Chụp X-quang: Nguyên Lý, Quy Trình Và đối Tượng Chỉ định

Chụp X-quang là phương pháp chẩn đoán hình ảnh cho kết quả nhanh nhất trong thời gian ngắn nhất, giúp bác sĩ phát hiện được rất nhiều bệnh lý liên quan đến xương khớp, khoang ngực, ổ bụng… từ đó có phác đồ điều trị kịp thời cho bệnh nhân.

1. Chụp Xquang là gì?
2. Nguyên lý chụp Xquang kỹ thuật số
3. Chỉ định và chống chỉ định chụp X-quang
4. Chụp X-quang được áp dụng khảo sát những bộ phận nào?
   1. 1. Xương và răng
   2. 2. Ngực
   3. 3. Bụng
5. Quy trình chụp X-quang
   1. 1. Trước khi chụp
   2. 2. Trong khi chụp
   3. 3. Sau khi chụp
6. Chụp X-quang có ảnh hưởng đến sức khỏe không?
7. Các hệ thống X-Quang hàng đầu tại BVĐK Tâm Anh
8. Các câu hỏi liên quan
   1. 1. Chụp X-quang bao lâu có kết quả?
   2. 2. Chụp X-quang có làm giảm tuổi thọ không?
   3. 3. Chụp X-quang có ảnh hưởng đến thai nhi không?
   4. 4. Chụp X-quang có ảnh hưởng đến tinh trùng không?
   5. 5. Chụp X-quang giúp phát hiện bệnh gì?
   6. 6. Chụp X-quang có phát hiện ung thư hay khối u không?
   7. 7. Trước khi chụp X-quang có được ăn uống không?

Chụp Xquang là gì?

Chụp X quang là kỹ thuật chẩn đoán hình ảnh được áp dụng phổ biến trong nhiều thập kỷ qua. Nó tạo ra hình ảnh rõ nét về hệ cơ xương và một số mô trong cơ thể, từ đó giúp bác sĩ chẩn đoán, theo dõi và điều trị nhiều loại bệnh lý, đặc biệt là các bệnh liên quan đến xương khớp, tim mạch, hô hấp.

Nguyên lý chụp Xquang kỹ thuật số

Máy X-quang sử dụng loại bức xạ ánh sáng hoặc sóng vô tuyến. Một ống đặc biệt bên trong máy sẽ phát ra các chùm tia X có bức xạ cao, được các mô trong cơ thể hấp thụ ở những mức độ khác nhau. Các mô dày đặc như xương sẽ chặn hầu hết tia bức xạ, trong khi các mô mềm như mỡ hoặc cơ, chặn ít hơn.

Sau khi đi qua cơ thể, chùm tia X chiếu vào một tấm phim hoặc máy dò đặc biệt. Các mô chặn lượng bức xạ cao, chẳng hạn như xương, hiển thị dưới dạng vùng trắng trên nền đen. Các mô mềm ngăn chặn ít bức xạ hơn được hiển thị với màu xám. Những khối u thường dày đặc hơn các mô xung quanh, vì vậy chúng có màu xám nhạt hơn. Các cơ quan chủ yếu là không khí (chẳng hạn như phổi) thường có màu đen.

Chỉ định và chống chỉ định chụp X-quang

Bác sĩ có thể yêu cầu bạn chụp X-quang để:

• Kiểm tra kỹ bộ phận cơ thể khiến bạn cảm thấy đau hoặc khó chịu
• Theo dõi sự tiến triển của một bệnh lý sau một thời gian điều trị, chẳng hạn như loãng xương, viêm khớp, viêm phổi…
• Kiểm tra xem phương pháp điều trị mà bác sĩ thiết lập cho bạn có tác dụng cải thiện tình trạng bệnh như thế nào

Người bệnh đang (hoặc nghi ngờ mắc) các bệnh lý sau đây sẽ được chỉ định chụp X-quang:

• Khối u vú
• Bệnh lý tim mạch
• Tắc nghẽn mạch máu
• Bệnh về đường hô hấp
• Vấn đề về tiêu hóa
• Bệnh lý xương khớp: gãy xương, loãng xương, viêm khớp, ung thư xương…
• Bệnh về răng: sâu răng, viêm nướu, răng mọc lệch…
• Nuốt phải các đồ vật nhỏ hoặc hóc dị vật

Phương pháp chụp X-quang không chỉ định trong các trường hợp sau:

• Phụ nữ mang thai, đặc biệt là ba tháng đầu
• Người đang ở giai đoạn nghiêm trọng của bệnh lý
• Người đang bị tràn khí màng phổi hoặc chảy máu

Chống chỉ định chụp X-quang cản quang cho những bệnh nhân:

• Đái tháo đường giai đoạn mất bù
• Suy gan và thận nghiêm trọng
• Người mẫn cảm với các chất chứa iốt
• Người bị bệnh lý tuyến giáp
• Phụ nữ đang cho con bú

Chụp X-quang được áp dụng khảo sát những bộ phận nào?

Kỹ thuật X-quang được sử dụng để kiểm tra nhiều bộ phận của cơ thể, chẳng hạn như: (1)

1. Xương và răng

• Gãy xương và nhiễm trùng: Trong hầu hết các trường hợp, tình trạng gãy xương và nhiễm trùng ở xương/răng sẽ hiển thị rõ ràng trên phim chụp X-quang.
• Viêm khớp: Chụp X-quang là phương pháp dễ dàng nhất giúp chẩn đoán bệnh viêm khớp, cũng như xác định mức độ khớp bị thương tổn.
• Sâu răng: Nha sĩ sử dụng máy X-quang để kiểm tra lỗ sâu trên răng hoặc các vấn đề về răng khác.
• Loãng xương: Các phương pháp chụp X-quang đặc biệt có thể đo mật độ xương.
• Ung thư xương: Chụp X-quang sẽ cho ra hình ảnh khối u xương.

2. Ngực

• Viêm phổi và các bệnh lý đường hô hấp khác: Các dấu hiệu của bệnh viêm phổi, lao hoặc ung thư phổi có thể hiển thị trên X-quang ngực.
• Ung thư vú: Chụp X-quang được áp dụng để kiểm tra mô vú, từ đó phát hiện các biểu hiện của ung thư vú.
• Suy tim sung huyết: Triệu chứng suy tim sung huyết hiển thị rõ ràng trên phim chụp X-quang.
• Mạch máu bị tắc nghẽn: Tiêm chất cản quang chứa i-ốt sẽ giúp làm nổi bật các phần của hệ thống tuần hoàn, nhờ đó phát hiện sớm những đoạn mạch máu bị tắc nghẽn.

Chụp x quang phổi là dùng máy X-quang sẽ chiếu tia X vào ngực và cho ra các hình ảnh cụ thể, giúp bác sĩ chẩn đoán chính xác bệnh.

3. Bụng

• Các vấn đề về đường tiêu hóa: Bari, một chất cản quang, có tác dụng làm rõ nét hình ảnh X-quang, giúp phát hiện sớm các vấn đề trong hệ tiêu hóa.
• Dị vật bị nuốt: Nếu trẻ nhỏ không may nuốt phải vật gì đó, phim chụp X-quang sẽ cho biết vị trí của vật đó.

Quy trình chụp X-quang

Một lần chụp Xquang chỉ diễn ra trong vài phút. Tuy nhiên, bạn cần chuẩn bị kỹ trước, trong và sau khi chụp để quá trình chụp đạt được kết quả tối ưu.

1. Trước khi chụp

Quy trình chụp X-quang khá đơn giản nên bạn không cần chuẩn bị quá nhiều trước khi chụp. Bác sĩ sẽ yêu cầu bạn mặc áo rộng của bệnh viện, đồng thời loại bỏ đồ trang sức hoặc vật dụng bằng kim loại khỏi cơ thể.

Nếu trong người bạn mang thiết bị y tế bằng kim loại từ các cuộc phẫu thuật trước đó (như ốc tai điện tử, van tim nhân tạo, khớp nhân tạo, máy tạo nhịp tim…), hãy nói với bác sĩ để tìm hướng xử lý. Bởi lẽ, những thiết bị này có thể chặn tia X đi qua cơ thể bạn và tạo ra hình ảnh trên phim X-quang không chính xác.

Trong một số trường hợp, bạn có thể cần dùng thuốc cản quang trước khi chụp X-quang. Đây là chất giúp cải thiện chất lượng hình ảnh trên phim chụp. Nó có thể chứa các hợp chất iốt hoặc bari. Tùy thuộc vào lý do chụp X-quang, thuốc cản quang sẽ được đưa vào cơ thể theo những cách khác nhau, bao gồm:

• Đường uống
• Đường tiêm
• Đường xổ

Nếu bạn chụp X-quang để kiểm tra đường tiêu hóa, bác sĩ sẽ yêu cầu bạn nhịn ăn trong một khoảng thời gian nhất định trước khi chụp. Điều này nhằm đảm bảo quá trình chụp diễn ra thuận lợi và kết quả thu về trên phim chụp đạt độ chính xác cao.

2. Trong khi chụp

Khi bạn đã chuẩn bị đầy đủ, kỹ thuật viên X-quang sẽ cho bạn biết cách định vị cơ thể để tạo ra hình ảnh rõ ràng. Họ có thể yêu cầu bạn nằm, ngồi hoặc đứng ở một số tư thế trong quá trình kiểm tra. Dù ở tư thế nào, bạn cũng phải giữ cơ thể bất động trong lúc chụp để phim chụp cho ra hình ảnh rõ ràng nhất.

Buổi chụp sẽ kết thúc ngay khi kỹ thuật viên X-quang cảm thấy hài lòng với hình ảnh thu thập được.

3. Sau khi chụp

Khi hình ảnh X-quang đã được thu thập, bạn có thể thay quần áo trở lại. Lúc này, tùy thuộc vào tình trạng sức khỏe của bạn, bác sĩ sẽ khuyên bạn sinh hoạt bình thường hoặc nghỉ ngơi trong lúc chờ đợi kết quả.

Nhận được bản chụp X-quang, bác sĩ sẽ xem xét và chỉ định bạn thực hiện các chẩn đoán hình ảnh bổ sung nếu cần. Ví dụ, bác sĩ có thể yêu cầu bạn chụp CT, MRI, làm xét nghiệm máu hoặc tiến hành các chẩn đoán lâm sàng khác.

Khi mọi kết quả đã rõ ràng, bạn cần hỏi bác sĩ về tình trạng bệnh của mình, đồng thời hợp tác tốt với bác sĩ trong quá trình điều trị để bệnh chóng lành.

Chụp X-quang có ảnh hưởng đến sức khỏe không?

Chụp X-quang là một trong những phương pháp chẩn đoán hình ảnh lâu đời và phổ biến nhất. Tuy lợi ích mà phương pháp này mang lại nhiều hơn hẳn so với rủi ro, nhưng bạn vẫn cần lưu tâm đến những ảnh hưởng (có thể xảy ra) của phương pháp X-quang đối với sức khỏe: (2)

• Tăng nguy cơ ung thư: Nhiều nghiên cứu đã chỉ ra, tiếp xúc với bức xạ cường độ mạnh quá nhiều làm tăng nguy cơ ung thư. So với trẻ em, người lớn ít nhạy cảm với bức xạ hơn. Tuy lượng bức xạ trong tia X khá thấp nhưng nếu chụp X-quang liên tục trong một thời gian dài, người bệnh cũng phải đối mặt với nguy cơ ung thư. Do đó, bạn không được tự ý chụp X-quang mà phải có chỉ định của bác sĩ để đảm bảo an toàn cho sức khỏe. Ngoài ra, nên chụp ở những cơ sở y tế có máy móc hiện đại, vì với các thiết bị chụp X-quang cũ thì khả năng ảnh hưởng của tia X lên cơ thể bệnh nhân là rất cao.
• Ảnh hưởng đến sức khỏe trẻ em: Nếu bé nhà bạn cần chụp X-quang, kỹ thuật viên sẽ đeo tạp dề chì cho bé để bảo vệ cơ thể khỏi tiếp xúc với tia X. Đồng thời, bé cần được giữ nằm yên nhằm đảm bảo quá trình chụp diễn ra thuận lợi, không phải lặp lại lần thứ hai, thứ ba… Càng ít tiếp xúc với tia X, càng giảm được mức độ tổn thương mà tia này gây ra cho cơ thể trẻ.
• Không tốt cho thai kỳ: Nếu bạn đang mang thai hoặc có khả năng mang thai, hãy nói với bác sĩ để được chỉ định một phương pháp chẩn đoán hình ảnh khác. Bức xạ từ tia X sẽ tác động không tốt đến sức khỏe thai phụ cũng như sự phát triển của thai nhi.
• Phản ứng với chất cản quang: Tuy hiếm khi xảy ra nhưng tình trạng dị ứng với chất cản quang rất đáng để lưu tâm. Một số người bị đau, sưng hoặc tấy đỏ tại vị trí tiêm; có người buồn nôn, mệt mỏi sau khi uống dung dịch chứa chất cản quang. Đây là hiện tượng bình thường, sẽ hết hẳn sau khi chụp X-quang vài giờ. Nếu bạn cảm thấy không thể chịu được, hãy tìm đến sự hỗ trợ của bác sĩ.

Các hệ thống X-Quang hàng đầu tại BVĐK Tâm Anh

Như đã nói, việc chọn lựa một cơ sở y tế uy tín để tiến hành chụp X-quang rất quan trọng. Nếu chọn được cơ sở y tế lớn với hệ thống trang thiết bị hiện đại, quá trình chụp X-quang của bạn sẽ diễn ra nhanh chóng, thuận lợi và không ảnh hưởng đến sức khỏe.

Trung tâm Chẩn đoán hình ảnh, Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh triển khai đa dạng các dịch vụ chụp X-quang kỹ thuật số ở nhiều bộ phận cơ thể, giúp phát hiện sớm những bất thường và tầm soát bệnh lý. Thời gian tiến hành chụp X-quang nhanh, bệnh nhân không phải chờ đợi lâu. Đối với chụp X-quang phổi, Trung tâm Chẩn đoán hình ảnh, Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh trang bị những tấm che chắn, đảm bảo các phần còn lại của cơ thể tránh khỏi nguy cơ nhiễm xạ.

Hệ thống máy móc phục vụ cho chụp X-quang ở BVĐK Tâm Anh được nhập khẩu từ các nước tiên tiến, bao gồm Hệ thống X-quang chụp vú, Hệ thống X-quang kỹ thuật số, Hệ thống X-quang di động, Hệ thống X-quang C-arm (System ID: 181251), Hệ thống máy X-quang cao tần kỹ thuật số…

Hệ thống X-quang chụp vú DMX-600 có chức năng chụp X-quang cắt lớp tuyến vú và sinh thiết định vị 3D. Máy có bóng phát tia X-quang, bộ chuẩn trực chùm tia cùng máy phát cao tần, cho hình ảnh chất lượng cao, dễ dàng phát hiện tổn thương vùng ngực.

Hệ thống X-quang kỹ thuật số MXHF-1500DR được trang bị máy phát cao tần và bảng điều khiển, bóng X-quang, bộ chuẩn trực chùm tia X-quang cùng bàn chụp di chuyển 4 chiều, đáp ứng cho mục đích quét hình ảnh cá nhân. Máy trả kết quả nhanh, giảm chi phí vận hành và cho chất lượng hình ảnh cao.

Hệ thống X-quang C-arm (System ID: 181251) là máy X-quang di động cánh tay C với hệ thống tăng sáng truyền hình phục vụ cho các thao tác soi, chụp và can thiệp trong chấn thương, chỉnh hình, kiểm soát vùng tổn thương. Có thể dễ dàng dịch chuyển vào ra/lên xuống của cánh tay C, cho góc chụp rộng. Máy có hệ thống lọc hình, giảm nhiễu, xoay hình số hóa nên cho hình ảnh rõ nét, giúp chẩn đoán bệnh chính xác.

Hệ thống X-quang kỹ thuật số treo trần cao cấp GXR-52SD Ceiling System có hiệu suất và độ tin cậy cao, cung cấp giải pháp kỹ thuật số cho mọi nhu cầu chụp X-quang. Trạm xử lý hình ảnh và hệ thống phần mềm hiệu suất cao của DRGEM cung cấp giao diện người dùng thân thiện, tiện lợi và dễ dàng thao tác. Chức năng tự động ghép nối hình ảnh – Auto Stitching, mang đến giải pháp tối ưu cho việc chụp, ghép ảnh toàn thân. Chức năng đồng bộ theo phương thẳng đứng của Đầu đèn với Giá chụp phổi và Bàn bệnh nhân; Chức năng theo vết của khay chứa cassette ở Bàn bệnh nhân với Đầu đèn là những chức năng cao cấp nhất nhằm mang đến sự tiện dụng, hiệu suất tối ưu cho người sử dụng.

Các câu hỏi liên quan

1. Chụp X-quang bao lâu có kết quả?

Phim X-quang thường có ngay sau khi chụp và sẽ được chuyên gia chẩn đoán hình ảnh đánh giá đầu tiên. Sau đó, nó được gửi đến vị bác sĩ yêu cầu chụp phim – người sẽ đưa ra kết luận cuối cùng về tình trạng bệnh của bạn.

2. Chụp X-quang có làm giảm tuổi thọ không?

Một số người lo lắng khi biết tia X không an toàn. Thực ra, tiếp xúc với bức xạ cường độ mạnh có thể gây ra đột biến tế bào dẫn đến ung thư. Song phần cơ thể được khảo sát chỉ tiếp xúc với lượng nhỏ tia X trong thời gian rất ngắn. Do đó, nguy cơ sức khỏe bị ảnh hưởng khi chụp X-quang là rất nhỏ. Nhưng nếu vẫn còn lo lắng, bạn hãy thảo luận với bác sĩ để được tư vấn kỹ càng trước khi tiến hành chụp X-quang.

3. Chụp X-quang có ảnh hưởng đến thai nhi không?

Tiếp xúc với bức xạ liều cao từ 2 – 8 tuần sau khi thụ thai có thể gây dị tật bẩm sinh. Tiếp xúc bức xạ trong khoảng tuần 8 – 16 thai kỳ sẽ tăng nguy cơ em bé sinh ra bị khuyết tật về thể chất hoặc trí não. Tuy nhiên, liều thông thường của một lần phơi nhiễm bức xạ liên quan đến chụp X-quang thấp hơn nhiều so với liều cao gây ra các biến chứng này. Vì thế trước khi chụp X-quang, hãy cho bác sĩ biết nếu bạn đang hoặc có khả năng mang thai. Tùy thuộc từng trường hợp, bác sĩ có thể hoãn chụp hoặc giảm lượng bức xạ để giảm thiểu tối đa nguy cơ gây hại cho thai nhi.

Xem thêm: Chụp x quang có hại cho trẻ không?

4. Chụp X-quang có ảnh hưởng đến tinh trùng không?

Tiếp xúc với bức xạ có khả năng làm giảm sản xuất tinh trùng. Phải mất vài năm sau đó, việc sản xuất này mới trở lại bình thường. Nếu một người đàn ông tiếp xúc với liều lượng bức xạ cao, số lượng tinh trùng có thể bị giảm đáng kể. Tuy nhiên, nếu lượng tia thấp và thời gian tiếp xúc không quá dài sẽ giảm đáng kể nguy cơ này.

5. Chụp X-quang giúp phát hiện bệnh gì?

Chụp X-quang được chỉ định để chẩn đoán các bệnh cơ xương khớp (gãy xương, loãng xương, viêm khớp…), bệnh về răng (sâu răng, viêm nướu, răng mọc lệch…), bệnh liên quan đến tim hoặc phổi (viêm phổi, phù phổi, mở rộng phổi…), phát hiện dị vật trong cơ thể…

6. Chụp X-quang có phát hiện ung thư hay khối u không?

Chụp X-quang và một số phương pháp chẩn đoán hình ảnh khác như chụp CT, MRI… giúp phát hiện khối u ở các bộ phận khác nhau của cơ thể như xương, phổi, thận…, từ đó giúp tầm soát và chẩn đoán ung thư ngay từ giai đoạn sớm, tăng cơ hội điều trị hiệu quả cho bệnh nhân.

7. Trước khi chụp X-quang có được ăn uống không?

Hầu hết các quy trình chụp X quang không yêu cầu bạn nhịn ăn, nhưng một số ít thì có. Nếu bác sĩ yêu cầu chụp X-quang nuốt bari, bạn sẽ được đề nghị không ăn hoặc uống trước khi chụp 6 giờ. Một số phim chụp X-quang vùng bụng cũng cho kết quả chính xác hơn khi bạn nhịn ăn.

Xem thêm câu trả lời về thắc mắc chụp x quang có cần phải cởi quần áo không?

Trung tâm Chẩn đoán hình ảnh, BVĐK Tâm Anh được đầu tư hệ thống trang thiết bị, máy móc hiện đại hàng đầu thế giới như Hệ thống X quang chụp vú, Hệ thống X-quang kỹ thuật số, Hệ thống X-quang di động, Hệ thống X-quang C-arm (System ID: 181251), Hệ thống máy X-quang cao tần kỹ thuật số, máy MSCT 768 lát cắt, hệ thống máy Cộng hưởng từ 1.5 đến 3 Tesla, các máy siêu âm màu 3D, 4D kết hợp công nghệ đàn hồi mô, nhũ ảnh 3D… Bên cạnh dịch vụ chụp X-quang, trung tâm còn thực hiện các phương pháp chẩn đoán hình ảnh khác như chụp CT, chụp cộng hưởng từ MRI, siêu âm…

HỆ THỐNG BỆNH VIỆN ĐA KHOA TÂM ANH

• Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh Hà Nội:
  • 108 Hoàng Như Tiếp, P.Bồ Đề, Q.Long Biên, Hà Nội
  • Hotline: 024 3872 3872 – 024 7106 6858
• Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh TP.HCM:
  • 2B Phổ Quang, P.2, Q.Tân Bình, TP.HCM
  • Hotline: 093 180 6858 – 0287 102 6789
• Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh – Quận 8:
  • 316C Phạm Hùng, P.5, Q.8, TP.HCM
  • Hotline: 093 180 6858 – 0287 102 6789
• Phòng khám Đa khoa Tâm Anh Quận 7:
  • 25 Nguyễn Hữu Thọ, P.Tân Hưng, Q.7, TP.HCM
  • Hotline: 093 180 6858 – 0287 102 6789
• Fanpage: https://www.facebook.com/benhvientamanh/
• Website: https://tamanhhospital.vn

Chụp X-quang là phương pháp chẩn đoán hình ảnh dễ thực hiện nhưng giúp phát hiện sớm các bệnh lý xương khớp, tiêu hóa, hô hấp, tim mạch… thông qua việc chụp x quang khớp, x quang đầu, x quang phổi, xquang ngực,.. Bạn nên chụp X-quang tại các cơ sở y tế có máy móc hiện đại. Điều này sẽ giúp giảm thiểu tối đa nguy cơ tổn hại sức khỏe do cơ thể tiếp xúc với tia X.