi được suy nghĩ của bạn nếu như bạn đã cho nó là rác.

Thay vì sử dụng từ “rác”, bạn có thể sử dụng các từ thay thế khác như “thất bại”, “dở thậm tệ”, hoặc nhẹ hơn thì “không được hay lắm”, “chưa vừa ý” và vv… tiếng Việt phong phú lắm, không khó tìm ra từ khác nêu quan điểm. Không dùng “rác” là bước đầu tiên để bạn có thể chấp nhận luồng suy nghĩ, cái nhìn mới trong một cuộc tranh luận bất kì dựa trên sự tôn trọng từ phía người đối diện. Hãy đem lí lẽ vào các cuộc tranh luận.

Một cuộc tranh luận nếu dựa trên sự tôn trọng thì cả hai sẽ có thể học hỏi được rất nhiều, sẽ có thể thấy được một vấn đề dưới nhiều góc cạnh khác nhau. Trường hợp xấu nhất, mỗi người vẫn giữ vững lập trường của mình, nhưng chấp nhận sự tồn tại của một lập trường khác (không áp đặt suy nghĩ lên kẻ khác).

Tất nhiên, nếu gặp phải kẻ không biết lí lẽ, không biết tôn trọng ý kiến người khác. Bạn chỉ tổ phí thời gian của mình và hạ thấp bản thân thôi.

2. Sự lạm dụng của từ “siêu phẩm” trong cộng đồng.

Về vấn đề “siêu phẩm”, tôi cũng phải công nhận từ “siêu phẩm” hiện nay bị lạm dụng quá nhiều trong cộng đồng, và đánh mất dần đi giá trị vốn có. Tuy nhiên, tôi không đồng ý với quan điểm “không có gì là siêu phẩm thật sự”.

Trong một cuộc thi bất kì, luôn có kẻ thắng người thua. Nhưng hình thức các cuộc thi sẽ dần thay đổi theo lịch sử, và cả người thắng cuộc. Vậy điều này nói lên điều gì? Nếu không có người thắng “thật sự”, thì tại sao lại tổ chức thi cử làm gì? Nếu không có kẻ thắng người thua, sẽ không có vinh quang, vậy tại sao phải cố gắng? Những kết quả, những người thắng cuộc luôn được lưu danh trong lịch sử qua từng thời kì như để tôn vinh thành quả của họ. Sẽ có các cuộc thi và người thắng cuộc khác nhau, cũng như là sẽ có những “siêu phẩm” ở các thể loại khác nhau (bạn không thể so sánh Clannad Afterstory với Fullmetal Alchemist vì quá khập khiễng).

+ Tôi xin nêu ra quan điểm của tôi về vấn đề “siêu phẩm” như sau: sẽ không bao giờ có “siêu phẩm chắc chắn là hay nhất” (absolute masterpiece, absolute greatest), mà chỉ có thể có các “siêu phẩm” nhất định trong TỪNG THỜI KÌ. Mỗi thời kì sẽ có những siêu phẩm khác nhau, là các tác phẩm xuất sắc nhất trong từng thể loại riêng biệt.

+ Rồi, bây giờ vào vấn đề chính là phải đánh giá như thế nào? Nếu ý kiến mỗi người mỗi khác thì nên dựa vào quy chuẩn nào? Trong điện ảnh thông thường, chúng ta có thể sử dụng thước đo Oscar của Hollywood làm hệ quy chiếu mang tính toàn cầu, và đấy là thước đo có tính “khách quan” nhất mà bạn có thể tìm thấy ở thời điểm hiện tại (nếu tính luôn đến cả bề dày lịch sử của giải Oscar), vì Mỹ là cái nôi của điện ảnh thế giới.

+ Tất nhiên, anime không được may mắn như thế, vẫn chưa có một giải “Oscar” chính thức nào dành cho anime bởi vì nó quá đa dạng về chủ đề, thể loại lẫn đối tượng khán giả. Đa phần bạn sẽ chỉ thấy các bộ phim anime đi tham gia tranh cử ở “hạng mục hoạt hình” tại các quốc gia, liên hoan phim trên thế giới cùng với các bộ hoạt hình khác có đối tượng nhắm vào trẻ em, gia đình là chủ yếu (lấy vd, Zootopia chỉ có thể lồng ghép và ẩn dụ về các chủ đề trưởng thành tạo sự đa dạng, bản chất vẫn là một tác phẩm hoạt hình phục vụ gia đình). Trong khi đối với anime, bạn có thể dễ dàng kiếm các tác phẩm phục vụ đối tượng trưởng thành. Chính điều này tạo ra một sân chơi không công bằng, chưa kể phần lớn là các anime theo mùa nhiều tập chứ ko phải là dạng phim rạp. Chính vì thế, tiêu chí “chuẩn mực” để đánh giá một tác phẩm vẫn còn khá là mơ hồ (chứ đừng nói đến có là “siêu phẩm” hay không).

Và sau đây, tôi xin trình bày quan điểm riêng của tôi để đánh giá một “siêu phẩm”. Và cũng để (một phần) phân biệt những bộ – theo ý bạn là “siêu phẩm” – với những “siêu phẩm” nhất định, mà dù bạn có không đồng tình cũng phải chấp nhận.

Tôi giới thiệu: Quy chuẩn mang tính khách quan và chủ quan. Trước khi trình bày thêm, tôi cho rằng không có một đánh giá nào là thật sự khách quan 100% (khách quan 100% nó như là sự thật ai cũng phải tin vào), mà sẽ luôn có chút yếu tố chủ quan dù nhỏ nhất của người đánh giá (vì bạn nghĩ nó xứng đáng như vậy). Tất nhiên, nếu càng khách quan, bạn sẽ dễ thuyết phục người khác hơn, nhưng đồng thời cũng sẽ càng đánh mất “cái tôi” của bạn (vì khách quan mà).

Yếu tố khách quan để đánh giá một “siêu phẩm”:

• Thời gian: một “siêu phẩm” luôn phải đối mặt với yếu tố thời gian.

Thời gian tồn tại càng lâu mà vẫn cuốn hút được cộng đồng qua nhiều thế hệ, tính “khách quan” sẽ càng “nặng” hơn. Tôi lấy ví dụ: Neon Genesis Evangelion, Cowboy Bebop, Gurren Lagann … là các tác phẩm đã chinh phục thử thách thời gian. Khoảng thời gian càng nhiều, giá trị sẽ càng tăng. Yếu tố thời gian có thể dao động theo năm, hoặc một thập kỷ, vv … Nhưng phạm vi an toàn (theo tôi nghĩ) thì nên ít nhất là 5 năm trở lên. Một số ví dụ khác: F/Z, Steins;Gate, Madoka đã ra mắt hơn 5 năm nhưng đến bây giờ vẫn thường được nhắc đến, chứng tỏ trong rất nhiều năm sau chúng vẫn sẽ được tưởng nhớ đến như các siêu phẩm xuất sắc nhất trong thời kì của chúng.

• Các giải thưởng trên thế giới:

Đối với những tác phẩm gần đây thì thời gian vẫn là thứ xa xỉ. Chính vì thế, chúng ta có thể sử dụng giải thưởng để tôn vinh cho sự thành công của một tác phẩm. Giải thưởng càng lớn, giá trị khách quan sẽ càng tăng. Oscar là giải thưởng danh giá nhất (nhưng đối với hạng mục hoạt hình, tôi không nghĩ nó công bằng lắm cho anime vì nhiều yếu tố … khách quan khác). Thay vào đó, bạn có thể sử dụng các giải thưởng “liên hoan phim hoạt hình” trên thế giới mà một tác phẩm anime đã đạt được. Trong mấy năm gần đây, Tokyo Anime Award cũng đã tổ chức giải thưởng hạng mục anime truyền hình (TVs) tham dự (bắt đầu từ 2014). Xa xỉ hơn thì có giải hàn lâm của Nhật (Japan Academy Awards)…

• Các đánh giá của giới chuyên môn (những người làm trong ngành như đạo diễn, tác giả, cho đến những nhà phê bình, bình luận).

Uy tín càng cao, giá trị “khách quan” sẽ càng cao. Tôi lấy vd, giả sử đạo diễn huyền thoại Hayao Miyazaki mở miệng khen một tác phẩm bất kì, “sức nặng” đánh giá của bác sẽ tự động đè nát đánh giá của bạn (bạn sẽ bị quy cho tội shit taste nếu như bác bỏ đánh giá của bác <(“) ). Uy tín chuyên môn của Miyazaki có thể xem như là tiêu chuẩn cao nhất mà một lời nhận xét đánh giá từ giới chuyên môn có được.

Anime là loại hình giải trí và nghệ thuật. Nhưng “nghệ thuật” không phải ai cũng cảm thụ được mà phải qua quá trình chui rèn, trải nghiệm, học hỏi và giáo dục. Chính vì thế, những người trong ngành, những nhà phê bình lớn (đã xem và đánh giá hàng trăm tác phẩm khác nhau) sẽ luôn có cái nhìn chính xác hơn bạn, vì đó là nghề nghiệp của họ.

• Có sức ảnh hưởng lớn lên nền điện ảnh nói chung và anime nói riêng.

Sức ảnh hưởng càng lớn, giá trị “khách quan” sẽ càng cao. Một số vd: Neon Genesis Evangelion đã thay đổi bộ mặt của ngành công nghiệp anime. Ghost in the Shell, Perfect Blue, Paprika đã được lấy làm niềm cảm hứng cho các tác phẩm điện ảnh Hollywood. Astroboy đã mở ra kỷ nguyên công nghiệp anime. Thông thường, những bộ có sức ảnh hưởng lớn cũng là những bộ trường tồn với thời gian.

Tôi sẽ không mang yếu tố thị hiếu và số đông làm yếu tố “khách quan” vì chúng mang tính chất “nhất thời”, dễ bị thay đổi trong thời gian ngắn (không thỏa mãn yếu tố thời gian). Một tác phẩm nếu có nhiều tính chất khách quan mang tính thuyết phục (đoạt nhiều giải thưởng danh giá, được giới chuyên môn uy tín nhận xét tích cực, hoặc trường tồn với thời gian, có sức ảnh hưởng lớn) thì dù bạn bất đồng vẫn phải chấp nhận nó là “siêu phẩm”: Spirited Away, Neon Genesis Evangelion, Mononoke Princess, Cowboy Bebop, Fullmetal Alchemist … (liệt kê có vẻ nhiều đấy nhưng đây là những tác phẩm dàn trải qua nhiều thời kì khác nhau).

Nhưng đối với các tác phẩm không tìm ra các yếu tố “khách quan”? Đây là lúc quy chuẩn “chủ quan” vào cuộc. Sẽ không có các quy chuẩn cụ thể nào tôi muốn bày vẽ ra cho bạn, sức thuyết phục của lí lẽ hoàn toàn phụ thuộc vào bạn! Đó là sự hiểu biết, là kinh nghiệm, là từng trải … mà trong một cuộc tranh luận sẽ được phơi bày ra với bên phía đối diện và ngược lại.

Tôi lấy ví dụ, Flip Flappers là một tác phẩm của 3Hz. Flipflap được cộng đồng đánh giá cao (hơi hướm old Gainax) nhưng không phổ biến lắm. Tuy nhiên có một anh chàng (cũng không phải là dân hardcore lắm nhưng lại khá am hiểu về nhiều lĩnh vực trong cuộc sống) đã kỳ công tổng hợp những nét nghệ thuật của Flipflap, thành quả là hơn 50 trang words trên ggdoc, bạn có thể “tận hưởng tại đây”: https://goo.gl/7TFYP6. Cho dù tôi không đồng ý nhưng cũng phải kính nể và tôn trọng quyết định của anh chàng này về việc gọi Flipflap là “siêu phẩm”, tôi chấp nhận sự tồn tại của một luồng suy nghĩ chủ quan khác vì nó đã thuyết phục được tôi. ——————————————————————————————- Chốt lại, tôi không đồng ý với việc sử dụng từ “rác” để chỉ anime vì nó quá nặng và thể hiện sự thiếu sự tôn trọng đối với nhiều phía. Mặt khác, “siêu phẩm” cũng là từ rất nặng để dùng làm tính từ khen một tác phẩm nào đó. Lạm dụng từ “siêu phẩm” sẽ làm giảm đi giá trị ý nghĩa của từ, việc gọi một tác phẩm là “siêu phẩm” cốt là để tôn vinh sự thành công và đóng góp của tác phẩm ấy ở rất nhiều mặt, chính vì vậy phải có sự thành công trước đã chúng ta mới tôn vinh được sau.

Vậy nên bạn hãy suy nghĩ thật kỹ, cân nhắc các lí lẽ và lập luận trước khi mở miệng gọi thứ gì đó là “siêu phẩm”, kể cả khi đó là ý kiến cá nhân của bạn.

Chia sẻ:

• X
• Facebook

Thích Đang tải...

Có liên quan